Reklama

Przemoc emocjonalna w dzieciństwie

Katarzyna Pilewicz
07/01/2021 10:55 PM

W niektórych domach nie ma krzyku i bicia, jest natomiast cisza, ośmieszanie, poniżanie, manipulowanie i nadmierne krytykowanie.

Jest w tym szczególna krzywda dla dziecka traktowanego jako przedmiot, niewidzialny, ignorowany i nieważny. To cicha przemoc, na którą nie ma dowodów. A konsekwencje takiego traktowania wbijają się głęboko w dziecięcą psychikę. Na tyle głęboko, że nawet kochający rodzic nie jest w stanie zneutralizować skutków emocjonalnej przemocy drugiego rodzica. Przemoc emocjonalna w dzieciństwie wiedzie do zatrzymania prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka, zablokowania jego emocji, cierpienia, nerwic, depresji, samokrytyki, niskiego poczucia własnej wartości i problemów w tworzeniu związków z ludźmi, z powodu braku zaufania.

Rodzice uważajcie

Czasem rodzic nie jest w stanie zrozumieć, jak wielką krzywdę wyrządza. W większości przypadków sam przechodzi przez trudności – jak rozwód, samotne rodzicielstwo, uzależnienia czy kłopoty finansowe. Emocjonalną przemoc stosuje się w różnych rodzinach, nawet tych, które z boku wyglądają na idealne. Dziecko jest bezbronne, bo ci, którzy mają go kochać i opiekować się nim, jednocześnie maltretują jego psychikę.

Nawet interwencja prawna nie jest tutaj skuteczna, bo cicha przemoc nie pozostawia blizn i siniaków, nie naraża dziecka na chorobę czy śmierć. Nie ma wystarczających dowodów, by przeprowadzić dochodzenie.

Ale czy jest coś bardziej przerażającego w tym, gdy ojciec manipuluje dziecko, by nienawidziło matkę, gdy używa go do zaspokojenia swoich potrzeb emocjonalnych i bycia kochanym bezwarunkowo, czego nie zaznał od swojej matki i być może matki swojego dziecka? Czy można ukarać matkę, gdy wyraz jej twarzy jest zimny i obojętny, gdy zwraca się do dziecka? Czy jest kara za to, że oboje rodzice mówią: „Do niczego się nie nadajesz, mogłeś to zrobić lepiej, on i tak nic nie rozumie”?

Czym jest przemoc emocjonalna w stosunku do dzieci?

Emocjonalna przemoc, zwana też przemocą psychologiczną to powtarzający się wzorzec zachowania, który niszczy rozwój emocjonalny dziecka i jego poczucie własnej wartości. Przyjrzyjmy się różnym rodzajom cichej przemocy stosowanej w domach:

Ignorowanie

Wiele informacji, które dziecko przyswaja sobie w dzieciństwie pochodzi od relacji, które ma w domu. Opiekuńcza i uważna matka odbiera sygnały od dziecka i odpowiada na nie, czym gruntuje przekonanie, że dziecko jest ważne i warte uwagi. Tak rzucane są ziarna pod grunt właściwego rozwoju poczucia wartości dziecka, bo matka komunikuje: „jesteś akceptowany takim, jakim jesteś i ja jestem przy tobie”. Natomiast dziecko, które czuje się ignorowane, postrzega świat jako niepewne miejsce i nawet nie wie, dlaczego. W miarę dorastania, w dziecku wzrasta frustracja i złość i szuka sposobów, aby poczuć się ważne i zwrócić na siebie uwagę, nawet tą negatywną. Ale krzywda już się stała, w młodym człowieku pozostaje przekonanie, że jest niewystarczająco dobry, by utrzymać uwagę i zainteresowanie rodziców.

Pogarda i drwina

Gesty takie jak przewracanie oczami, czy wyśmiewanie się z dziecka, żartowanie z jego słabości stają się sportem zespołowym w niektórych domach, szczególnie gdy dołączają do chóru bracia i siostry. Niektórzy rodzice utrzymują rodzinną dynamikę tak, by mieć rozrywkę z jednej czarnej owcy. Teresa mówi: „Byłam obiektem drwin i żartów całej rodziny. To mnie zawsze przedrzeźniano i mówiono: Gdzie diabeł nie może tam Teresę pośle. Myślę, że oni uważali mnie za taką twardą sztukę, ale tak naprawdę to moją osobą odwracali uwagę od prawdziwego problemu w naszej rodzinie – alkoholizmu rodziców”.

Manipulacja

W rodzinach, gdzie panuje dysharmonia, konflikt lub separacja pomiędzy małżonkami a jedno z rodziców próbuje przeciągnąć dziecko na swoją stronę przekonując o swojej krzywdzie i złych zamiarach drugiego rodzica łatwo dochodzi do manipulacji dzieckiem. Dziecko jest uczone, że jego obserwacje, spostrzeżenia i interpretacje są nieprawdziwe, wobec tego nie powinien wierzyć swoim własnym uczuciom. To rodzic, który posiada pozycję autorytetu mówi co dziecko ma czuć i jak reagować. Wystarczy jak powie:„nie, tak nie było, to się nie zdarzyło, było tak…” Dziecko przestaje wówczas wierzyć swoim odczuciom, intuicji i własnej interpretacji zdarzeń, co zabiera mu pewność i wiarę w siebie.

Nadmierna krytyka

W wielu domach głośne i ciche sygnały przemocy werbalnej są racjonalizowane poprawianiem charakteru dziecka i jego zachowania. Nadmierna krytyka i wyolbrzymianie błędów są usprawiedliwiane tym, że dziecko musi znać swoje miejsce, nie możemy pozwolić, żeby sukces uderzył mu do głowy, żeby nauczył się pokory i żeby wiedział kto tu rządzi. Te i inne okrutne zachowania dorosłych uczą dziecko, że jego osiągnięcia są nieważne i nie może polegać na dorosłych.

Cisza – brak pochwał, wsparcia i miłości

To co nie było powiedziane dziecku, brak słów uznania, gdy osiągnęło mały sukces, brak pochwały za dobry uczynek, brak docenienia wysiłku pozostawia w psychice dziecka ogromną pustkę. Prawdą jest, że słowa i zachowania, które mogą przekazać dziecku sygnały, że jest warte uwagi i miłości są równie ważne jak zapewnienie mu jedzenia, picia, ubrania i schronienia.

Wielu dorosłych, którzy jako dzieci doświadczyli emocjonalnej przemocy mogą wciąż racjonalizować lub normalizować zachowania rodziców jako nie krzywdzące. Widzenie tych, którzy mieli kochać cię miłością bezwarunkową i akceptować w całości – jako sprawców przemocy – może być zbyt ciężkie nawet dla dorosłych dzieci. Ale nie o to chodzi. Ważne, żeby nie powtarzać ich błędów.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.