Zakrzepica – choroba XXI wieku z covidem w tle

Ostatnio w mediach sporo mówi się o możliwych skutkach ubocznych wywołanych przez szczepionki przeciw COVID-19. Okazuje się, że niektóre z nich mogą powodować powstawanie zakrzepów. Postanowiliśmy więc wyjaśnić naszym czytelnikom, czym jest, dlaczego powstaje i do czego może prowadzić zakrzepica. O pomoc poprosiliśmy specjalistów.

– Zakrzepica jest procesem powstawania zakrzepów wewnątrz naczyń krwionośnych, co powoduje zmniejszenie przepływu krwi i może doprowadzić do zatorowości. Zatorowość z kolei to zatkanie naczynia krwionośnego przez oderwany fragment skrzepu, co niesie za sobą całkowitą blokadę przepływu krwi i w konsekwencji prowadzi do martwicy danego narządu lub jego części – wyjaśnia Piotr Brukasz, chirurg naczyniowy, prezes Związku Polskich Lekarzy w Chicago.

Dlaczego powstaje zakrzepica

– Zakrzepy w naczyniach krwionośnych powstają z trzech głównych powodów; zaburzeń krzepnięcia krwi, zwolnionego przepływu krwi oraz uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego – mówi Adam Majsterkiewicz, kardiolog, specjalista chorób wewnętrznych, kierownik Oddziału Chorób Wewnętrznych Szpitala Wojewódzkiego w Kielcach.

Przyczyn powstawania zakrzepicy jest wiele. Do jej tworzenia mogą się przyczynić urazy, szczególnie nóg, złamania kości, ciąża oraz zmniejszona aktywność fizyczna. Krążenie może utrudniać również ciasna odzież czy zakładanie nogi na nogę. Czynnikami ryzyka są także otyłość oraz błędy dietetyczne, w tym spożywanie zbyt dużej ilości tłuszczów zwierzęcych i cukru. Żyłom nie służą też nikotyna, kawa i alkohol.  Warto wspomnieć również o czynnikach genetycznych, czyli dziedzicznych problemach krzepnięcia krwi. Do powstania zakrzepicy mogą przyczynić się również żylaki oraz stosowanie leków hormonalnych.

– Zaburzenia krzepnięcia krwi są spowodowane zwiększoną gęstością krwi albo pojawieniem się dodatkowych czynników, tzw. prozakrzepowych. Zwiększony poziom czynników prozakrzepowych obserwowany jest najczęściej w infekcjach, ale również w chorobach nowotworowych. COVID-19 bardzo zwiększył ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej. Szacuje się, że u 20 procent naszych pacjentów w szpitalu rozwija się zakrzepica – wyjaśnia Adam Majsterkiewicz.

 Kiedy należy zgłosić się do lekarza

Najgroźniejszą chorobą jest tzw. żylna choroba zakrzepowo zatorowa, czyli traktowana łącznie zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna. Zakrzepica żył głębokich objawia się bolesnością kończyny i jej obrzękiem. – W zatorowości płucnej najczęściej pojawia się duszność, bóle w klatce piersiowej, kaszel oraz zasłabnięcia. Przypominają one bardzo objawy wywołane przez infekcję dróg oddechowych. Mogą również wystąpić zakrzepy w żyłach mózgowia. Objawy zakrzepicy nie są jednoznaczne i oczywiste, dlatego choroba ta jest trudna do zdiagnozowania – mówi Adam Majsterkiewicz.

Najczęstszym miejscem powstawania skrzepów są nogi.  – Objawy sugerujące skrzep to spuchnięcie łydki, stwardnienie, obrzmienie i zaczerwienienie skóry oraz nasilający się ból w klatce piersiowej. Natomiast w przypadku zakrzepicy po szczepionkach może pojawić się ból głowy, nudności i wymioty, zaburzenia wzroku lub słuchu oraz opuchnięcia pod oczami. We wszystkich wymienionych przypadkach wskazana jest natychmiastowa wizyta lekarska –  ostrzega Piotr Brukasz.

Zakrzepy mogą powodować zatorowość, czyli całkowite zamknięcie dopływu krwi do poszczególnych organów. Najczęstszym problemem jest zatorowość płucna. – Zatory, czyli oderwane fragmenty skrzepów mogą wędrować także do innych narządów, m.in. mózgu, nerek, wątroby czy śledziony – dodaje dr Adam Majsterkiewicz. 

Należy pamiętać, że zakrzepica jest chorobą śmiertelną. – Duży zator w płucach powoduje nagłe zatrzymanie dopływu krwi do płuc i może spowodować natychmiastową śmierć – przestrzega dr Piotr Brukasz.

 Jak leczyć zakrzepicę

W leczeniu zakrzepicy ważną rolę odgrywa profilaktyka. – Należy unikać kilkugodzinnej podróży samolotem lub samochodem w jednej pozycji. Warto również zadbać o odpowiednie nawadnianie organizmu – mówi Adam Majsterkiewicz. – Istotne jest również dbanie o prawidłową wagę i uprawianie sportu. Powinniśmy nosić luźne ubrania i unikać nikotyny – dodaje Piotr Brukasz. 

Medycyna dysponuje wieloma sposobami leczenia zakrzepicy. – W zależności od przyczyny, wielkości zatorów, czy współtowarzyszących chorób, podajemy preparaty rozrzedzające krew. Mogą one być w formie tabletek, zastrzyków podskórnych lub kroplówek dożylnych. Leczenie ma na celu przeciwdziałanie następnym zakrzepom, zmniejszenie i rozpuszczenie już istniejących skrzeplin, a także zapobieganie fragmentacji skrzepu i przez to wędrowanie jego kawałków z nurtem krwi – wyjaśnia Piotr Brukasz.   

W pewnych pilnych sytuacjach zakrzepy usuwa się również operacyjnie. 

Szczepionka J&J i zakrzepica

Amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) oraz Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziły niedawno powrót do stosowania szczepionki firmy Johnson and Johnson.  Po długim rozpatrywaniu faktów i ich analizie uznano, że ryzyko związane z powikłaniami po szczepieniu jest minimalne. – Szczepionka firmy J&J pomimo wcześniejszych doniesień medialnych przedstawia minimalne ryzyko.  Żylna choroba zakrzepowo- zatorowa pojawia się tylko u około 0.0004 % osób zaszczepionych tym preparatem. Ryzyko ciężkiej reakcji po szczepieniu jest znikome w porównaniu z ryzykiem ciężkiego przebiegu covid, zakrzepicy z powodu koronawirusa, przewlekłej niewydolności płuc, czy nawet zgonu – mówi Adam Majsterkiewicz.

Zakrzepica jest bardzo poważną chorobą i może prowadzić do śmierci, dlatego też nie należy lekceważyć jej pierwszych objawów i trzeba koniecznie umówić się na wizytę lekarską, kiedy się pojawią. Bardzo ważna jest również profilaktyka, ponieważ zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć. Istotną rolę odgrywa tutaj zdrowy tryb życia, zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna.

Alicja Jarosz Gunawardhana[email protected]