Reklama

W pogoni za diagnozą, zapominamy o dziecku

Katarzyna Pilewicz
04/22/2021 11:00 PM

Zwiększona impulsywność, irytacja, zachowania agresywne, wycofanie, lęki i ataki paniki – to symptomy u dzieci i młodzieży, dziś najczęściej budzące niepokój rodziców. Wiele dzieci straciło kontakt z rówieśnikami podczas długotrwałej i przymusowej izolacji spowodowanej pandemią Covid-19. I teraz ponoszą konsekwencje.

U dzieci, nic innego jak brak zaspokojenia naturalnych potrzeb psychicznych, poczucie zagrożenia, tłumienie uczuć, brak stabilnej i ciepłej atmosfery, doświadczenia interpretowane przez nie jako traumatyczne powodują zaburzenia emocjonalne. O wiele łatwiej jest przykleić dziecku etykietkę i zastosować standardowe leczenie farmakologiczne niż zgłębić różnorodność przyczyn dla których dziecko zachowuje się tak, a nie inaczej. Często szybko stawiane są diagnozy oparte na nieprzekonywujących dowodach, ponieważ wtedy łatwiej jest zaszufladkować dziecko i wystawić odpowiednią receptę bez zbędnego zagłębiania się w odkrycie prawdziwych przyczyn nieprawidłowych zachowań – a to wymaga zaangażowania całej rodziny w zmiany. Tak, jakby pigułka była receptą na wszystko. Do nas, dorosłych należy obowiązek pochylenia głowy nad dzieckiem, zrozumienia przyczyn i zapewnienia mu odpowiedniej pomocy. Jak najwcześniejsza, trafna diagnoza, która bierze pod uwagę wszystkie czynniki i wydarzenia z życia dziecka, a także odpowiednia pomoc mogą zapobiec nieszczęśliwym i niesprawiedliwym losom w przyszłości.

Depresja, fobia społeczna i zaburzenia odżywiania

Wiek pomiędzy 10 a 24 to okres zwiększonej wrażliwości na bodźce społeczne, naturalna potrzeba interakcji z rówieśnikami, potrzeba akceptacji i odnajdywanie siebie w kontekście społecznym. Według badań, deprywacja społeczna może mieć długotrwałe konsekwencje, w tym na prawidłowy rozwój mózgu oraz na zachowania społeczne. Skutkiem tego jest niepokojący wzrost agorafobii (lęku przed otwartymi przestrzeniami) i fobii społecznej. Wielu młodych ludzi straciło kontakt z rówieśnikami, co spowodowało narastający lęk przed powrotem do szkoły.

Zwiększona impulsywność, irytacja i zachowania agresywne to powszechne symptomy depresji u dzieci i młodzieży. To zaburzenia depresyjne, powstałe na wskutek izolacji społecznej, stresu, braku aktywności fizycznej, trudności w dostępie do serwisów psychologicznych w szkołach powodują pogorszenie zachowania naszej młodzieży.

Do tego dochodzi brak motywacji, brak nadziei, niska samoocena i zaburzenia odżywiania. U wielu obserwuje się nadwagę spowodowaną emocjonalnym jedzeniem, by pokonać stres, co prowadzi do zmniejszenia poczucia własnej wartości, braku akceptacji siebie, a to tylko pogłębia depresję i wzmaga lęk przed kontaktem z rówieśnikami.

Lęk i niepokój

Z lękiem u dzieci często związane są takie objawy, jak wybuchy gniewu, jąkanie się, moczenie nocne, problemy z jedzeniem, zaburzenia snu, obgryzanie paznokci, wymioty, brak koncentracji. Im dziecko jest starsze, tym częściej stany lękowe przeszkadzają mu w dobrym przystosowaniu się do życia szkolnego i współżycia z grupą społeczną. U niektórych dzieci lęk dotyczy przedmiotów lub sytuacji, u innych jest nie tyle obawą przed czymś, a raczej postawą wobec życia. Wczesne wykrycie źródeł lęku, skorygowanie lękowego schematu myślenia, nauczenie sposobów radzenia ze stresem i zmiany w środowisku rodzinnym mogą zapobiec późniejszemu pogorszeniu stanu zdrowia psychicznego.

ADHD

Niepowodzenia w szkole, nadpobudliwość, nadwrażliwość, brak koncentracji, zapominalstwo, nieostrożność. Te symptomy łatwo przypominają klasyczne opisy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Zbyt szybkie i łatwe postawienie tej diagnozy może jednak skrzywdzić dziecko. A dlaczego? Bo dziecko z etykietką przyzwyczaja się do swojej niepełnosprawności i zamiast na sobie polega na lekarstwie. A przyczyn nadpobudliwości lub braku koncentracji może być wiele. Szczególnie w okresie przedszkolnym dzieci odznaczają się dużą aktywnością ruchową oraz zmiennością emocjonalną. Bierze się to nie z patologii, ale ze zwykłej, naturalnej ciekawości otaczającego świata. Dziecko ze swoją wrodzoną spontanicznością odkrywa nowe, nieznane rzeczy, co może być nadmiernie ekscytujące i stymulujące. W szkole podstawowej oczekuje się od dziecka odpowiedniego rozwoju intelektualnego i społeczno-emocjonalnego, dostatecznej koordynacji ruchowej oraz umiejętności koncentrowania się na przedmiocie zainteresowania. Dziecko ma wtedy do spełnienia poważne zadania: wzbogacenie swojej wiedzy o świecie, opanowanie umiejętności czytania i pisania, a także wypracowanie umiejętności współżycia z grupą rówieśniczą. A co się dzieje, jeśli dziecko po prostu nie jest gotowe na oddanie swojej stuprocentowej uwagi w środowisku nie akceptującym indywidualności i kreatywności, a wymagającym dostosowania się do nudnych reguł i spełnienia określonych norm? A może dziecko jest na tyle zdolne, że nudzą go tematy poruszane na lekcji, wobec tego nie słucha nauczyciela, zajmuje się innymi sprawami, pisze coś w zeszycie, zagaduje kolegę z ławki.

Silna reakcja emocjonalna to nie choroba psychiczna

Dziecko nie potrafi uciec ani od sytuacji konfliktowej w rodzinie, ani od trudności w szkole. Czasem traumatyczne lub trudne wydarzenia w domu rodzinnym, jak konflikt, rozwód rodziców, śmierć kogoś bliskiego czy uzależnienia rodziców od substancji psychoaktywnych mogą być przyczyną pojawiających się trudności w życiu dziecka. Reakcja dziecka żyjącego w ciągłym stresie będzie silniejsza niż dziecka bez traumatycznej przeszłości. Jeśli przypatrzeć się intensywnym reakcjom emocjonalnym, to mają one tendencję do wywołania silnych reakcji zwrotnych od strony dorosłych, co prowadzi do powstania nowych konfliktów. W ten sposób u dziecka rozwija się reakcja łańcuchowa, która musi być natychmiast przerwana, jeżeli ma się ono nauczyć reagować prawidłowo. A zamiast tego, u dzieci nadmiernie pobudzonych emocjonalnie, krnąbrnych i nieposłusznych diagnozowana jest choroba afektywna dwubiegunowa i co za tym idzie leczenie lekami psychotropowymi. O negatywnym wpływie tych leków na młody, rozwijający się mózg dziecka lepiej już nie wspominać.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.