Reklama

Pokonać wstyd

Katarzyna Pilewicz
04/01/2021 10:59 PM

Marek, młody mężczyzna, jeden z uczestników terapii grupowej mówił o swoim paraliżującym lęku przed ludźmi. „Czuję palący wstyd, gdy jestem w obecności ludzi”. Zapytany przez innego członka grupy – dlaczego, odpowiedział: „ Mój rozmiar, mój głos, sposób chodzenia, to jak ludzie patrzą na mnie”. Zamilkł na chwilę, by wytrzeć twarz chusteczką: „Czuję palący wstyd cały czas”.

Marek miał złe wspomnienia z dzieciństwa. W szkole chłopcy śmiali się z jego niezdarności, rodzina nie interesowała się nim, był dzieckiem zaniedbanym. Lata mijały, a Marek przyswoił krytyczne głosy otoczenia i uwierzył w nie. Nauczył się osądzać siebie krytycznie – tak, jak był krytykowany i wyśmiewany przez innych.

Korzenie wstydu

Rodzina – dokuczanie w dzieciństwie zostawia emocjonalne blizny. Zbyt krytyczni, zbyt surowi i karzący rodzice lub rodzeństwo są często wyznacznikiem budowania wewnętrznego wstydu.

Rówieśnicy – dzieci i nastolatki mogą być szczególnie złośliwi w stosunku do tych, którzy nie pasują do ich standardów. Wyśmiewanie się, poniżanie, złośliwe żarty są na porządku dziennym w niektórych szkołach.

Społeczeństwo – kultura utrwala uprzedzenia o ludziach różniących się od dominującej części. Zewnętrzne właściwości, jak kolor skóry, waga ciała, narodowość i orientacja seksualna są celem wyszydzania.

Dlaczego czujesz wstyd?

Wstyd to uczucie, że coś złego jest z tobą. Bo wstyd pochodzi od wewnętrznego wierzenia, że jesteś niewystarczająco dobry. A rozwija się na przestrzeni całego życia – to kulminacja myśli, interpretacji wydarzeń, uczuć i zachowań. Staje się częścią twojej osobowości. Piętnuje i potępia. Gdy przechodzisz przez negatywne doświadczenia, jak prześladowanie przez kolegów, wyśmiewanie w szkole, publiczne ośmieszanie, krytykowanie, nazywanie cię głupim, innym, nie pasującym – możesz przykleić wstyd na zawsze do twojej egzystencji. I staje się on tak potężny, że widzisz świat z jego perspektywy.

Wstyd jest powszechny, uniwersalny i niepotrzebny. Najbardziej intensywnie odczuwamy go, gdy jesteśmy upokorzeni, zdegradowani lub poniżeni. Reagujemy na niego nieśmiałością, zniechęceniem, zakłopotaniem, agresją. Z czasem stajemy się nadwrażliwi na sytuacje mogące wywołać wstyd, boimy się osądzenia przez innych, unikamy doświadczeń, które mogłyby nas rozwinąć, ograniczamy się. Nie zdobywamy nowych doświadczeń przez strach przed wstydem, strach demobilizujący wydajność i osiągnięcia. Gdy tak się ograniczymy, poczucie niższości rośnie i wstyd zasłania cały wizerunek samego siebie.

Jak pokonać wstyd?

Gdy tylko znajdziesz źródła pochodzenia swojego wewnętrznego krytyka, który zawstydza cię w różnych sytuacjach, potrzebujesz ustalić plan, jak go pokonać. To będzie ciężka walka, ale w nagrodę zobaczysz, jak poprawi się każda dziedzina twojego życia.

Opisz bolesne wspomnienia w pamiętniku. Wspomnienia z dzieciństwa będą podstawą, jeśli chodzi o korzenie wstydu. Przypomnij sobie czasy, kiedy byłeś zawstydzany przez innych, zapisz poszczególne słowa, którymi cię nazywano. Zobacz, jak te słowa wpisały się w twój własny wewnętrzny głos wstydu. Wspomnienie pijanego ojca wracającego do domu chwiejnym krokiem, które zalewało cię falą wstydu, o to, co sąsiedzi powiedzą, tak naprawdę nie jest twoim wstydem, tylko jego. Ty nie zrobiłeś nic, by zasłużyć na wstyd. To on pił, więc to jego wstyd. Zrozum, że tak naprawdę ten wstyd nie dotyczy ciebie.
Przerwij milczenie. Milczenie karmi wstyd. Znajdź przyjaciela, terapeutę, grupę wsparcia – każdego, z kim możesz porozmawiać o tym, jaką rolę wstyd pełni w twoim życiu. Przerwanie milczenia wśród wspierających ludzi jest podstawą do wygrania walki ze wstydem. Zamiast ograniczać się lękiem przed ośmieszeniem, mów o wstydzie, działaj, osiągaj, stawiaj sobie cele i zdobywaj je.
Dbaj o siebie. Nawet, jeśli sam siebie nie lubisz, znajdź motywację by zadbać o swoje ciało, zacznij traktować siebie jak przyjaciela. Ćwicz, spaceruj, dobrze się odżywiaj, to przyniesie powiew świeżej energii. Walka ze wstydem jest jak emocjonalny maraton, musisz podnieść poprzeczkę i znaleźć w sobie przyjaciela, by wygrać. Wstyd jest przeciwieństwem dobrego samopoczucia, wysokiej wartości siebie i szczęścia. A co się stanie, gdy odważysz się odrzucić wierzenia, że jesteś niewystarczająco dobry i nie zasługujesz? Pozbędziesz się wstydu.
Zrób listę pozytywnych cech. Co sprawia, że jesteś wyjątkowy? Jakie masz mocne strony i talenty? Za co jesteś wdzięczny? Pisz o tym w dzienniczku, na karteczkach, gdzie tylko możesz. I czytaj sobie tę listę często.

Gdy jednak masz trudności z poradzeniem sobie ze wstydem, zajmij się stresem, który ten wstyd wywołuje, naucz się nowych technik relaksacyjnych, terapia grupowa też jest wskazana by przezwyciężać samego siebie. Pamiętaj, że przez doświadczenie i aktywne przezwyciężanie lęku przebijesz się przez bariery wstydu o wiele szybciej. Poza tym, ciesz się każdą dobrą chwilą, bo poczucie szczęścia obniży poziom kortyzolu, hormonu stresu. Więc zrelaksuj się, oddychaj, zostaw lusterko w domu. Bądź sobą i nie wstydź się tego!

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.