Mentalność ofiary

Wanda całe życie postrzegała siebie jako ofiarę. Narzekała na wszystko. Każde drobne niepowodzenie wyolbrzymiała do rangi nieszczęścia. Skupiona była na swoim losie i nie zauważała nikogo w swoim otoczeniu. Nie wzięła nawet odpowiedzialności za niedokończenie studiów – winiła za to profesorów, którzy się na nią „uwzięli” – do głowy jej nie przyszło, że sama nie przykładała uwagi do nauki. Praca przedszkolanki też była za ciężka, dzieciaki wiecznie nieposłuszne i głośne. W domu mąż, któremu nic się nie udawało. Gdy stracił pracę, głośno lamentowała na swój ciężki los. Czerpała z tego jakiś rodzaj przyjemności –  swoje „poświęcenie” przekuła na osobiste zwycięstwo, rozkoszowała się uwagą otoczenia – biedna, zmęczona, nieszczęśliwa, ciągle idąca pod wiatr. Po latach obudziła się sama, gdy przestała działać manipulacja chorobą, cierpieniem i poświęceniem. Kto bowiem chce żyć z ofiarą? Wszyscy znamy ludzi takich jak Wanda. Wszystko, co najgorsze zawsze się im przydarza. Są tak skupieni na sobie, że nie zauważają innych. Świat uwziął się na nich. Nie jest to znak paranoi, ale ciągłego negatywnego interpretowania wydarzeń tak, jakby inni z premedytacją chcieli ich skrzywdzić lub ukarać. Nic nigdy nie jest ich winą, nie czują się odpowiedzialni za złe rzeczy, które im się przytrafiły, to inni ponoszą winę. Identyfikują się ze wszystkimi nieszczęściami, które im się przydarzyły – od dzieciństwa, przez choroby i inne trudności w obecnym życiu. Nauczyli się tego używać jako psychologicznego mechanizmu obronnego przetrwania. System przekonań ofiary:

• Życie jest bardzo ciężkie
• Nie podnoś się, bo znowu cię skopią
• Bądź ostrożny, nieszczęście czyha za każdym rogiem
• Nie ufaj nikomu
• Nie mogę
• Nie rozumiesz, jakie to dla mnie trudne
• Wszyscy się na mnie uwzięli
• Oni zawsze są więksi, gorsi i mądrzejsi niż ja

Osoba z mentalnością ofiary oczywiście będzie narzekać na swój los, ale gdy zaoferuje się jej pomoc, to wycofa się z wymówką: „tak, ale…”. A gdy skonfrontujesz ją z rzeczywistością zacznie płakać i powie, że „nie rozumiesz, jak trudne to wszystko jest dla niej”. Życie jest zawsze trudniejsze dla ofiary, nie wie nawet dlaczego – tak już jest. Będzie błagać cię, byś naprawił jej życie, ale znajdzie drogę, by sabotażować twoją pomoc. Będziesz sfrustrowany i spróbujesz bardziej. Narośnie w tobie poczucie winy, że nie potrafisz pomóc. I ofiara zyskuje to, co chce najbardziej, opiekę i uwagę otoczenia – bo któż, by zostawił biedną ofiarę na pastwę losu? Wie doskonale, na jakie struny nacisnąć, by zmusić cię do posłuszeństwa. Mentalność ofiary to tendencja do postrzegania siebie jako osoby najbardziej zranionej, cierpiącej i najdłużej pamiętającej zdarzenia, które doprowadziły do zranienia. Widzi ludzi, którzy ją zranili tylko w czarnym świetle, co daje jej prawo do szukania zemsty i ukarania ich. Mentalność ofiary to cecha osobowości, która jest trudna do zmiany. Naukowcy wysunęli, co kryje się pod potrzebą bycia ofiarą:

• Potrzeba rozpoznania – osoby z silną tendencją do bycia ofiarą mają potrzebę bycia uważanym za ofiarę i czerpią z tego zadowolenie.
• Moralny elitaryzm – widzą siebie jako osoby moralnie czyste i nieskalane, a tych przez których ucierpieli za niesprawiedliwych, moralnie wyzutych z wszystkich uczuć ludzkich.
• Brak empatii – mają mało empatii i nie zwracają uwagi na cierpienia innych, bo ich własne cierpienie jest znacznie większe. To daje im uprawnienia do egoistycznego zachowywania lub nawet ranienia innych, bo przecież tyle wycierpieli.
• Analizowanie krzywd – ciągle powracają do doznanych krzywd i ludzi, którzy ich wykorzystali.

Jak pomóc ofierze? Trudne może być życie z ofiarą, bo ma ona tendencję do odrzucania odpowiedzialności za swoje czyny i winienia innych za krzywdy. Ale pamiętaj, że osoba taka wycierpiała niejedno. I do tego nie postrzega się jako ktoś wyjątkowy. Spróbuj zrozumieć ofiarę i pozwól swojej empatii prowadzić cię przez życie z nią. Unikaj nazywania partnera ofiarą, zamiast za to spróbuj nazywać zachowania, które zauważysz: narzekanie, winienie innych, nie akceptowanie swojej odpowiedzialności, poczucie bezsilności, poczucie, że nic nie zrobi różnicy. Możliwe jest, że taka postawa umożliwi im wyrażenie uczuć w sposób bardziej produktywny. Wytycz granice – nie pozwól wprowadzać się w poczucie winy, nie staraj się przepraszać za coś w czym oboje mieliście udział. Oddziel negatywne słowa i pokaż jej, gdzie szukać odpowiedzialności za siebie. Możesz wciąż troszczyć się o kogoś, mimo że wytyczysz zdrowe granice. Zaoferuj pomoc w rozwiązaniu problemu, nie ochraniaj ofiary, nie rozwiązuj za nią problemu. Aby to uczynić zrozum wiarę ofiary w to, że jest bezsilna w tej sytuacji. Zapytaj, co jej przychodzi na myśl, jeśli miałaby władzę nad sytuacją. Pomóż tworzyć możliwe rozwiązania, by osiągnąć cel. Twoja empatia i zachęcenie do działania pomoże najbardziej. Spróbuj podkreślić jej dotychczasowe osiągnięcia, omówić mocne strony i przypomnieć o twoim wsparciu. Pamiętaj, że ofiara może czuć się bezsilna i bez nadziei. Może wierzyć, że nie ma wsparcia, może winić siebie, nie posiadać wysokiego poczucia własnej wartości oraz borykać się z depresją i stresem pourazowym. Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w dwóch lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia. Psychological Counseling Center, LLC 405 Lake Cook Rd., Suite 203 Deerfield, IL, 60015 925 N. Plum Grove Rd., suite A-B Schaumburg, IL, 60173 MAIN PHONE# (224) 303- 4099 Emergency Phone# (847) 907 1166 Fax# (224) 261-8772 www.psychologicalcounselingcenter.com www.psychologiachicago.com www.duiclassesdeerfield.com Like us on Facebook: www.facebook.com/psychologicalcenterkasiapilewicz