Aniela miała 47 lat, gdy po raz pierwszy pojawiła się w gabinecie. Cierpiała na depresję i nerwicę. Przez dłuższy czas nie mogła znaleźć ubezpieczenia zdrowotnego, bo torebka wypełniona była po brzegi papierami i innymi drobnymi przedmiotami. Przyznała, że trudno jej wyrzucić cokolwiek, bo wszystko stanowi wartość emocjonalną.
Zauważyła, że taki stan rzeczy zaczął się jeszcze w dzieciństwie. Miała 12 lat, gdy matka w złości wyrzuciła jej zabawki. Wspomniała o bardzo trudnym, nieszczęśliwym dzieciństwie. Teraz, wiele lat później, jej mieszkanie wypełnione jest starymi książkami, gazetami, plastikowymi opakowaniami i różnego rodzaju zbędnymi przedmiotami. Sama myśl o wyczyszczeniu bałaganu i pozbyciu się zbędnych rzeczy napawa ją ogromnym lękiem.
Co powoduje, że zbieranie staje się patologiczne?
Istnieje wiele przyczyn, ale żadna nie jest jednoznaczna. Podłożem chorobliwego zbieractwa (ang. hoarding) lub zbieractwa połączonego ze skrajnym zaniedbaniem mogą być różne zaburzenia psychiczne, do których należą między innymi zespół obsesyjno-kompulsywny (nerwica natręctw), gdy osoba kompulsywnie zbiera przedmioty by załagodzić lęki. W przypadku chorych na schizofrenię zbieractwo może wynikać z treści urojeń lub halucynacji. Chory zgodnie ze swoimi urojeniami może uważać, że gromadzenie przedmiotów jest niezbędne, na przykład ma charakter symboliczny albo jest ważną misją. Inną przyczyną może być otępienie lub innego rodzaju organiczne uszkodzenie mózgu, zwłaszcza płatów czołowych. W takim wypadku zbieractwo może wynikać z niezrozumienia właściwej wartości rzeczy oraz społecznych skutków swojego postępowania.
Bardzo istotną rolę odgrywa też typ osobowości, czyli charakter jaki osoba miała przed chorobą. Często jest to osobowość obsesyjno-kompulsywna albo lękowa. U większości osób ze zbieractwem występują zaburzenia lękowe, trudności z podejmowaniem decyzji lub depresja. Patologiczne zbieractwo zazwyczaj jest powszechne u ludzi w wieku średnim, od około 50. roku życia, chociaż tendencje do kolekcjonowania zbędnych przedmiotów zaczynają się już w czasie młodzieńczym, około 11-15 roku życia. Wówczas nastolatki zbierają zniszczone zabawki, stare klasówki, prace domowe, zużyte ołówki. Wielu zbieraczy doświadczyło traumatycznych przeżyć, które nasiliły tendencje zbieracze tak, że stały się one mechanizmem do walki ze stresem. Wiele osób leczonych mówi o zaniedbaniu przez rodziców w dzieciństwie, gdy dzieci pozostawione same w domu bez jedzenia musiały zabezpieczać się zbieraniem czegoś na czarną godzinę. Zbieracze są zazwyczaj wycofani społecznie – dla nich kolekcjonowanie niepotrzebnych rzeczy jest w dużym stopniu zainteresowaniem i hobby i daje komfort przynależności, który zastępuje kontakty z ludźmi.
Pokrewne pojęcia
Zbieractwo zwierząt (ang. animal hoarding) polega na trzymaniu dużej liczby zwierząt, w szczególności kotów i psów, bez zapewnienia im odpowiednich warunków odżywiania, pobytu i opieki weterynaryjnej. Może to prowadzić do zanieczyszczenia środowiska, chorób zwierząt a nawet do ich zagłodzenia i śmierci. Zazwyczaj osoby zbierające zwierzęta, zbierają także inne przedmioty i śmieci.
Zespół Diogenesa to pokrewne zaburzenie, które oprócz patologicznego zbieractwa, charakteryzuje się skrajnym zaniedbaniem higieny osobistej i nieprzestrzeganiem nawet podstawowych zasad sanitarnych w mieszkaniu.
Jak rozpoznać?
Oto przykłady znaków rozpoznawczych, po których rozpoznać można zjawisko patologicznego zbieractwa:
* Zanieczyszczone powierzchnie mieszkalne, stosy starych gazet i innych niepotrzebnych przedmiotów, co ogranicza korzystanie z przestrzeni mieszkalnej.
– Nieumiejętność wyrzucania rzeczy, zbieracze czują szczególne przywiązanie do przedmiotów, każda rzecz przedstawia dla nich wartość emocjonalną. Prezent, który został im wręczony na gwiazdkę jest równie ważny jak pudełko, w którym go dostali, więc nie ma mowy o wyrzuceniu opakowania.
– Trzymanie starych listów, opakowań, niepotrzebnych reklam pocztowych, gazet i magazynów.
– Przemieszczanie rzeczy z jednej sterty na drugą bez wyrzucenia niczego, bo wyrzucenie przedmiotu na śmietnik wyzwala ogromny niepokój i dyskomfort.
– Zbieranie niepotrzebnych przedmiotów włączając w to zwykłe śmieci.
– Trudności w organizowaniu przedmiotów i uporządkowaniu bałaganu. Wśród sterty gazet można znaleźć stary kubek i ozdoby choinkowe sprzed lat.
– Trudności w organizowaniu codziennych zajęć, problemy w podejmowaniu decyzji.
– Perfekcjonizm.
– Nadmierne przywiązanie emocjonalne do przedmiotów, poczucie dyskomfortu, gdy inni dotykają lub pożyczają je.
– Izolacja społeczna.
* Napięte relacje rodzinne.
* Nagminne są konflikty sąsiadami, administracją budynku, lokalnymi władzami.
Zbieractwo prowadzi zwykle do szkód emocjonalnych, fizycznych, społecznych, finansowych i prawnych zarówno dla osoby nim chorej, jak i członków rodziny.
W ekstremalnych przypadkach patologiczne zbieractwo może stanowić zagrożenie dla samych zbieraczy i otoczenia poprzez podniesienie ryzyka sanitarnego.
Jak pomóc?
Po pierwsze, zapoznaj się z problemem. Pomoc takiej osobie zabiera wiele energii zarówno psychicznej jak i fizycznej. Porozmawiaj z przyjaciółmi i rodziną, poproś ich o wsparcie. Nie oczekuj, że pomoc osobie z problemem zbieractwa będzie tak prosta jak wynajęcie dużego kontenera, wyrzucenie śmieci i oczyszczenie domu podczas weekendu. Cierpliwość jest tutaj bardzo ważną cechą, więc bądź wdzięczny za każdy mały krok który zbieracz zrobi w stronę „oczyszczenia” swojego środowiska. Ten problem nie powstał w ciągu jednego dnia, więc też tak szybko się nie rozwiąże. Postaraj się zrozumieć i mieć empatię do zbieracza. Pamiętaj, że on nie widzi tego problemu tak jak ty, nie zawstydzaj go i nie groź. Buduj zaufanie i miej realne i jasne oczekiwania. Bądź wsparciem i przewodnikiem, świętuj każdy mały krok w drodze do uzdrowienia swojego bliskiego.
Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC
doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w dwóch lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.
Psychological Counseling Center, LLC
405 Lake Cook Rd., Suite 203
Deerfield, IL, 60015
925 N. Plum Grove Rd., suite A-B
Schaumburg, IL, 60173
MAIN PHONE# (224) 303- 4099
Emergency Phone# (847) 907 1166
Fax# (224) 261-8772
www.psychologicalcounselingcenter.com
www.psychologiachicago.com
www.duiclassesdeerfield.com
Like us on Facebook:
www.facebook.com/psychologicalcenterkasiapilewicz
Katarzyna Pilewicz
