Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych najczęściej występuje u dzieci i może nawet zagrażać życiu – ostrzegali w środę eksperci podczas konferencji prasowej w Warszawie, zorganizowanej z okazji przypadającego 24 kwietnia Światowego Dnia Zapalenia Opon Mózgowo-Rdzeniowych.
Spotkanie odbyło się w ramach kampanii “Wyprzedź meningokoki. Liczy się czas”, prowadzonej przez Fundację Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Przypomniano, że 24 kwietnia rozpoczyna się również Europejski Tydzień Szczepień (który potrwa do 30 kwietnia).
Według danych przedstawionych podczas konferencji prasowej, na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) co roku choruje na świecie 2,8 mln osób, z czego w Polsce – ponad 3,7 tysiąca. Większość z nich stanowią dzieci do piątego roku życia i nastolatki.
“Choroba ta jest stosunkowo rzadka, ale wyjątkowo groźna; może się rozwinąć w ciągu zaledwie 24 godzin. Dlatego dla nas – lekarzy – podejrzenie u pacjenta ZOMR jest równoznaczne ze stanem zagrożenia jego życia. Nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę” – podkreślił lek. Piotr Hartmann ze SPZOZ im. Dzieci Warszawy w Dziekanowie Leśnym, prezes Fundacji Rozwoju Pediatrii.
Specjalista wyjaśnił, że zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołują różnego typu drobnoustroje, najczęściej bakterie i wirusy, ale zdarza się, że jego przyczyną są grzyby i pasożyty. Zwykle mniej groźna jest wirusowa postać tego zapalenia, ma ona łagodny przebieg i ustępuje bez trwałych następstw.
“Szczególnie groźna jest bakteryjna postać choroby, przede wszystkim ta powodowana przez tzw. bakterie otoczkowe, takie jak meningokoki i pneumokoki” – powiedział lek. Piotr Hartmann. Jak dodał, chorobotwórcze drobnoustroje mogą się przedostać do płynu mózgowo-rdzeniowego i zagrażać bezpośrednio układowi nerwowemu.
Na skutek powikłań może dojść do uszkodzenia mózgu, utraty słuchu i zaburzeń widzenia. Z czasem mogą się pojawić także trudności w nauce związane z osłabieniem zdolności koncentracji uwagi. Czasami konieczna jest nawet amputacja kończyn.
Meningokokowemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych może towarzyszyć groźne dla życie powikłanie, jakim jest sepsa – ciężkie ogólnoustrojowe zakażenia organizmu. “ZOMR i sepsa są drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu chorób zakaźnych u dzieci do piątego roku życia” – ostrzegał lek. Piotr Hartmann.
Do inwazyjnej choroby meningokokowej może dojść w każdym wieku, ale aż 75 proc. przypadków występuje u dzieci właśnie do 5. roku życia. “To nie jest tak, że chorują z tego powodu dzieci wykazujące skłonności do zakażeń. Zakażenia meningokokowe mogą zdarzyć się u wcześniej całkowicie zdrowej osoby, bez chorób przewlekłych i innych obciążeń” – podkreślił specjalista.
Dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, czyli meningokoki, powodują najcięższą, ropną postać choroby, która rozwija się błyskawicznie, nawet w ciągu jednej doby. “Rano pacjent, zarówno w ocenie lekarza, jak i rodziców, wygląda na zupełnie zdrowego, a wieczorem może być już umierający” – powiedział lek. Piotr Hartmann.
W razie zakażenia kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia, głównie – zastosowanie antybiotykoterapii, bo nawet kilkugodzinne opóźnienie może zmniejszyć szansę przeżycia pacjenta. “Nie jest to jednak łatwe, ponieważ w początkowym rozwoju infekcja ta wywołuje niespecyficzne objawy, przypominające przeziębienie albo grypę” – przekonywał specjalista.
Jak podkreślił, antybiotykoterapia powinna być wdrożona jak najszybciej, najpóźniej w ciągu godziny od przyjęcia pacjenta z sepsą menigokokową. Lepiej jednak zaszczepić się przeciwko menigokokom, bo zapewnia to najlepszą ochronę przez zakażeniem.
Do szczepień podczas spotkania z dziennikarzami namawiali wszyscy eksperci. Dr n. med. Alicja Karney, kierownik Oddziału Hospitalizacji Jednego Dnia w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie podkreśliła, że jest to najskuteczniejsza i najtańsza metody ochrony przed zakażeniami.
W Polsce są już dostępne szczepionki chroniące przed zakażeniami wywoływanymi przez groźne bakterie otoczkowe: Haemophilus influenzae typu b (Hib), pneumokoki i meningokoki. W 2007 r. wprowadzono powszechne szczepienia dzieci przeciwko Hib, co pozwoliło niemal całkowicie wyeliminować tę przyczynę zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych.
Szczepienia przeciwko meningokokom są w naszym kraju jedynie zalecane, co oznacza, że nie są refundowane z budżetu (ze środków publicznych są finansowane np. w Wielkiej Brytanii, we Włoszech i na Litwie).
“Ochrony przed meningokokom wymagają zwłaszcza dzieci uczęszczające do żłobka czy przedszkola, ponieważ najwięcej nosicieli meningokoków jest właśnie w zamkniętych społecznościach, gdzie z racji na bliski kontakt, bo bakterie te przenoszą się drogą kropelkową, łatwo o zakażenie” – tłumaczy dr n. med. Alicja Karney.
Zdaniem specjalistów, niemowlę lub małe dziecko powinno być w pierwszej kolejności szczepione przeciwko meningokokom grupy B, ponieważ wywołują one najwięcej zachorowań zarówno w całym społeczeństwie (66 proc.), jak i wśród dzieci w pierwszym roku życia (77 proc.).
“Szczepienia przeciwko meningokokom zalecane są od drugiego miesiąca życia. Wielokrotnie rodzice pytają mnie, czy trzeba szczepić dziecko tak wcześnie – tłumaczył lek. Łukasz Durajski, przewodniczący Zespołu ds. Szczepień Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie. – Odpowiadam, że największa zachorowalność i śmiertelność jest właśnie u tych najmniejszych dzieci. Szczepiąc je tak wcześnie, chronimy je właśnie wtedy, kiedy są najbardziej zagrożone”. (PAP)
fot.YAHYA ARHAB/EPA-EFE/REX/Shutterstock
Ewa Malcher
