W środę o godz. 11.44 Słońce wstąpi w znak Koziorożca, co oznacza rozpoczęcie astronomicznej zimy. Na zimowym niebie będzie można dostrzec jasne planety i charakterystyczne gwiazdozbiory tej pory roku.
Odzwierciedleniem pozornego ruchu Słońca po niebie jest koło na sferze niebieskiej zwane ekliptyką. Oś obrotu Ziemi jest nachylona względem płaszczyzny orbity, a tym samym także względem płaszczyzny ekliptyki. Płaszczyzna równika niebieskiego, która pokrywa się z płaszczyzną równika ziemskiego, także jest nachylona względem ekliptyki, pod kątem około 23,5 stopnia. Skutkiem tego Słońce może maksymalnie przebywać 23,5 stopnia nad lub pod równikiem niebieskim. Gdy Słońce znajduje się w punkcie oddalonym najdalej na południe od równika niebieskiego, wtedy góruje w zenicie nad zwrotnikiem Koziorożca, a na półkuli północnej mamy przesilenie zimowe i początek astronomicznej zimy.
W zimie noce są długie, więc pod tym względem jest to najlepszy okres do prowadzenia obserwacji astronomicznych. O tej porze roku na niebie można podziwiać kilka charakterystycznych gwiazdozbiorów. Nad wschodnią częścią nieba widoczny jest Orion. Ma on kilka bardzo jasnych gwiazd, które układają się w kształt przypominający schematyczną sylwetkę człowieka. Szczególnie dobrze widoczne są trzy jasne gwiazdy, położone blisko siebie w jednej linii – jest to tzw. Pas Oriona. Może on służyć jako pewnego rodzaju drogowskaz na niebie.
W obszarze konstelacji Oriona, w górę i na lewo od Pasa Oriona, znajduje się jasna gwiazda Betelgeza, a z kolei na dół i w prawo – jasna gwiazda Rigel. Z pomocą lornetki nieco poniżej Pasa Oriona można dostrzec Wielką Mgławicę w Orionie (M 42), która stanowi część dużego kompleksu mgławic molekularnych.
Gdy przedłużymy linię Pasa Oriona w stronę horyzontu, natrafimy z kolei na najjaśniejszą gwiazdę nocnego nieba – Syriusza w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. Zima to bardzo dobry okres do podziwiania tej gwiazdy, które jest wówczas widoczna prawie przez całą noc.
Na lewo od Oriona, na podobnej co on wysokości od horyzontu, znajduje się konstelacja Małego Psa z jasną gwiazdą Procjon. Nad nim wzrok przykuwa para innych jasnych gwiazd – Kastor i Polluks z konstelacji Bliźniąt. Z kolei po prawej stronie, nieco wyżej niż Orion, dostrzeżemy Hiady – gromadę otwartą gwiazd, a także widoczną na jej tle jasną gwiazdę – Aldebarana. Gdy spojrzymy jeszcze dalej na prawo, jakby przedłużając linię pomiędzy Orionem a Hiadami, natrafimy na inną gromadę otwartą – Plejady.
Na wieczornym niebie dominować będą planety Wenus i Mars. Na przełomie roku Wenus będzie widoczna przez cztery godziny od zachodu Słońca, a Mars - około pięciu godzin. Przy czym, o ile w przypadku Czerwonej Planety (Marsa) jasność będzie powoli spadać, to z kolei Gwiazda Wieczorna (Wenus) będzie coraz jaśniejsza, osiągając maksimum blasku w lutym.
W drugiej połowie nocy główną rolę wśród planet przejmuje Jowisz, który początkowo będzie wschodził pomiędzy godziną pierwszą a drugą, zaś pod koniec lutego zobaczymy go już od około godziny 21. Nad ranem będzie można też zobaczyć Saturna, szczególnie w lutym. Z kolei w styczniu można przed wschodem Słońca dojrzeć Merkurego.
W nocy z 6 na 7 lutego przez kilka godzin będzie można obserwować ciekawe zjawisko - przejście Księżyca przez gromadę otwartą - Hiady. Tarcza Srebrnego Globu będzie wówczas oświetlona w 70 proc.
Terminy zjawisk astronomicznych w przyszłym roku amatorzy astronomii mogą znaleźć np. w „Almanachu Astronomicznym na rok 2017” wydanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Jest to bezpłatna publikacja, którą w formie elektronicznej można znaleźć na stronie http://www.urania.edu.pl/almanach , a użytkownicy smartfonów z systemem Android znajdą ją też w Google Play.
Do sprawdzenia, co widać na niebie, przydatne są też programy komputerowe typu planetarium, np. Stellarium czy Cartes du Ciel. Są też ich odpowiedniki na urządzenia mobilne, które mają dodatkową funkcję – po włączeniu programu i skierowaniu smartfona w daną stronę nieba, ekran pokaże mapkę tego właśnie fragmentu nieba, co ułatwi rozpoznanie, jakie obiekty widzimy. (PAP)
Ewa Malcher
