Ewa Malcher
Polonijnemu kościołowi pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Anielskiej w Chicago po blisko 90 latach świetności groziło wyburzenie. Dramatyczne wysiłki na rzecz ocalenia architektonicznej perełki i przekazanie parafii księżom z prałatury Opus Dei sprawiły, że Matka Boska Anielska znowu oczarowuje.
Zmartwychwstańcy ojcami założycielami
Założycielami parafii pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Anielskiej w Chicago byli księża zmartwychwstańcy: ksiądz Wincenty Barzyński CR – proboszcz Świętego Stanisława Kostki, najstarszej polonijnej parafii i przybyły z Polski ksiądz Franciszek Gordon.
Wydarzenia miały miejsce w 1899 roku, w czasie, kiedy do USA emigrowało tysiące Polaków, o czym może wymownie świadczyć fakt, że powstająca parafia była jedną z pięciu założonych w północno-zachodniej części miasta. Niektóre źródła podają, że w latach 1880–1902 katolicka społeczność w Chicago wskutek emigracji, nie tylko z Polski, wzrosła do liczby 800 tysięcy.
Parafia Matki Boskiej Anielskiej miała służyć Polakom, którzy osiedlili się w Bucktown, ówczesnym centrum życia polonijnego. W tym celu archidiecezja za 60 tys. dolarów kupiła 96 parceli u zbiegu ulic Hermitage i Cortland. Nabyte nieruchomości zostały podzielone z następującym przeznaczeniem: część z nich miała służyć jako rezydencje, na pozostałych miała powstać parafia. Pierwszym jej proboszczem został ksiądz Franciszek Gordon CR.
Wielofunkcyjny budynek z sanktuarium
Życie polskich emigrantów najczęściej skupiało się wokół parafii, a tam gdzie działała parafia, również była zakładana szkoła. 2 lipca 1899 r. kamień węgielny pod budowę pierwszego budynku postawionego na terenie parafii położył ksiądz proboszcz. Trzypiętrową budowlę z cegły zaprojektował Henry J. Schlacks. Uroczystości poświęcenia przewodniczył pierwszy arcybiskup Chicago Patric Feehan. W wydarzeniu wzięło udział 20 tys. osób, a wśród gości obecny był ówczesny burmistrz Chicago Carter Harrison junior. Zanim jednak budynek został przeznaczony na szkołę, pełnił kilka funkcji. Na jego najniższym poziomie mieściły się: sale konferencyjne, sala gimnastyczna i audytorium, piętro wyżej znajdowały się klasy, na drugim piętrze było sanktuarium, a na poddaszu mieszkali księża. 15 lutego 1900 r. szkołę Matki Bożej Anielskiej pod swoje skrzydła wzięły cztery siostry ze Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego. Do nowo założonej placówki zaczęło uczęszczać 425 uczniów.
Perełka architektury sakralnej
W 1909 r. ksiądz proboszcz Franciszek Gordon zaczął snuć wielkie plany rozbudowy parafii, ze szczególnym uwzględnieniem nowego kościoła, który powstał u zbiegu ulic Hermitage i Cortland. Przypomnijmy, że do parafii w chwili jej powstania przynależało 300 rodzin, a w roku 1912 – 1200, co stawiało ją w rzędzie największych w archidiecezji. W tej sytuacji nowy projekt wydawał się bardziej niż uzasadniony.
Prace ruszyły we wrześniu 1911 r. i nikt nie mógł wtedy przypuszczać, że potrwają prawie 9 lat. Inwestycja była wielokrotnie przerywana z powodu braku pieniędzy, niedoboru materiałów budowlanych, strajków, czy ogólnie rzecz ujmując, skutków I wojny światowej.
Kościół Matki Boskiej Anielskiej został zaprojektowany i wybudowany przez firmę Worthmann and Steinbach. Majestatyczna budowla nawiązuje wyglądem do bazyliki Świętego Piotra w Watykanie i jest uznana za najwspanialszą świątynię w stylu renesansowym na terenie Stanów Zjednoczonych. Całkowity koszt budowy wyniósł ponad 400 tys. dolarów! Uroczystej konsekracji kościoła 30 maja 1920 r. dokonał arcybiskup George W. Mundelein. W uroczystości uczestniczyły tysiące wiernych.
Postępujące zubożenie parafii, a co za tym idzie brak funduszy na naprawy stale pogarszającego się stanu technicznego budowli spowodowały w 1988 roku zamknięcie świątyni, z nakazem jej rozbiórki..."
Warto podkreślić, że według danych parafia liczyła w tym czasie 1600 rodzin, do szkoły prowadzonej przez siostry zmartwychwstanki było zapisanych 1200 uczniów, a przy parafii działało kilkadziesiąt bractw, klubów i organizacji. Odbywały się liczne bale i koncerty. Życie parafialne i towarzyskie kwitło.
Przez lata prosperity wnętrze kościoła było regularnie zdobione, pokrywane freskami, upiększane złoceniami, wzbogacane obrazami, witrażami i figurami. W 1923 roku w kościele zamontowano organy o unikalnym brzmieniu słynnej chicagowskiej firmy W.W. Kimball. John A. Mallin, znany chicagowski artysta malarz, współpracujący z architektem Henrykiem J. Schlacksem w ramach przygotowań do złotego jubileuszu wnętrze kościoła ozdobił dodatkowymi freskami.
Niestety nadchodzące zmiany w infrastrukturze miasta katastrofalnie wpłynęły na losy parafii. Budowa drogi szybkiego ruchu Kennedy Expressway w 1960 roku podzieliła polską dzielnicę. Polacy zaczęli się przeprowadzać na przedmieścia, uczniowie zmieniać szkołę. Nastąpił napływ ludności hiszpańskojęzycznej. Po okresie świetności i rozkwitu, po 89 latach od momentu założenia parafii – na skutek migracji, niemożliwości zapewnienia posługi duszpasterskiej z powodu braku powołań kapłańskich wśród księży zmartwychwstańców – parafia opustoszała. Dodatkowo postępujące zubożenie parafii, a co za tym idzie brak funduszy na naprawy stale pogarszającego się stanu technicznego budowli spowodowały w 1988 roku zamknięcie świątyni, z nakazem jej rozbiórki.
Dramatyczne działania Polonii aktywnie współpracującej z biskupem Alfredem Abramowiczem, historyków i wiernych na rzecz ocalenia chicagowskiej perełki architektury sakralnej przyniosły oczekiwane rezultaty. W 1991 r. kardynał Joseph Bernardin powierzył administrację parafii i szkoły księżom prałatury Opus Dei. Pierwszym proboszczem nowej administracji został John Twist, a od kwietnia 2014 do chwili obecnej jest nim ksiądz John R. Waiss.
Pod rządami nowej administracji parafia zaczęła ponownie rozkwitać. Dzięki prywatnym darowiznom stały się możliwe kolejne remonty i naprawy. Z okazji 100-lecia parafii w 1999 roku w odrestaurowanym wnętrzu zainstalowano nowe oświetlenie, drzwi i system dźwiękowy, a na dachu świątyni stanęły figury 26 aniołów. W 2002 roku w parafii wybudowano kaplicę poświęconą św. Josemarii Escrivy de Balaguer – założycielowi Opus Dei.
Kościół pw. Matki Boskiej Anielskiej stał się ponownie jedną z najpiękniejszych chicagowskich świątyń, w której liturgię sprawuje się w ojczystych językach parafian: angielskim, hiszpańskim i polskim. Od kilku lat do chwili obecnej w kościele Matki Boskiej Anielskiej niedzielną mszę świętą w języku polskim odprawia ksiądz Andrzej Irzyk z parafii pod wezwaniem Świętej Moniki w Chicago.
– Kapłani Opus Dei zaprosili mnie, abym celebrował msze święte. Z wielką radością przyjąłem prośbę, gdyż modlić się w tak pięknej świątyni to wielki zaszczyt. Jako kapłan jestem szczególnie dumny z naszych wspaniałych rodaków, żyjących w 1899 roku w Chicago. To oni, dzięki swojej głębokiej wierze i miłości do Boga i Matki Najświętszej, wybudowali świątynię, jedną z najpiękniejszych w Chicago i nie tylko... Stąd wspaniali kapłani Opus Dei z wielkiej życzliwości do Polonii chicagowskiej postanowili docenić wielkość budowniczych tego Domu Bożego poprzez odprawianie mszy świętych w języku polskim. Dziękuję im za to. Obecna Polonia także docenia swoich rodaków z tego okresu i w duchu wdzięczności i pamięci o nich gromadzi się w każdą niedzielę na liturgii mszy świętej w liczbie około 150 - 200 osób. Pragnę też zaznaczyć, że tylko kilka rodzin mieszka w okolicy świątyni, a pozostali przyjeżdżają z różnych miejsc i okolic Chicago. Mam zawsze dla nich wielkie uznanie i podziw. Oni naprawdę kochają tę świątynię i pięknie się w niej modlą, wpatrzeni także w Matkę Bożą Anielską, patronkę tego kościoła. Mam nadzieję, że pamięć o świątyni i czcigodnej Polonii z XIX wieku będzie zachowana po najdłuższe czasy. Daj Boże! – mówi ksiądz Andrzej Irzyk.
Jola Plesiewicz
Zdjęcia: Dariusz Piłka
Porządek mszy świętych:
– w języku angielskim: sobota – godz. 17.00; niedziela – 8.00, 11.00, 19.15
– w języku hiszpańskim: niedziela – 12.30
– w języku polskim: niedziela – 9.30
W tygodniu msze święte w języku angielskim są odprawiane od poniedziałku do piątku o godzinie 7.00 i 17.30 i w sobotę o 8.00.
Matka Boska Anielska
1850 N. Harmitage Ave
Chicago, IL 60622
