Barack Obama zarzucił w czwartek Rosji, że nie przestrzega porozumienia zawartego w ubiegłym tygodniu w Genewie w celu rozładowania kryzysu na Ukrainie. Przebywający z wizytą w Japonii prezydent USA zagroził Moskwie dalszymi sankcjami.
"Na razie nie zauważyliśmy, by Rosja działała w duchu genewskiego porozumienia" - ubolewał Obama na konferencji prasowej w Tokio po rozmowach z japońskim premierem Shinzo Abe.
Jak powiedział amerykański prezydent, "mający złe zamiary uzbrojeni mężczyźni nadal przejmują budynki na wschodzie Ukrainy, nękają ludzi, którzy się z nimi nie zgadzają, destabilizują sytuację w regionie".
Według Obamy Rosja nie podejmuje żadnych działań w celu powstrzymania tych prorosyjskich separatystów. "Nie widzimy, aby Rosja interweniowała, by ich zniechęcić" - podkreślił.
Dodał, że jeśli Moskwa nie zmieni postępowania, "będą konsekwencje i nowe sankcje". Przypomniał, że wprowadzone już sankcje mają wpływ na rosyjską gospodarkę.
"Rząd ukraiński podejmuje konkretne kroki, wprowadza prawo amnestii i oferuje szeroki wachlarz reform w poszanowaniu konstytucji, co jest zgodne z logiką rozmów w Genewie" - dodał szef państwa. Powtórzył, że "nie ma militarnego rozwiązania problemu na Ukrainie".
Były to pierwsze publiczne wypowiedzi Obamy na temat ukraińskiego kryzysu od podpisania w ubiegły czwartek przez szefów dyplomacji Ukrainy, USA, UE i Rosji porozumienia w Genewie. Szefowie dyplomacji uzgodnili wtedy, że będą dążyć do deeskalacji napięcia we wschodnich regionach Ukrainy.
Zgodnie z dokumentem separatyści na wschodzie kraju powinni złożyć broń, opuścić zajęte instytucje państwowe oraz oczyścić z barykad ulice i place. Władze ukraińskie zobowiązały się ze swej strony m.in. do przeprowadzenia przejrzystej reformy konstytucyjnej, decentralizacji władzy i wszczęcia szerokiego dialogu ze społeczeństwem, który uwzględniałby postulaty mieszkańców wszystkich regionów kraju.
Obama na konferencji prasowej wypowiadał się też na temat sporu terytorialnego między Japonią a Chinami, który dotyczy wysp Senkaku na Morzu Wschodniochińskim. Prezydent zaznaczył, że powinien on zostać rozwiązany w sposób pokojowy, na drodze dialogu.
Zapewnił, że amerykańsko-japoński traktat bezpieczeństwa ma zastosowanie także do tych spornych wysp, które w Chinach zwane są Diaoyu. Zgodnie z tą umową Waszyngton powinien bronić Japonii w razie ataku.
"Traktat został zawarty jeszcze przed moim urodzeniem i nie będę w nim nic zmieniał" - powiedział Obama. Wyspy Senkaku "historycznie były administrowane przez Japonię i naszym zdaniem nie powinno to być poddawane jednostronnym zmianom" - oświadczył.
W rejonie wysp Senkaku znajdują się podmorskie złoża ropy i gazu oraz zasobne łowiska; przebiega tam ważny szlak morski.
Stosunki Chin i Japonii - zajmujących obecnie drugie i trzecie miejsce na liście największych potęg gospodarczych świata - znacznie się pogorszyły, kiedy we wrześniu 2012 roku japoński rząd wykupił trzy tworzące sporny archipelag wyspy od prywatnego właściciela. Przez Chiny przeszła wówczas fala ulicznych protestów, przeradzających się również w plądrowanie japońskich firm i atakowanie japońskich obywateli.
Od tego czasu patrolowe okręty i samoloty obu stron wielokrotnie pojawiały się w rejonie wysp.
W listopadzie 2013 roku napięcie na linii Pekin-Tokio wzrosło, gdy władze Chin zadeklarowały nową strefę kontroli powietrznej, która obejmuje sporne wyspy.
Japoński premier Abe poinformował na konferencji, że Japonia i USA uzgodniły, iż ich współpraca będzie obejmować wiele kwestii dotyczących bezpieczeństwa i obrony.
Abe i Obama porozumieli się też co do tego, że ich kraje będą kontynuować rozmowy na szczeblu ministerialnym dotyczące utworzenia strefy wolnego handlu między krajami Pacyfiku, czyli tzw. TPP (ang. Trans-Pacific Partnership, Partnerstwo Transpacyficzne). Biały Dom obiecywał sfinalizować TPP do końca 2013 roku.
Wizyta Obamy w Tokio jest częścią rozpoczętej w środę ośmiodniowej podróży po Azji. W piątek prezydent USA uda się do Korei Południowej, następnie do Malezji i na Filipiny.(PAP)
Ewa Malcher
