Redakcja
Polish Freedom Fighters on American Soil. Polish Veterans in America from the Revolutionary War to 1939 – pod takim tytułem ukazała się najnowsza książka Teofila Lachowicza – historyka prowadzącego od przeszło dwóch dekad badania nad dziejami byłych polskich żołnierzy, którzy od ponad dwóch stuleci z różnych powodów emigrowali do Stanów Zjednoczonych i Kanady.
Książka ukazała się na 90-lecie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Ta najstarsza na świecie polska organizacja tego typu, działająca nieprzerwanie do dziś, powstała na zjeździe założycielskim w Cleveland, Ohio, 28-30 maja 1921 roku.
"Polish Freedom Figh-ters…" jest angielskojęzyczną edycją książki Lachowicza Weterani polscy w Ameryce do 1939 roku, która ukazała się w Polsce w 2002 r. Od tamtego czasu autor ustalił wiele nowych faktów, które znalazły się w rozszerzonym, angielskim wydaniu.
Teofil Lachowicz przedstawia amerykańskie losy byłych uczestników polskich zrywów niepodległościowych, począwszy od XVIII wieku aż po wybuch II wojny światowej – konfederatów barskich, weteranów powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich, uczestników powstania listopadowego, europejskiej Wiosny Ludów, powstania styczniowego oraz byłych żołnierzy z różnych polskich formacji zbrojnych z czasów I wojny światowej i uczestników walk o granice Polski w latach 1919-1920. Przedstawia również udział polskich weteranów w konfliktach zbrojnych na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady w XVIII i XIX wieku, m.in. w wojnie secesyjnej w latach 1861-1865.
Autor opisał trudny, często dramatyczny proces adaptacji polskich żołnierzy-emigrantów do amerykańskiej rzeczywistości, wrastania w obcą im społeczność. Z książki wyłania się obraz polskiej emigracji żołnierskiej, która wniosła różnorodny wkład w rozwój Stanów Zjednoczonych i Kanady, od zarania tych państw. Dotyczyło to życia gospodarczego, spraw militarnych, nauki i kultury. W wielu przypadkach był to wkład na najwyższym poziomie. Autor ukazał również istotną rolę, jaką weterani odegrali w organizowaniu się polskiej grupy etnicznej, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych.
Książka szeroko omawia działalność powstałego w 1921 roku Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), które skupiało przede wszystkim byłych żołnierzy tzw. Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. Wywodzili się oni głównie z ponad 20 tys. polskich ochotników ze Stanów Zjednoczonych i Kanady, którzy w latach 1917-1919 wstąpili w szeregi Armii Polskiej we Francji.
Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce była to uniwersalna, apolityczna organizacja, do której mogli należeć byli polscy żołnierze z różnych formacji wojskowych.
Autor ukazuje szerokie spektrum działalności SWAP w latach 1921-1939 na terenie Stanów Zjednoczonych, Kanady i Polski. Szczególną uwagę zwraca na działalność samopomocową i kulturalno-oświatową oraz ofiarną pracę na rzecz niepodległego państwa polskiego. Podkreśla ścisłe związki, jakie łączyły SWAP z największymi organizacjami polonijnymi: Związkiem Narodowym Polskim, Zjednoczeniem Polskim Rzymsko-Katolickim, Związkiem Polek w Ameryce, Związkiem Sokolstwa Polskiego w Ameryce, oraz amerykańskimi i kanadyjskimi organizacjami kombatanckimi, m.in. z American Legion, Polish Legion of American Veterans, Royal Canadian Legion itd.
Z kart książki wyłania się obraz małego liczebnie weterańskiego stowarzyszenia, które zasłużenie zyskało miano najbardziej poważanej organizacji polonijnej, wybijając się na czoło wśród patriotycznego elementu wychodźstwa polskiego w Stanach Zjednoczonych.
Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, chcąc pozostawić po sobie trwały ślad, postanowiło wydać opracowanie Teofila Lachowicza w języku angielskim, aby podkreślić, że SWAP był również organizacją amerykańską, a jej członkowie – jako obywatele amerykańscy – wnieśli wkład w budowę wysoko rozwiniętych społeczeństw, amerykańskiego i kanadyjskiego. Książka jest swoistym pomnikiem na ich cześć.
Inicjatorem jej wydania w języku angielskim był Wincenty Knapczyk, weteran II wojny światowej, obecnie naczelny komendant SWAP. Niezbędne fundusze wyasygnował Związek Narodowy Polski – największa organizacja polonijna w USA. Profesjonalnego tłumaczenia na język angielski dokonał Albert Juszczak.
Książka opublikowana przez wydawnictwo Two Harbors Press w Minneapolis liczy 495 stron w twardej oprawie, zawiera 100 unikatowych fotografii, 15 załączników i indeks. Można ją zamawiać drogą elektroniczną w wydawnictwie (http://twoharborspress.com ) lub w siedzibie Zarządu Głównego SWAP w Nowym Jorku.
Cena z przesyłką: $30. Czeki wystawione na P.A.V.A. of America należy wysyłać na adres:
P.A.V.A. of America
119 East 15th Street
New York, NY 10003
(Informacja prasowa)
