Tomasz Deptuła
Poziom edukacji publicznej w USA zawsze spędzał sen z powiek ludziom odpowiedzialnym za oświatę. W kraju, który szczyci się najbardziej elitarnymi uczelniami na świecie i masowo produkuje noblistów wiedza statystycznego ucznia pozostawia wiele do życzenia. I zamiast być lepiej, dzieje się coraz gorzej.
Badanie Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS) są koordynowane przez International Association for the Evaluation of Educational Achievement. Co cztery lata grupa publikuje wyniki badań dotyczących uczniów czwartej i ósmej klasy na całym świecie. W USA odpowiada za nie National Center for Education Statistics (NCES). TIMSS przeprowadzono wśród 650 000 uczniów klas 4. i 8. w 65 krajach.
Ogłoszone na początku grudnia wyniki dotyczyły pierwszych badań od czasu pandemii COVID-19, wykazując niejednoznaczne wyniki w skali globalnej. Dla Stanów Zjednoczonych były jednak bezlitosne. Między 2019 a 2023 rokiem średnie wyniki z matematyki wśród amerykańskich uczniów klas 4. i 8. znacząco się obniżyły – o 18 punktów w przypadku młodszej grupy i jeszcze więcej, bo o 27 punktów, w przypadku uczniów starszych. Na tle innych państw USA plasują się na 22. miejscu wśród 63 systemów edukacyjnych w 4. klasach i na 20. miejscu wśród 45 systemów edukacyjnych w 8. klasach. W przypadku nauk ścisłych USA plasują się wyżej: na 12. miejscu wśród 63 systemów edukacyjnych dla 4. klas i na 12. miejscu wśród 45 systemów edukacyjnych dla 8. klas. Na marginesie – polscy czwartoklasiści w rankingu z matematyki plasują się na 10. miejscu, a w naukach ścisłych na siódmym. Ośmioklasiści znad Wisły w badaniach nie uczestniczyli.
Średnie wyniki uczniów czwartej i ósmej klasy w USA z matematyki powróciły do poziomu z 1995 r., kiedy to po raz pierwszy przeprowadzono ocenę TIMSS. Zjawisko to jest szczególnie niepokojące, ponieważ USA są wyjątkiem w porównaniu z innymi krajami.Jak wskazano, spośród 29 systemów edukacyjnych, które uczestniczyły w obu edycjach TIMSS z 2011 i 2019 r., USA były jedynym, w którym różnice w wynikach między uczniami z najlepszymi i najgorszymi wynikami w obu przedmiotach i na obu poziomach nauczania się pogłębiały.
Co więcej, wyniki z matematyki obniżyły się wśród uczniów ósmych klas zarówno o wysokim, jak i niskim poziomie kształcenia. Jak zauważa Dana Goldstein publicystka zajmująca się edukacją publiczną, pandemia koronawirusa była głównym, ale nie jedynym czynnikiem przyczyniającym się do spadku: „W Stanach Zjednoczonych – obniżenie wyników nauczania i i pogłębiające się różnice między lepszymi i słabszymi uczniami – były widoczne przed pandemią” – pisze. W 2019 r. National Assessment of Educational Progress wykazało, że dwie trzecie amerykańskich dzieci nie potrafiło czytać na poziomie biegłym. Wyniki TIMMS nie są zresztą niczym wyjątkowym. Badanie NAEP z 2022 r., czyli „Nation’s Report Card”, wykazało, że w całym kraju 29 proc. uczniów ósmej klasy jest biegłych w czytaniu, podczas gdy tylko 26 proc. radzi sobie dobrze z matematyką.
Dlaczego Amerykanie radzą sobie gorzej niż dzieci z biedniejszych krajów? Chociaż nie ma konsensusu co do tego, co wpływa na spadek wyników amerykańskich uczniów, wielu ekspertów twierdzi, że wzrost liczby smartfonów, zmiany standardów nauczania i zamknięcia szkół związane z pandemią były czynnikami, które miały wpływ na pogorszenie wyników. Wielką niewiadomą jest wpływ sztucznej inteligencji na wyniki nauczania, bo większość badań przeprowadzono przed upowszechnieniem Chat GPT. AI stała się bardziej powszechne w edukacji. Ostatni eksperyment z uczniami szkół średnich sugeruje, że wpływ sztucznej inteligencji na wyniki nauczania nie jest jednoznaczny. Naukowcy z University of Pennsylvania przetestowali tureckich uczniów szkół średnich za pomocą ChatGPT w zadaniach z matematyki. Uczniowie, którzy mieli dostęp do narzędzia podczas ćwiczeń, rozwiązali o 48 proc. więcej zadań matematycznych poprawnie, ale uzyskali wynik niższy o 17 proc. w kolejnym teście w porównaniu z tymi, którzy go nie mieli.
Trzecia grupa użyła zmodyfikowanego ChatGPT, który działał jak tutor, oferując wskazówki zamiast bezpośrednich odpowiedzi. Ci uczniowie znacznie lepiej poradzili sobie z problemami praktycznymi i byli w stanie rozwiązać o 127 proc. więcej zadań. Jednak nadal nie wypadli lepiej w testach niż ci, którzy nie korzystali z pomocy AI.
Z badań wynikało, że uczniowie zbyt mocno polegają na sztucznej inteligencji, prosząc o gotowe odpowiedzi zamiast samodzielnie rozwiązywać problemy. Niedokładności ChatGPT również nie pomogły, ponieważ narzędzie myliło się w około 42 proc. przypadków w swoim podejściu do rozwiązywania problemów.
Jeszcze w 1983 roku raport „Naród w niebezpieczeństwie”, opublikowany przez National Commission on Excellence in Education, ostrzegał przed „wzrastającą falą przeciętności” w amerykańskiej edukacji, która miała „zagrażać naszej przyszłości jako Narodu”. Ostrzeżenia poskutkowały ponadpartyjnymi wysiłkami na rzecz poprawy szkół, a w kolejnych dekadach pojawiły się ważne inicjatywy na szczeblu federalnym, takie jak ustawa No Child Left Behind George’a W. Busha i program Race to the Top Baracka Obamy, którym towarzyszyły poważne reformy na szczeblu stanowym mające na celu poprawę wyników nauczania.
Dziś Ameryka znów stoi w obliczu kryzysu edukacyjnego. Polaryzacja polityczna praktycznie uniemożliwia przyjęcie ponadpartyjnych inicjatyw dotyczących poprawy systemu edukacji publicznej. Do tego zagrożenia cywilizacyjne nie pozostają bez wpływu na wyniki najmłodszych. Może nie przypadkiem dzieci miliarderów wysyła się do szkół, w których obowiązuje całkowity zakaz korzystania ze smartfonów. Korzystanie z telefonów komórkowych jest zakazane między innymi w szkołach francuskich, włoskich, greckich, portugalskich czy chińskich. Od czegoś trzeba zacząć.
Tomasz Deptuła
Dziennikarz, publicysta, ekspert ds. komunikacji społecznej. Przez ponad 25 lat korespondent polskich mediów w Nowym Jorku i redaktor “Nowego Dziennika”.
