Thesmoforie i Eucharystia
Jednymi z najstarszych rytuałów dziękczynnych są ceremonie odprawiane przez starożytnych Egipcjan. Miały ścisły związek z cyklami przyrody, zwłaszcza z corocznym wylewem Nilu, który nawadniał pola i przynosił urodzajne zbiory. Kluczową ich postacią był Ozyrys, bóg śmierci i odrodzenia. Każdego roku organizowano wielkie festiwale dziękczynne, podczas których składano bogom ofiary w postaci pierwszych zbiorów i zwierząt. Obchodom tym towarzyszyły procesje, rytuały oczyszczania oraz modlitwy za pomyślność w kolejnym roku.
W starożytnej Grecji dziękczynienie wiązało się z boginią Demeter, patronką rolnictwa i płodności. Jednym z najważniejszych greckich festiwali były Thesmoforie, organizowane na przełomie września i października, w czasie zbiorów. Było to święto wdzięczności za plony, a także rytuał mający zapewnić płodność ziemi w kolejnym roku. Składano ofiary z pierwszych owoców, ziaren oraz zwierząt. Co szczególne, główną rolę odgrywały w nim kobiety, oddając się modlitwom i rytuałom, które miały zapewnić pomyślność.
W starożytnym Rzymie odpowiednikiem Thesmoforii było święto Cerealia – poświęcone bogini Ceres, opiekunce rolnictwa. Rzymianie składali ofiary z owoców, zboża oraz darów ziemi, w podzięce za obfitość i opiekę nad urodzajem. Zwyczaje te z czasem ewoluowały w bardziej formalne obchody, często połączone z politycznymi wydarzeniami lub ślubami, co podkreślało znaczenie jedności i harmonii między człowiekiem a naturą.
W tradycji judeochrześcijańskiej dziękczynienie ma głębokie korzenie, które sięgają Biblii. W Starym Testamencie odgrywało ono kluczową rolę w świętach i ofiarach składanych Bogu. W Księdze Wyjścia czytamy o Święcie Namiotów (Sukkot), które było jednym z trzech głównych świąt pielgrzymkowych, podczas których Żydzi składali Bogu ofiary w podziękowaniu za zbiory. Wdzięczność za opiekę i wyzwolenie z niewoli egipskiej odgrywała centralną rolę w żydowskich modlitwach i ofiarach.
W chrześcijaństwie dziękczynienie ma swoje źródło w Wieczerzy Pańskiej, podczas której Jezus Chrystus dziękował Bogu Ojcu przed podzieleniem się chlebem i winem ze swoimi uczniami. Eucharystia, czyli dziękczynienie, to centralny sakrament chrześcijaństwa, w którym wierni wyrażają swoją wdzięczność za odkupienie i łaski boże. Na przestrzeni wieków chrześcijanie na całym świecie obchodzili różne święta dziękczynne, od regionalnych festiwali plonów po szczególne dni modlitwy w intencji pomyślności.
Pierwotne rytuały
Ludy pierwotne na całym świecie miały własne ceremonie dziękczynne, często związane z cyklami przyrody. W Ameryce Północnej wiele plemion indiańskich, jak Irokezi, Sioux czy Hopi, obchodziło festiwale głęboko zakorzenione w harmonii z naturą. Irokezi obchodzili „Zieloną Kukurydzę” – święto wdzięczności za pierwsze plony kukurydzy. Było ono nie tylko czasem radości, ale też oczyszczenia duchowego.
Podobnie w Ameryce Południowej ludy rdzenne składały hołd swoim bogom za opiekę nad uprawami ziemniaków, kukurydzy i komosy ryżowej. Inkaskie święto Inti Raymi – ceremonia ku czci boga słońca – było jednym z najważniejszych momentów w kalendarzu, kiedy składano ofiary ze zwierząt i zboża, prosząc o pomyślność w nadchodzącym roku.
W Chinach jednym z najstarszych i najbardziej symbolicznych świąt dziękczynnych jest Festiwal Środka Jesieni, znany również jako Święto Księżyca. Obchodzi się go od ponad 3 tysięcy lat, głównie w czasie pełni księżyca przypadającej na 15. dzień ósmego miesiąca księżycowego, czyli we wrześniu lub październiku. Centralnym jego symbolem jest księżyc, który w chińskiej tradycji utożsamiany jest z urodzajem, płodnością i rodziną.
Obchody dziękczynienia za plony są także częścią tradycji hinduistycznej. W Indiach najbardziej znanym świętem tego typu jest Pongal – czterodniowy festiwal, który odbywa się w styczniu, podczas zbiorów ryżu, trzciny cukrowej i innych upraw. Nazwa „Pongal” pochodzi od tamilskiego słowa oznaczającego „kipienie” i odnosi się do tradycyjnego gotowania nowo zebranego ryżu z mlekiem i cukrem, jako formy ofiary dla bogów słońca.
Dziękczynienie w Ameryce
Jednak najbardziej znane współczesne Święto Dziękczynienia obchodzone jest w Stanach Zjednoczonych. Ma swoje korzenie w XVII wieku, kiedy pielgrzymi, po ciężkiej podróży i surowych zimach, postanowili podziękować Bogu za pomoc od Indian oraz pierwsze udane zbiory. W 1621 roku w Plymouth, w obecnym stanie Massachusetts, zaprosili rdzennych mieszkańców na wspólną ucztę, by wyrazić im swoją wdzięczność za wsparcie. Tradycja ta kontynuowana jest do dziś i stała się największym świętem rodzinnym współczesnych Amerykanów.
W Kanadzie podobne święto obchodzone jest w październiku. Kanadyjczycy również celebrują obfitość plonów oraz dary natury, jednak ich święto ma korzenie brytyjskie i francuskie, wywodząc się z dziękczynnych nabożeństw jeszcze z czasów kolonizacji.
W Europie, choć nie ma odpowiednika amerykańskiego Święta Dziękczynienia, istnieją inne festiwale plonów, takie jak niemieckie Erntedankfest, które jest odpowiednikiem polskich dożynek. Podczas tego święta wierni przynoszą do kościoła wieńce zbożowe i owoce, składając je w ofierze na znak wdzięczności za urodzaj. Ceremonie te często kończą się festynami, które podkreślają wspólnotowy charakter dziękczynienia.
Niezależnie od tego, czy była to ofiara składana w starożytnym Egipcie, grecka procesja na cześć Demeter, pielgrzymi z Plymouth dzielący się chlebem z rdzennymi Amerykanami czy współczesna modlitwa przy stole pełnym jedzenia – istota pozostaje ta sama. Wdzięczność zbliża ludzi do siebie, wzmacnia więzi społeczne, a także umacnia wiarę w wyższe siły, które opiekują się człowiekiem.
Monika Pawlak
