Medycyna w pigułce
Choroba jest groźna szczególnie dla dwóch grup:
• Kobiet w ciąży – z racji na ryzyko wrodzonej cytomegalii.
• Osób w stanch immunosupresji, np. w przebiegu chorób nowotworowych, po przeszczepach narządów czy szpiku, w zakażeniu HIV[i].
CYTOMEGALIA jest chorobą wirusową. Wirusa cytomegalii po raz pierwszy wyizolowano w 1956. Cytomegalia wywołana jest przez wirusy należące do rodziny HERPES, tej samej co wirusy wywołujące mononukleozę, ospę wietrzną i opryszczkę.
Jedynymi nosicielami tego wirusa są ludzie. Zakażenie jest wywołane przez wirusa swoistego tylko dla człowieka, co oznacza, że zakazić się można tylko od człowieka przez kontakt z niemal wszystkimi płynami ustrojowymi, z którymi wirus jest wydalany przez długi okres czasu. Są to: ślina, mocz (wydalany najdłużej), wydzielina z kanału rodnego kobiety, nasienie męskie, kał i krew. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, przez kontakty seksualne, sporadycznie przez przeszczepienie zakażonego narządu.
Zakażenie cytomegalią jest bardzo powszechne, szacuje sie, że problem dotyczy około 50-80% populacji ludzi dorosłych i około 1% noworodków.
Choroba ta ma dość długi okres wylęgania: od trzech tygodni do nawet trzech miesięcy.
U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym wirus cytomegalii (CMV) powoduje stosunkowo niegroźną chorobę, która w większości przypadków ma przebieg bezobjawowy. Wirus nie zostaje jednak całkowicie zwalczony przez organizm i przechodzi w stan uśpienia. W warunkach obniżonej odporności może ulec aktywacji i wywołać łagodną postać cytomegalii, czyli tzw. zespół mononukleozopodobny z objawami grypopodobnymi.
Zakażenie wirusem, szczególnie zakażenie pierwotne, może mieć poważne konsekwencje w przypadku osób o obniżonej odporności oraz u kobiet w ciąży.
Szacuje się, że do infekcji pierwotnej dochodzi u około 4% kobiet w ciąży, ryzyko transmisji do płodu jest stosunkowo wysokie i sięga niekiedy 75%.
Wirus CMV jest częstą przyczyną wad wrodzonych, spowodowanych zakażeniem wewnątrzmacicznym lub okołoporodowym dziecka.
Zakażenie możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Nabyte z kolei na pierwotne i wtórne.
Zakażenie pierwotne w 90% przypadków przebiega bezobjawowo lub w łagodnej postaci. U około 10% przypadków obserwuje się:
• Podwyższoną temperaturę ciała, która może utrzymać się nawet do 30 dni.
• Zmęczenie.
• Ból głowy.
• Ból mięśni.
• Kaszel.
• Ból gardła.
Pojawia się także:
• Powiększenie węzłów chłonnych szyi, zapalenie gardła.
• Powiększenie wątroby i śledziony.
• Anemia hemolityczna i trombocytopenia.
Zakażenia wtórne spowodowane są odmiennym typem wirusa lub uczynieniem (reaktywacją) zakażenia przebytego.
Cytomegalia w ciąży może doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu, urodzenia martwego dziecka lub z zespołem wad wrodzonych.
DIAGNOSTYKA I LECZENIE CYTOMEGALII
Przeprowadzamy badania krwi i moczu pacjenta. We krwi oceniany jest poziom przeciwcial.
Najczęściej pierwszym i podstawowym badaniem są badania serologiczne, które wykrywają przeciwciała w klasie IgG i IgM. Obecność przeciwciał w klasie IgM świadczy o świeżym zakażeniu. Przeciwciała IgM mogą przetrwać we krwi do 18 miesięcy od pierwotnej infekcji.
W przypadku podejrzenia zakażenia w czasie ciąży bardzo istotne jest odróżnienie czynnego zakażenia od zakażenia utajonego – w tym celu pomocne są badania genetyczne, które pozwalają określić ilość wirusa w płynie owodniowym i odróżnić obie formy zakażenia.
Jeżeli nie występuje u chorego obniżenie odporności, nie jest podejmowane żadne leczenie, ponieważ organizm sam potrafi sobie poradzić z takim zakażeniem. Leczenie przeciwwirusowe stosuje się w przypadkach cytomegalii u osób z niedoborami odporności, po przeszczepach czy po przetoczeniu krwi.
Leczenie natomiast wprowadza się u noworodków z udokumentowaną objawową cytomegalią. Polega ono na podaniu leku hamującego replikację wirusa i trwa około 2 tygodni. Dłużej trwające leczenie do 3 tygodni przebiega przy cytomegalii układu nerwowego. Niemowlę, u którego stwierdzono cytomegalię, musi pozostawać pod opieką pediatryczną do ukończenia pierwszego roku życia, aby kontrolować, czy wirus się nie uaktywnił, ponieważ podawany lek nie zabija wirusa, lecz tylko hamuje jego namnażanie.
JAK USTRZEC SIĘ CYTOMEGALII?
Nie posiadamy szczepionki przeciwko wirusowi CMV. Profilaktyka sprowadza się do przestrzegania podstawowych zasad higieny.
Bardzo istotna jest profilaktyka wrodzonej cytomegalii – kobieta planująca zajść w ciążę lub po dowiedzeniu się o ciąży powinna wykonać badania w kierunku cytomegalii, aby dowiedziec się, czy przeszła zakażenie czy nie.
Zapobieganie cytomegalii sprowadza się także do zaniechania karmienia piersią przez kobiety zakażone oraz jeżeli to możliwe, nie powinno przeszczepiać się narządów czy przetaczać krwi od dawców seropozytywnych.
***
Mówiący po polsku lekarz Aleksy Dobradin, MD z wieloletnią praktyką w Polsce i Ameryce. Były ordynator Oddziału Medycyny Ogólnej szpitala St. Mary of Nazareth w Chicago. Praktykujący pod adresem: 6422 W. Belmont Ave. Chicago, Illinois 60634, tel. (773) 481-2504.
