Nowa wystawa, która zagości w Muzeum Polskim w Ameryce od 16 maja do 30 czerwca, zaprezentuje czarno-białe fotografie przedstawiające życie w Polsce w latach 1974–1990 autorstwa Stanisława Kulawiaka, fotoreportera, redaktora, wydawcy i właściciela Oficyny Wydawniczej Kulawiak w Ostrzeszowie.
Choć wiele z tych zdjęć demaskuje to, co znany fotograf i krytyk Jerzy Lewczyński nazywa „pejzażem nonsensu” (przyp. 1) komunistycznej egzystencji, fotografie te z reguły nie skupiają się na wydarzeniach politycznych. Adam Sobota, historyk fotografii, w taki oto sposób podsumował prace Stanisława Kulawiaka: „…fotografie zostały wykonane w Polsce w końcowej fazie istnienia (okres 1974–1990) tej formacji politycznej, jaką był PRL, i rejestrują wiele charakterystycznych przejawów ówczesnej rzeczywistości. Pokazują […] szarzyznę i ubóstwo sfery publicznej, toporność modernizacji, natręctwo socjalistycznych sloganów, drętwą ceremonialność władzy, jak i przykłady zorganizowanego społecznego protestu od roku 1980. Głównym zamierzeniem autora nie wydaje się jednak stworzenie kroniki wydarzeń politycznych […] Jego fotografie powstawały w najbliższym otoczeniu miejsc, gdzie się urodził i mieszka (Ostrzeszów i okolice), gdzie studiował (Kraków) i tam, gdzie okazjonalnie bywał. Nie są tam ukazane jakieś wyjątkowe sytuacje, gdyż decyzja o naświetleniu klatki filmu wynikała z wczuwania się autora zdjęć w zwykły rytm życia ludzi, wyznaczany codziennymi czynnościami, pracą, lokalnymi warunkami i zwyczajami […] Stanisław Kulawiak pozostał wierny temu stylowi twórczego działania… Intrygowało go znaczenie tego, co — jako program artystyczny — nazwane zostało „autentyzmem” przez tworzącego w Ostrzeszowie poetę Stanisława Czernika… Sposób fotografowania (Kulawiaka) i to, jak reagują na obecność fotografa ludzie, utwierdza nas w przekonaniu, że autor tych zdjęć jest w zażyłości ze swoimi modelami albo przynajmniej w jakiś sposób przynależy do tego środowiska”. (przyp. 2)
Stanisław Kulawiak rozpoczął swoją przygodę z fotografią w 1974 roku w czasie studiów na Wydziale Elektrycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Tutaj wraz z grupą kolegów, między innymi Zbigniewem Bzdakiem (dziś fotoreporterem „Chicago Tribune”) prowadził Studencką Agencję Fotograficzną, założył Jaszczurową Galerię Fotografii oraz grupę SEM (przyp. 3). Zadaniem tej ostatniej było organizowanie działań zacierających granice między fotografią a rzeczywistością w ramach nurtu „fotografii ekspansywnej” (przyp. 4). Przykładowym projektem grupy były „Akcja Stołówka” (1977) polegająca na rozwieszeniu w normalnie funkcjonującej przestrzeni studenckiej stołówki 200 dużych fotografii przedstawiających stołówkę i przygotowywanie posiłków. Inny projekt, „Akcja Próbna 2”, pokazywał ciąg fotografii postaci stojących w sklepowych kolejkach w skali 1:1. Jak pisze Sobota (przyp. 5) „krytyczna wymowa tego pokazu była łatwa do zrozumienia, gdyż braki zaopatrzenia i wszechobecność kolejek stanowiły wówczas codzienne doświadczenie mieszkańców Polski”.
Odtworzony projekt „Kolejka” będzie częścią wystawy „Na marginesie…”. Tym, którzy żyli w ówczesnej rzeczywistości, przypomni znajomy obraz i przymusowy sposób spędzania czasu. Niejednemu skojarzy się też zapewne z historycznymi fotografiami kolejek z okresu amerykańskiego Wielkiego Kryzysu lat 30. XX wieku.
Wierzymy, że ta prezentacja nie tak odległej polskiej przeszłości zaoferuje interesujące doświadczenie zarówno Polakom, którzy żyli w komunistycznej Polsce, jak i szerokiemu gronu odbiorców, którzy nigdy nie doświadczyli egzystencji w tym systemie.
Kustoszami wystawy są Julita Siegel z MPA i fotoedytor „Chicago Tribune” Maggie Walker.
Kontakt: [email protected] , (773) 384-3352 wew. 2107.
Apel do sponsorów
Prosimy o zarezerwowanie daty 16 maja i o rozważenie dołączenia do grona sponsorów wystawy. W podzięce za wsparcie projektu oferujemy szereg bonusów we wszystkich kategoriach sponsoringu. Stephen i Jamie Kusmierczak, którzy są sponsorami wystawy na poziomie platynowym, zgodzili się dodatkowo podwoić każdy nowy datek w wysokości 100 dol. i więcej, do całkowitej sumy 3000 dolarów. Datki na rzecz projektu przyjmujemy do 8 kwietnia. Donację można odpisać od podatku.
