Żeby zdrowym być
Dorota Feluś
Grupą produktów, które są bardzo korzystne dla zdrowia, dobrej kondycji i odporności organizmu, są probiotyki. Potwierdziły to liczne badania przeprowadzone w ostatnich czasach.
Czym jest probiotyk
Probiotyki, choć wtedy tak ich jeszcze nie określano, były wykorzystywane kilka tysięcy lat temu w postaci sfermentowanej żywności. Już Pliniusz Starszy, rzymski pisarz, historyk i przyrodnik, żyjący w I wieku n.e, miał zalecać stosowanie sfermentowanych napojów mlecznych na dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Również starożytni Grecy i Egipcjanie spożywali kwaśne mleko. Jako pierwszy o tym, że niektóre bakterie mogą wykazywać właściwości prozdrowotne, powiedział w 1907 r. rosyjski zoolog i mikrobiolog, który w 1908 r. dostał nagrodę Nobla z medycyny, Ilja J. Mieczników. Jednak dopiero ostatnie lata pozwoliły na identyfikację poszczególnych mikroorganizmów o prozdrowotnym działaniu i sprecyzowały definicję probiotyku.
Termin „probiotyk”, wywodzący się z greckich słów pro bios – dla życia, wprowadzili w 1965 r. badacze Lilly oraz Stillwelli, określając w ten sposób substancję lub organizm, który wpływa na równowagę mikroflory jelitowej. Został on po raz pierwszy zastosowany w 1974 r. przez Parkera na określenie dodatków żywieniowych, które przyczyniają się do zachowania równowagi mikroflory jelitowej. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Organizacja ds. Żywności i Rolnictwa (FAO) definiują probiotyki jako żywe mikroorganizmy (wyselekcjonowane kultury bakteryjne lub kultury drożdży; najczęściej są to pałeczki kwasu mlekowego), które podane w odpowiednich dawkach wpływają na zachowanie prawidłowej flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym, przez co wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Ich główne funkcje to: rozkładanie cukrów w procesie fermentacji (w warunkach beztlenowych), w tym tych obecnych w mleku; regulacja pracy jelit, podnoszenie odporności, zapobieganie biegunkom i występowaniu alergii.
Szczepy probiotyczne
Mimo iż WHO dokładnie określa, jakie szczepy mikroorganizmów mogą być uznane za probiotyczne, nie wszyscy producenci stosują się do tych zasad. Aby udowodnić, że dany szczep ma właściwości probiotyczne, poza zwykłymi badaniami bakteriologicznymi potrzebne jest potwierdzenie metodami molekularnymi i przy pomocy oceny klinicznej.
Poniżej podajemy te z grona szczepów probiotycznych, które zostały najlepiej zbadane.
Lactobacillus acidophilus
• zapobiega rozwojowi niektórych szkodliwych mikroorganizmów,
• uczestniczy w produkcji niacyny, kwasu foliowego i witaminy B6,
• pomaga kontrolować niepożądany wzrost grzyba Candida albicans.
Lactobacillus GG
• skraca czas przebiegu ostrych biegunek rotawirusowych u dzieci,
• korzystnie wpływa na zahamowanie biegunek poantybiotykowych, podróżnych i wywołanych zakażeniem Clostridium difficile,
• wykazuje właściwości antynowotworowe,
• pełni ochronną rolę w alergii atopowej,
• działa łagodząco w chorobie Leśniowskiego-Crohna i colitis ulcerosa.
Lactobacillus casei (najlepiej poznane szczepy to DN-114001 i Shirota)
• skraca czas trwania i łagodzi objawy biegunek rotawirusowych u dzieci,
• wykazuje zdolności antykancerogenne,
• wspomaga procesy trawienia,
• ma dobroczynny wpływ na naturalne mechanizmy obronne organizmu.
Lactobacillus plantarum
• korzystnie wpływa na organizm dotknięty biegunkami infekcyjnymi, stanami zapalnymi przewodu pokarmowego i nieswoistymi zapaleniami jelit,
• hamuje wzrost innych bakterii,
• reguluje wydzielanie śluzu w przewodzie pokarmowym, ukrwienie i perystaltykę jelit,
• stanowi jelitowy układ immunologiczny.
Lactobacillus rhamnosus
• dowiedzino, że podawanie tego szczepu kobiecie ciężarnej na 4 tygodnie przed porodem, a następnie przez 6 miesięcy u noworodka, w znacznym stopniu obniża pojawianie się chorób alergicznych, przede wszystkim atopowego zapalenia skóry, oraz alergii na mleko krowie,
• reguluje reakcje nadwrażliwości,
• hamuje infekcje jelitowe, w tym wywołane paciorkowcami,
• korzystnie wpływa na nietolerancję laktozy.
Saccharomyces boulardii (drożdże probiotyczne)
• wykazuje odporność na kwas solny i procesy trawienne,
• posiada odporność antybiotykową (wrażliwy na antybiotyki przeciwgrzybiczne),
• zmniejsza nasilenie infekcji,
• wykazuje działanie immunoprotekcyjne,
• stosuje się w zapobieganiu biegunkom poantybiotykowym, w biegunce podróżnych, w biegunkach przewlekłych przy chorobie AIDS, w biegunkach wywołanych Clostridium difficile, Giardia lamblia, Shigella, Salmonella oraz nieswoistych zapaleniach jelit.
Poza wymienionymi, do wykorzystywanych w produktach probiotycznych gatunków bakterii, należą: Bifidobacterium animalis, B. infantis, B. longum, B. breve, Lactobacillus johnsonii, L. reuteri, L. salivarius, L. helveticus, Lactococcus lactis, jak również niektóre szczepy Enterococcus, E. coli i Bacillus clausii.
Gdzie znaleźć
Korzystne dla naszego zdrowia szczepy bakteryjne dodawane są do produktów spożywczych. Najczęściej znaleźć je można w fermentowanych napojach mlecznych (mleko jest optymalnym podłożem dla podania probiotyku gdyż, stanowi naturalne środowisko występowania bakterii fermentacji mlekowej, a zarazem doskonałą pożywkę dla innych bakterii probiotycznych), takich jak mleko acidofilne, kefiry, maślanki i jogurty. Należy pamiętać jednak, że nie każdy jogurt jest probiotyczny. O sklasyfikowaniu go jako takiego decydują bardzo ścisłe reguły (żywe bakterie szczepu probiotycznego w określonej minimalnej liczbie – milion w gramie produktu – muszą być obecne do końca jego daty przydatności do spożycia). Probiotyki można też nabyć, w formie tabletek, kapsułek lub saszetek zawierających liofilizowaną biomasę bakteryjną, praktycznie w każdym miejscu, gdzie kupuje się lekarstwa oraz w sklepach ze zdrową żywnością. Najlepiej kupować probiotyki zawierające kilka różnych szczepów bakterii.
