Strategia bez zmian

Waszyngton (WP)  Przed trzecią rocznicą ataku na Irak prezydent Bush potwierdził swoją doktrynę o wojnie prewencyjnej przeciw terrorystom i wrogim państwom posiadającym broń chemiczną, biologiczną i nuklearną.

Dokument, artykułujący strategiczne priorytety USA, mówi o potędze Ameryki i jej odpowiedzialności za dokonanie zmian na świecie. Natomiast jeśli chodzi o ludobójstwo, handel ludźmi i AIDS proponuje strategię „idealistyczną w zakresie celów, realistyczną w zakresie środków”.

Dokument potwierdza i rozszerza zasady bezpieczeństwa przyjęte przez administrację Busha we wrześniu 2002. Przedstawiona w nim strategia zmieniła długoletnią zasadę polityki zagranicznej USA polegającej na stosowaniu pokojowych środków odstraszania na… atakowanie wroga, zanim wróg zaatakuje Stany Zjednoczone.

Doktryna wojny prewencyjnej wywołała wówczas gorące debaty. Dziś wielu ekspertów wierzy, że fakt, iż w Iraku nie znaleziono broni masowego rażenia poważnie podważa podstawowe założenie tej strategii. Okazało się bowiem, że informacje wywiadu o arsenałach i intencjach wroga były mylne, a zatem nie było powodu do wojny prewencyjnej.

Mimo to, w odnowionej wersji Bush nie oferuje rewizji swojej doktryny. Stwierdza, że strategia pozostaje bez zmian, gdyż jest konieczna „we wczesnym okresie długiej walki”, jaką jest wojna z terroryzmem.

Dokument zwraca większą uwagę na współpracę z sojusznikami i deklaruje, że dyplomacja będzie preferowaną metodą w likwidowaniu zagrożenia bronią masowego rażenia, lecz równocześnie nie wyklucza prewencyjnego użycia siły. „Kiedy konsekwencje ataku bronią masowego rażenia mogą być potencjalnie dewastujące, nie możemy czekać bezczynnie do momentu, kiedy zagrożenie zmaterializuje się”. Tego typu stwierdzenia są odczytywane jako prowokacja w czasie trwającej dyskusji z europejskimi sprzymierzeńcami na temat Iranu, tym bardziej, że Bush już uznał ten kraj za „śmiertelne zagrożenie dla światowgo pokoju”.

Specjaliści krytykują przywiązywanie tak dużej wagi do prewencji. „Prewencja jest i zawsze była pożytecznym narzędziem. Nie jest jednak czymś, czym należy się popisywać i straszyć”, uważa Harlan Ullman, starszy doradca Centrum Strategicznych i Międzynarodowych Badań. „Robienie z prewencji centralnego punktu strategii jest po tężnym błędem”, dodaje. „Na przykład, atak militarny na Iran byłby głupotą. Uważam, że większość państw można powstrzymać przed decyzjami, które budzą sprzeciw świata”, mówi Ullman.
Thomas Donnelly z neokonserwatywnego American Enterprise Institute powiedział, że inwazja na Irak w 2003 roku nie była stricte akcją prewencyjną, ponieważ 12 lat temu poprzedził ją konflikt na mniejszą skalę. Była raczej zakończeniem wojny z 1991 roku. „Z ostatnich problemów w Iraku powinni wyciągnąć naukę ci, którzy nadal promują wojnę prewencyjną przeciw innym krajom. Musimy zrozumieć, że prewencja to nie tylko prewencyjny atak. To dopiero początek dłuższej misji stabilizacyjnej”, mówi Donnelly.

Nowa wersja doktryny prewencyjnej podkreśla życzenie Busha o szerzeniu demokracji jako fundamentalnej zasady amerykańskiej polityki zagranicznej, jak to wyraził w swym drugim przemówieniu inauguracyjnym: „Stany Zjednoczone będą szukać i popierać ruchy i instytucje demokratyczne w każdym kraju i każdej kulturze. Naszym ostatecznym celem jest zniesiene tyranii na świecie.”
Strategia zobowiązuje administrację do reagowania na naruszanie praw człowieka, organizowania w Białym Domu spotkań z reformatorami, udzielania finansowej pomocy na wybory i budowanie obywatelskich społeczeństw, stosowania sankcji przeciw opresyjnym rządom, występowania przeciw nietolerancji religijnej, prześladowaniu kobiet i handlu ludźmi.

Dokument przyznaje, że „same wybory nie wystarczają, a w niektórych przypadkach przynoszą niepożądane skutki, jak pokazały ostatnie wybory na terytoriach palestyńskich, gdzie zwyciężyli kandydaci Hamasu”.

Dokument wymienia Północną Koreę, Iran, Syrię, Kubę, Białoruś, Birmę i Zimbabwe jako przykłady „despotycznych rządów”, lecz nie określa, jakie akcje zostaną przeciw nim podjęte. Szczególną uwagę poświęcono Iranowi i Północnej Korei ze względu na ich programy nuklearne. Stwierdzono, że wobec nich będą zastosowane „wszystkie środki konieczne do ochrony Stanów Zjednoczonych”.

„Największym zagrożeniem jest Iran”, stwierdza dokument. Nawiązując do działań podjętych wspólnie z Europą celem wywarcia nacisku na Teheran, by zrezygnował z nuklearnych ambicji, autorzy dokumentu dodają: „Wysiłki dyplomatyczne muszą odnieść sukces, jeśli chcemy uniknąć konfrontacji”.
Korei Północnej, która przyznaje się do posiadania nuklearnej broni, nie skrytykowano za jej zbrojeniowe aspiracje. W zamian oskarżono Pehnian o „kpienie z negocjacji, fałszowanie amerykańskiej waluty, handel narkotykami i głodzenie własnego narodu”.

Dokument zawiera znacznie bardziej, niż w 2002 roku, sceptyczną ocenę Rosji, kiedy Bush ciągle uważał Władimira Putina za swego przyjaciela. „Ostatnie wypadki wskazują, że w Rosji zaciera się wola umacniana swobód demokratycznych i budowania demokratycznych instytucji. Podejmiemy próbę przekonania rosyjskiego rządu do posuwania się do przodu, wzdłuż drogi wolności”.

Dokument ostrzega Chiny, że „muszą ponosić odpowiedzialność, wypełniać swoje zobowiązania oraz gwarantować swobody polityczne i ekonomiczne”.
Z myślą o usatysfakcjonowaniu sojuszników zantagonizowanych w pierwszej kadencji Busha jego arogancją i nie liczeniem się ze światową opinią, Biały Dom podkreślił zalety współpracy i dyplomacji w osiąganiu pożądanych celów. Równocześnie stwierdził, że formalne struktury takie, jak ONZ lub NATO mogą być w niektórych przypadkach mniej efektywne niż „coalitions of the willing” (państwa, które wzięły udział w inwazji na Irak).

Dokument podkreśla konieczność prowadzenia „wojny ideologicznej przeciw radykalnym islamistom, których antyamerykańska retoryka zyskała sympatię w wielu częściach świata”. (eg)