Jestem sam – sam nawet wtedy,
gdy pełno ludzi naokoło mnie,
cała moja siła w tej samotności
– i to też mój upadek
(Stanisław Przybyszewski)
Samotność towarzyszy ludzkości od zarania. Im jednak wyższy stopień cywlizacji, tym częściej się pojawia. Czy samotność jest chorobą, stanem psychicznym, chwilowym odmiennym zachowaniem, a może wyborem?
W zasadzie wszyscy jesteśmy samotni, samotna jest staruszka, mieszkająca od lat na poddaszu, i dziecko w wielodzietnej rodzinie. Już z chwilą przyjścia na świat stajemy się samotni. Każdy musi dźwigać ciężar życia w samotności, choć okoliczności życia i rodzinne koligacje czynią czasem ów ciężar znacznie łatwiejszym. Ale czy na pewno?
Każdy ma własną filozofię życia i bycia, każdy inaczej spoziera w niebo, dla każdego inaczej świeci słońce. Nie żyjemy, jak chcemy, ale jak nam wolno. Jesteśmy wciśnięci w gorset moralno-obyczajowy, a chcąc być w zgodzie z prawem i obyczajnością, dla świętego spokoju zachowujemy się według ustalonych reguł. Może i czasem chcielibyśmy inaczej postępować, ale boimy się ośmieszenia, błazenady. Kroczymy więc z tłumem, śpiewając radosną pieśń życia, zgodnie z zasadą „Gdy jesteś w Rzymie, postępuj jak Rzymianie”.
Rewolucja medialna znacznie zmieniła nasze zachowania, także sposób bycia i życia. Coraz mniej mówimy, nie piszemy listów, rzadko się uśmiechamy, stajemy się zamkniętymi mizantropami. Bo tak wypada? To jest „cool”. Zwłaszcza mężczyzna musi być męski i małomówny.
Tylko celebryci dzielą się z mediami intymnymi szczegółami własnego życia. Oni za nas mówią. To media programują nasze zachowanie. Tak jest też czasem wygodniej dla nas. W pracy jesteśmy w żywiole, konwersujemy, uśmiechamy się, w domu natomiast stajemy się niemowami. Nie mamy czasu ani chęci na rozmowę z żoną, z dziećmi. Bo i po co? Udajemy zmęczonych, zbywamy rodzinę zdawkowymi sloganami. Często jedynie telewizja jest naszym oknem na świat.
Zmienia się też sposób komunikowania się, zarówno w sferze publicznej, jak też rodzinnej. Mówimy bardzo szybko i skrótowo, syntetycznie. Nie mamy ochoty na krasomówstwo, uważamy, że każdy powinien mieć podstawowy zasób wiedzy, więc rzeczy ewidentnych nie trzeba wypowiadać. Młodzież mówi niechlujnie, często niezrozumiałym slangiem, podpierając się skrótowymi wulgaryzmami, bo tak wypada.
Dzisiaj nawet rodziny wyształcone używają w domu prostackiego języka małolatów. Trudno powiedzieć, co jest tego powodem, może lenistwo, może zmęczenie, może aktualna moda. Ubożeje bardzo nasze słownictwo, a skoro nie komunikujemy się dostatecznie, stygną też nasze relacje rodzinne i towarzyskie.
Instytucja małżeństwa umiera, a raczej winienem powiedzieć, że już dawno umarła. W USA ponad połowa małżeństw się rozwodzi. Nie mogą żyć ze sobą, nie chcą po prostu udowadniać sobie ciągłej miłości, żyć w niepewności i stresie. Bo i po co? Lepiej pędzić żywot samotnie czy w nieformalnym związku.
Kurczą się też relacje koleżeńskie, przyjaźnie szkolne. Nie ma na to czasu lub nie chcemy. Jesteśmy zbyt pochłonięci sobą czy też pasjonują nas inne aktywności. Ani się obejrzymy, a czas nam ucieknie, zostaniemy sami z naszą zarozumiałością i nicością.
A szkoda, bo przyjaźnie to wielka sprawa, ale trzeba je pielęgnować przez wszystkie lata. Ale czy tylko my, ludzie, jesteśmy samotnikami? Ależ nie! Samotne bywają też zwierzęta stadne i to podobno czasami z własnego wyboru. Ptaki lubią samotność, odbite od stada lecą w innej trajektorii. A mocarne dęby? To też wielcy samotnicy. Samotna jest samotność. Czy samotność to kara Boża, a może nasze dziwactwo? Człowiek jest osobnikiem stadnym w stopniu przewyższającym młodszych braci ewolucji. To technologia, rozwój środków komunikacji – radia, telewizji i internetu – zamyka nas w komórkach naszych mieszkań.
Obudźmy się zatem i szukajmy przyjaźni.
Janusz Kopeć
