Wielki amerykański architekt Frank Lloyd Wright (1867-1959) zaprojektował ponad sto budynków w rejonie metropolii chicagowskiej. Niektóre z nich powstały w ramach eksperymentów w dziedzinie affordable housing (niedrogich domów). Projektując je Wright brał pod uwagę tanie materiały budowlane, nie rezygnując jednak z głównych cech swojego stylu.
Jednym z domów powstałych w tej serii jest jednorodzinny dom przy 42 N. Central Avenue, figurujący na liście zabytków chicagowskich jako Walser House, od nazwiska oryginalnego właściciela, którym był Joseph Jacob Walser Jr., członek zarządu jednej z licznych tutejszych drukarni.
Dom został zbudowany w 1903 roku, cztery lata po włączeniu do Chicago przedmieścia Austin, które stało się elegancką dzielnicą miasta.
W opinii miejskiej Komisji do spraw Zabytków ten niewielki dom jest jednym z najbardziej udanych tanich domów Wrighta. Mimo że stoi na typowej wąskiej działce między dwoma dużymi, kilkupiętrowymi budynkami, ma wszelkie cechy stworzonego i rozwiniętego przez Wrighta stylu preriowego: akcenty na liniach poziomych, głębokie nawisy dachu, równe ciągi okien, wykorzystanie prostych materiałów oraz przestrzenne, otwarte i ekonomicznie rozplanowane wnętrze.
Obiekt ten, ważny dla historii architektury w Chicago, jest mało znany – między innymi dlatego, że na skutek zmian demograficznych znalazł się – wraz z dawnym Austin – w obrębie czarnej dzielnicy.
Jego obecny stan powinien niepokoić czynniki odpowiedzialne za stan zabytków, choć na tle swego otoczenia robi wrażenie względnie zadbanego – na froncie widoczna jest tabliczka informująca o instalacji systemu alarmowego, na tarasach po dwu stronach frontowej fasady ustawiono gumowe imitacje często spotykanych u Wrighta kamiennych wazonów – pocięte i pomalowane na biało-zielono opony samochodowe, a koło domu rosną krzewy ozdobne.
Jednak gdzieniegdzie widać uszkodzenia ściany, frontowe okno ze szlachetnego ciemnego drewna zostało kiedyś pomalowane łuszczącą się obecnie białą farbą, a w jego ramy powbijano gwoździe mocujące jakieś grube kable. Charakterystyczne witrażowe szyby z wszystkich okien zostały już dawno wyjęte i sprzedane; teraz zastępują je fabryczne firanki. Frank Lloyd Wright przypuszczalnie przewraca się w grobie.
Ogrodzenie z kutego metalu zostało zerwane z betonowego słupka i sterczy w górę, chroniąc tylko porzuconą pod nim plastikową butelkę.
Trzeba mieć nadzieję, że zabytku przy Central Avenue nie spotka los domu Louisa Sullivana na południu Chicago, który również znalazł się w czarnym getcie i – zdewastowany w 1963 r. przez złodziei metalu i wandali – został wyburzony. Ten jeden z wielu smutnych przypadków przyczynił się do powołania w 1968 roku Komisji do spraw Zabytków (Commission of Chicago Landmarks), która nadaje obiektom status zabytku i monitoruje ich kondycję.
Krystyna Cygielska
