Kalejdoskop
Marzenia senne od lat fascynują ludzi nauki i sztuki. Są przedmiotem badań i stanowią inspirację dla artystów. Mendelejew wymyślił słynną tablicę pierwiastków podczas snu. Beethoven i Wagner śnili o muzyce i nierzadko ze snów czerpali natchnienie do swoich utworów. Sny miały również istotne znaczenie w Biblii. W marzeniach sennych kryje się wiedza o nas, a przede wszystkim o tym, jak działa nasza podświadomość...
Terapia we śnie
Na sen składają się dwie fazy, NREM oraz REM, które następują po sobie cyklicznie. To właśnie w drugiej fazie występują marzenia senne. Faza ta charakteryzuje się bardzo wysokim zaangażowaniem mózgu porównywalnym do czasu, gdy jesteśmy aktywni. W fazie snu REM można zaobserwować u śpiącego szybkie ruchy gałek ocznych, przyspieszoną akcję serca oraz oddech.
Sny pełnią niezwykle ważną rolę terapeutyczną. Pomagają nam bowiem uporać się z przykrymi wydarzeniami z przeszłości. Matthew Walker, profesor psychologii i neurobiologii z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley podkreśla, że faza snu, w której pojawiają się marzenia senne, związana jest z wyjątkową aktywnością neurochemiczną mózgu. Ona zapewnia nam rodzaj terapii łagodzącej doświadczenia emocjonalne dnia poprzedniego. Badania przeprowadzone przez profesora Walkera wykazują, że osoby cierpiące na tzw. zespół stresu pourazowego (Post Traumatic Stress Disorder – PTSD), depresję i inne zaburzenia nastroju mają często zaburzony cykl snu.
Według innego naukowca, neurologa z RPA – Marka Solmsa, marzenia senne są warunkiem pozwalającym nam spać i chroniącym sen jako taki. Według neurologa sny są złudzeniami halucynacyjnymi. Powstają w wyniku aktywacji podstawowego systemu motywacyjnego mózgu, podsycanego przez neurotransmisję dopaminy, która odgrywa kluczową rolę w procesie kierowania naszym myśleniem. W efekcie sterowane przez dopaminę sny wypełniają nasze umysły niezliczoną ilością stymulacji, która przyciąga uwagę mózgu, podczas gdy ciało skupione jest na swoim głównym zadaniu, jakim jest regeneracja.
Francuski neurolog Claude Gottesmann twierdzi, że uwalnianie dopaminy w mózgu w strukturach, które są odpowiedzialne za halucynację w schizofrenii, jest maksymalne właśnie podczas marzeń sennych. Zdaniem tego naukowca marzenia senne i schizofreniczne halucynacje mają to samo neurologiczne podłoże.
Freud i nieuświadomione pragnienia
Według twórcy psychoanalizy marzenia senne odgrywają ogromną rolę w naszym życiu. Stanowią one przejawy nieświadomych sfer umysłu, które nie są zaburzone przez działalność sfer świadomych. W kręgu zainteresowań Freuda były zwłaszcza marzenia senne mające charakter seksualny. To dzięki nim możemy poznać pośrednio, co dzieje się w naszej podświadomości.
Freud dostrzegł, że interpretacja snów stanowi królewską drogę do wiedzy o nieświadomej działalności umysłu. Twórca koncepcji psychoanalizy twierdził, że spychamy marzenia senne do podświadomości, co może być przyczyną wielu zaburzeń czy chorób. Odpowiednia analiza i interpretacja snu oraz odszyfrowanie jego znaczenia miała, jego zdaniem, uzdrowić pacjenta.
Carl Jung i psychologia marzeń
Carl Jung, uczeń Zygmunta Freuda, podkreślał znaczenie uniwersalnych motywów oraz symboli pojawiających się w snach. Zauważył, że pojawiają się one w mitologiach całego świata oraz w snach wszystkich ludzi, bez względu na ich pochodzenie etniczne. Jung twierdził, że analiza marzeń sennych może pomóc człowiekowi lepiej zrozumieć samego siebie, swoje marzenia, potrzeby, lęki i emocje. Wiedza ta pozwoli człowiekowi lepiej zapanować nad nimi.
Artyści zafascynowani snem
Sny od zawsze stanowiły inspirację dla licznych artystów. Kierunkiem w sztuce, który najczęściej odwoływał się do rzeczywistości onirycznej, był surrealizm. Bardzo istotne dla rozwoju omawianego nurtu było spopularyzowanie teorii Freuda mówiącej o ogromnym wpływie podświadomości na ludzkie zachowania. Koncepcja ta stanowiła dla nich bodziec do poszukiwania tematów w obrębie instynktów i ukrytych pragnień człowieka. Ich najdoskonalszym wyrazem miały być właśnie sny, uważane za nieskrępowany wyraz woli.
Jednym z najbardziej prominentnych przedstawicieli tego nurtu był Salvador Dali. Obrazy tego ekscentrycznego geniusza stanowiły nadrealistyczną wizję. Były pełne onirycznych krajobrazów oraz zdeformowanych postaci. Jednym z jego najsławniejszych dzieł jest Trwałość pamięci. Obraz ten stał się symbolem surrealizmu.
Oniryczną rzeczywistością zafascynowany był także inny malarz, Odilon Redon. Artysta ten, nazywany „księciem snów”, tworząc czerpał ze swojej wyobraźni, która stała się ważniejsza od rzeczywistości. Wczesną twórczość Redona można określić jako syntezę snów i koszmarów. Do jego najbardziej znanych dzieł należą m.in. Zamknięte oczy i Tajemnica.
Jak wyjaśnić znaczenie snów?
Na przestrzeni dziejów w różnych regionach światach powstało wiele senników, które podejmowały próbę interpretacji snów. Do najbardziej popularnych motywów sennych należy odrywanie się od materii. Jeśli podczas snu szybujemy nisko, czeka nas choroba i niepokój, które jednak szybko miną. Jeśli natomiast unosimy się wysoko nad ziemią, mogą nas spotkać trudności w małżeństwie.
Z pewnością wielu z nas śniło o spadaniu, które symbolizuje zmagania zakończone zwycięstwem. Jednak kiedy w skutek upadku doznamy obrażeń, oznacza to straty i trud.
Jeśli przyśni nam się cmentarz, nie oznacza to wcale złych wieści. Wręcz przeciwnie, jest zapowiedzią tego, że ktoś wyzdrowieje z ciężkiej choroby. Podobnie przepowiednią pozytywnych doświadczeń jest sen o brudzie, który zwiastuje szczęśliwe zdarzenia.
Do interpretacji snów zawartej w sennikach należy jednak podchodzić z dużą dozą ostrożności. Ich symbolika nie może być odczytywana jednoznacznie i w ten sam sposób dla wszystkich. Niemniej jedno jest pewne: sny same w sobie stanowią odzwierciedlenie tego, co dzieje się w naszym życiu i mają ścisły związek z naszymi emocjami, jak dowodzą najnowsze badania.
Alicja Jarosz Gunawardhana
