Reklama

Aleksytymia – wyłączenie emocji

Katarzyna Pilewicz
02/19/2021 12:00 AM

Wyobraź sobie, że nie umiesz odczuwać i wyrazić swoich emocji. Nie wiesz, czy czujesz smutek, lęk, miłość czy radość. Może nawet utraciłeś bliskiego człowieka, ale nie czujesz tego. Kiedy coś dobrego cię spotyka, nie odczuwasz radości. Gdy cierpisz, nie czujesz smutku i depresji, jakie cię ogarniają. Jesteś zagubiony, bo nie rozpoznajesz emocji zarówno swoich, jak i innych ludzi. To jest właśnie aleksytymia – psychologiczny syndrom, który ma ogromny wpływ na twój stan psychiczny.

Życie z aleksytymią

Aleksytymia pochodzi z greckiego „brak słów dla emocji”. Określa psychologiczny koncept nawiązujący do niezdolności odczuwania emocji i nieumiejętności wyrażenia ich. Osoba, która cierpi na aleksytymię, nie tylko nie wie, co czuje, ale i nie potrafi powiedzieć innym o swoich emocjach. Unika towarzystwa, bo nie potrafi odczytać intencji i niewerbalnych sygnałów, więc czuje się w otoczeniu ludzi niekomfortowo. Inni oceniają taką osobę jako zimną, niedostępną, arogancką, społecznie nieprzystosowaną i bez humoru. W rezultacie staje się ona samotna i wyizolowana społecznie.

Jak rozpoznać aleksytymię

Nie masz pojęcia, co czujesz w środku. Kiedy inni pytają, czujesz tylko pustkę. Nawet w gabinecie psychologa nie potrafisz wyrazić, co się z tobą dzieje.
Zwykle możesz tylko powiedzieć, że czujesz się dobrze lub źle, nic poza tym nie przychodzi ci do głowy.
Zamiast wyjaśnić, co się z tobą dzieje, masz tendencję do wyrażania się poprzez logikę. Możesz mówić monotonnym głosem, a twoje opowieści opierają się na faktach, które inni uznają za niezrozumiałe.
Nie znasz swoich potrzeb i pragnień. Ponieważ sam jesteś zdezorientowany, tym samym dezorientujesz innych, co prowadzi do frustracji w związkach między ludźmi.
Możesz odczuwać nagłe symptomy fizyczne, jak przyspieszenie bicia serca, trudności z oddychaniem, bóle głowy i żołądka, ale nie wiesz skąd pochodzą. W ekstremalnych przypadkach, możesz mieć myśli samobójcze i chęć zranienia siebie, ale nie potrafisz przedstawić powodów, które za tym stoją.
Nie masz wyobraźni, a świat fantazji dla ciebie nie istnieje.
Nie potrafisz wyrazić żadnych uczuć, nawet do najbliższych osób, ale łatwo przychodzi ci złość, możesz być wybuchowy i agresywny.
Nie wiesz, dlaczego, ale straciłeś motywację, w niczym nie odnajdujesz przyjemności. Przebrnięcie przez normalny dzień jest dla ciebie trudne.
Nie wiesz, kim jesteś i co chciałbyś robić w przyszłości.
Czasem czujesz, jakbyś był obserwatorem swojego własnego życia. W głębi jednak odnajdujesz napięcie, że marnujesz sobie życie.
Nie czujesz kontroli w związku z innymi ludźmi, więc mimo że pragniesz bliskości i życzliwości, unikasz więzi z innymi.

Diagnoza aleksytymii

Naukowcy nie są pewni co do pochodzenia aleksytymii, choć wiemy, że nie jest to choroba psychiczna. Aleksytymia występuje u ludzi urodzonych z genetycznym defektem lub po urazie głowy, a także jako reakcja na schorzenia fizyczne lub traumę. Aleksytymia często występuje u ludzi cierpiących na autyzm, depresję, stres pourazowy, uzależnienia, choroby psychosomatyczne i nerwice. Na aleksytymię cierpi około 13 procent populacji, w większości mężczyzn.

Aleksytymia a autyzm

Nieumiejętność rozpoznania i wyrażania emocji jest często niewłaściwie interpretowana jako autyzm. Mimo że u osób na spektrum autyzmu często występuje aleksytymia, to nie jest ona spowodowana autyzmem.

Aleksytymia a depresja

Aleksytymia często występuje u osób cierpiących na depresję, ale też i zmniejsza się jak depresja jest leczona. Nie wiadomo, czy aleksytymia jest przyczyną czy skutkiem depresji, ale jej istnienie powoduje zwiększone ryzyko samobójstw, gdy osoba nie jest w stanie odczuwać emocji swoich i innych.

Aleksytymia a trauma

U ludzi cierpiących na zespół stresu pourazowego zwiększone jest ryzyko wystąpienia aleksytymii. Badania weteranów z Wietnamu potwierdziły, że około 41 procent miało objawy aleksytymii. To również dotyczy emocjonalnej traumy z dzieciństwa, kiedy ze względu na chroniczny stres, rozwój emocjonalny dziecka jest zatrzymany. Dla przykładu rodzice cierpiący na choroby psychiczne i uzależnienia, emocjonalną niedojrzałość, tacy, którzy nie potrafią stworzyć dziecku poczucia bezpieczeństwa, przynależności, ciepła i miłości. Dziecko wówczas zamyka się w sobie, ma zmniejszoną umiejętność wyrażania swoich emocji, nie potrafi zrozumieć, co się w nim dzieje.

Aleksytymia a choroby neurologiczne

Pacjenci z urazami głowy, wylewem krwi do mózgu, chorobą huntingtona, parkinsona, stwardnieniem rozsianym i epilepsją mają zwiększone ryzyko występowania aleksytymii.

Jak leczyć aleksytymię?

Ponieważ aleksytymia występuje w wielu zaburzeniach psychicznych, należy zacząć od leczenia tych zaburzeń, co zredukuje również symptomy aleksytymii. Pierwszym krokiem jest zidentyfikowanie i wyrażanie emocji, budowanie emocjonalnej świadomości. Terapia skupia się na uczeniu umiejętności wyrażania i regulowania emocji i połączeniu myśli z emocjami. W tym celu stosuje się rysunek, teatr, taniec, muzykę, a także czytanie emocjonalnych nowel i opisów. Budująca się więź z terapeutą pomaga przekroczyć bariery i ukazać jak autentyczna relacja powinna wyglądać. Ponieważ w zdrowym związku, który pacjent będzie budować na zewnątrz, w swoim świecie, emocje nie mają jednego wymiaru: radość, ciepło, miłość, życzliwość, ale także złość, frustracja i rozczarowanie powinny być dozwolone.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.