Przeczytałem ostatnio, że ekranizacja książki „Malowany ptak” Jerzego Kosińskiego miała miejsce w Czechach i wkrótce będzie można ją zobaczyć w Stanach Zjednoczonych.
To mnie zaskoczyło.
Trzeba przyznać, że Kosiński był najpopularniejszym pisarzem ostatnich stuleci. Pomiędzy 1965 rokiem, kiedy opublikowano jego powieść „Malowany ptak”, a 1991 – gdy popełnił samobójstwo, wiele z jego książek znalazło się na liście bestsellerów „New York Times’a”, przetłumaczono je na 30 języków i odnotowano sprzedaż 70 milionów egzemplarzy na całym świecie. Przez dekady, jeszcze przed popełnieniem samobójstwa, Kosiński był znanym celebrytą. Pisały o nim wszystkie główne amerykańskie gazety i magazyny, zagrał znaczącą rolę w nagrodzonym Oscarem filmie „Czerwoni” (w reż. Warrena Beatty’ego – przyp. red.), a nawet wychwalali go jego przyjaciele – Zbigniew Brzeziński, Tony Bennett i Henry Kissinger. Magazyn „Time” umieścił „Malowanego ptaka” na liście 100 największych powieści w języku angielskim. Przez dziesięciolecia amerykańscy uczniowie szkół średnich i studenci mieli obowiązek czytania jego najpopularniejszej powieści „Malowany ptak” w ramach zajęć z literatury.
Tak po raz pierwszy zetknąłem się z twórczością Kosińskiego. Przeczytałem „Malowanego ptaka” w ostatniej klasie mojej szkoły średniej, kiedy uczyliśmy się o Holokauście. W tym czasie powieść Kosińskiego była porównywana do „Dzienników Anny Frank” i „Proszę państwa do gazu” Tadeusza Borowskiego, dwóch najlepszych książek o Holokauście. W rzeczywistości Elie Wiesel, który przeżył Holokaust i był laureatem Nagrody Nobla napisał, że „Malowany ptak” był „jednym z najlepszych… Napisany z głęboką szczerością i wrażliwością”.
To, co zaskakuje mnie jeśli chodzi o ten film, to fakt, że reputacja Kosińskiego jako pisarza bardzo podupadła i chyba nigdy już się nie podniesie. Oryginalnie oklaskiwano „Malowanego ptaka” jako fikcyjną wersję własnych doświadczeń Kosińskiego z Holokaustu. Był wielokrotnie cytowany mówiąc o tym, a właściwie chwalił się tym. A okazało się, że żadne z przeżyć Kosińskiego z czasów wojny nie przypominało żadnego z przeżyć opisanych w jego „pół-autobiograficznej” książce. Kiedy książka opisuje losy młodego żydowskiego lub cygańskiego chłopca zagubionego na chaotycznym pustkowiu wschodniej Europy czasów II wojny światowej, to sam Kosiński i jego żydowscy rodzice przeżyli wojnę względnie bezpiecznie, ukryci przez polską katolicką rodzinę. Ale to nie wszystko. Kosiński był stale oskarżany o plagiat. Wielu pisarzy twierdziło, że napisali całość lub część powieści Kosińskiego.
Ale to jeszcze nie jest dla mnie najgorsze. Najbardziej obciążające dla mnie w książce Kosińskiego jest to, w jaki sposób pokazał Polaków w czasie wojny. Polacy w powieści przedstawieni są jako demoniczni, zdeprawowani i żądni krwi antysemici. Ich jedynym marzeniem jest odczłowieczenie i zniszczenie Żydów. W rzeczywistości niemieccy żołnierze w książce są przedstawieni jako bardziej ludzcy niż odhumanizowani Polacy.
Nie widziałem tej adaptacji „Malowanego ptaka” i nie zamierzam jej oglądać.
Unpainted Bird
I recently read that a movie adaptation of Jerzy Kosinski’s novel The Painted Bird was produced in Czech Republic and that it would soon be available for viewing in the United States.
This surprises me.
Admittedly, Kosinski probably was the most famous Polish novelist of the last hundred years. Between 1965 when his first novel The Painted Bird was published and 1991 when he committed suicide, many of his novels appeared on the New York Times bestseller list, were translated into 30 languages, and reportedly sold 70 million copies worldwide. Kosinski himself for decades before his suicide was considered quite a celebrity. He was written about in all the major American newspapers and magazines, had a significant role in the Academy Award winning film Reds, and even found himself being lauded by his friends Zbigniew Brzezinski, Tony Bennett, and Henry Kissinger. Time Magazine listed Painted Bird as one of the 100 greatest novels in the English language. For decades, American high school and college students were required to read his most famous novel The Painted Bird in their literature classes.
That’s how I first came across Jerzy Kosinki’s work. I read Painted Bird in my senior year of high school when we were studying the Holocaust. Kosinski’s novel at that time was compared favorably to The Diary of Anne Frank and Tadeusz Borowski’s This Way for the Gas, Ladies and Gentlemen, two of the greatest works on the Holocaust. In fact, Holocaust Survivor and Nobel Prize winner Elie Wiesel wrote that Painted Bird was “one of the best... Written with deep sincerity and sensitivity.”
What surprises me about this film coming out now is that Kosinski’s reputation as a writer has taken a dive so deep that it is unlikely that it will ever recover. Originally, The Painted Bird was applauded as being a fictionalization of Kosinksi’s own experiences during the Holocaust. He was quoted many times saying this and, in fact, bragging about this. It turns out that none of Kosinski’s experiences during the war resembled any of the experiences described in his “semi-autobiographical” book. While the book describes a lone, young Jewish or gypsy boy lost in the chaotic wasteland of World War II Eastern Europe, Kosinski and his Jewish parents lived out the war in relative safety, hidden by a Polish Catholic family. But that’s not all. Kosinski has been repeatedly accused of plagiarism. Various writers have come out claiming to have written all or part of Kosinski’s novels.
But that’s not the worst of. For me, what’s most damning about Kosinski’s book is the way it portrays Poles during the war. The Poles in the novel are depicted as demonic, depraved, bloodthirsty, and Anti-Semitic. Their only desire is to humiliate and destroy Jews. In fact, the German soldiers in the novel are depicted as being more human and more humane than the subhuman Poles.
I haven’t seen this film adaptation of The Painted Bird, and I don’t plan to.
John Guzlowski
amerykański pisarz i poeta polskiego pochodzenia. Publikował w wielu pismach literackich, zarówno w USA, jak i za granicą, m.in. w „Writer’s Almanac”, „Akcent”, „Ontario Review” i „North American Review”. Jego wiersze i eseje opisujące przeżycia jego rodziców – robotników przymusowych w nazistowskich Niemczech oraz uchodźców wojennych, którzy emigrowali do Chicago – ukazały się we wspomnieniowym tomie pt. „Echoes of Tattered Tongues”. W 2017 roku książka ta zdobyła nagrodę poetycką im. Benjamina Franklina oraz nagrodę literacką Erica Hoffera, za najbardziej prowokującą do myślenia książkę roku. Jest również autorem dwóch powieści kryminalnych o detektywie Hanku Purcellu oraz powieści wojennej pt. „Road of Bones”. John Guzlowski jest emerytowanym profesorem Eastern Illinois University.
―
John Guzlowski's writing has been featured in Garrison Keillor’s Writer’s Almanac, Akcent, Ontario Review, North American Review, and other journals here and abroad. His poems and personal essays about his Polish parents’ experiences as slave laborers in Nazi Germany and refugees in Chicago appear in his memoir Echoes of Tattered Tongues. Echoes received the 2017 Benjamin Franklin Poetry Award and the Eric Hoffer Foundation's Montaigne Award for most thought-provoking book of the year. He is also the author of two Hank Purcell mysteries and the war novel Road of Bones. Guzlowski is a Professor Emeritus at Eastern Illinois University.
John Guzlowski
