Zdaję sobie sprawę, że porównania historyczne są zawsze trudne, ale w czasie pandemii, kiedy przeżywamy życie w małych pomieszczeniach, spotykamy się z innymi, a to powoduje strach i niepokój, ważnym jest, by pamiętać, że były takie czasy w przeszłości i przetrwaliśmy je.
Ostatnio myślałem o Polsce w czasach II wojny światowej, kiedy normalność, codzienny świat Polaków został nagle zamknięty przez niemiecką inwazję i pozostawał zamknięty przez sześć lat i dłużej.
Co sprawiło, że o tym pomyślałem, to książka Sharon Cameron, bestsellerowej autorki z listy ,,The New York Times’a”. Książka ,,Światło ukryte w mroku” (,,The Light in Hidden Places”) opowiada w formie powieści prawdziwą historię Stefanii Podgórskiej, 16-letniej polskiej katoliczki, która w 1943 roku pracowała dla żydowskiej rodziny, którą zmuszono do zamieszkania w getcie w Przemyślu w Polsce. Stefania zdecydowała, że pomoże tej rodzinie i niektórym z jej przyjaciół i ukryje ich na poddaszu w domu, gdzie mieszkała ze swoją 6-letnią siostrą. Ostatecznie ukryła na poddaszu 13 Żydów nie zważając na to, że mieszkanie poniżej zostało zarekwirowane przez armię niemiecką.
Sharon Cameron jest doskonałą pisarką, która sprawiła, że strach i odwaga demonstrowane przez Stefanię, jej siostrę i Żydów ukrywających się na poddaszu, są namacalne. Jako czytelnik mogłem odczuwać poczucie odosobnienia i strach, jakie czuli ci ludzie.
Co jest równie ważne w tej książce to poczucie, że autorka – Sharon Cameron – przekazuje prawdę, która często jest zapomniana, kiedy mówi się o Polsce czasów wojny. Są tacy, którzy chcą zrównać Polaków z Niemcami pod względem antysemityzmu. Tacy ludzie chcą widzieć Polaków jako kolaborantów z nazistami, którzy próbowali wykorzenić wszystkich Żydów. Cameron pokazała w swojej ponownie opowiedzianej historii o Stefanii, że było wiele różnych reakcji Polaków na to, co zrobili Niemcy. Tak jak w przypadku każdego kataklizmu, czy to Holokaustu, czy pandemii, niektórzy ludzie robią coś dobrego, niektórzy coś złego, a niektórzy po prostu czekają, żeby zobaczyć co się stanie.
Bardzo polecam książkę Sharon Cameron ,,Światło ukryte w mroku” (“The Light in Hidden Places”). Czytałem wiele powieści i wspomnień z życia za czasów nazistów, a książka Cameron zalicza się do najlepszych obok – ,,Dziennika Anny Frank”, ,,Czy to jest człowiek” (,,Survival in Auschwitz”) Primo Levi’ego i ,,Pianisty” (“The Pianist”) Władysława Szpilmana.
Muszę też dodać, że miałem możliwość posłuchać tej książki w formie audiobooka. Czytana była po angielsku przez wspaniałą polską aktorkę Beatę Poźniak, która grała Marię Oswald w filmie “JFK” Oliviera Stone’a. Pani Poźniak przez dwadzieścia lat znała Stefanię Podgórską. Jej sposób czytania wyrażał nie tylko strach, jaki musiała czuć młoda Stefania, ale także odwagę tej nastolatki, żyjącej w horrorze świata, który stworzyli naziści.
The Light in Hidden Places
I realize that historical comparisons are always difficult, but in this time of pandemics, of lives lived in small spaces, of encounters with others that only result in fear and anxiety, it is important to remember that there have been such times in the past and that we have survived those times.
Recently, I’ve been thinking of Poland in World War II when the normal, everyday world of all Poles was suddenly shut down by the German invasion and stayed shut down for six years and longer.
What’s made me think of this is an excellent book by Sharon Cameron, a New York Times best-selling author. The book is The Light in Hidden Places, and it tells in novel form the true story of Stefania Podgórska, a 16-year old Polish Catholic girl who in 1943 found herself working for a Jewish family that was forced into a ghetto in Przemysl, Poland. Stefania made the decision to help this Jewish family and some of their friends by hiding them in the attic of a house she lived in with her 6-year old sister. Eventually, she hid thirteen Jews in that attic space despite the fact that the apartment below hers had been requisitioned by members of the German army.
Sharon Cameron is a brilliant author, and she makes the fear and courage demonstrated by Stefania, her sister, and the Jewish people hiding in her attic palpable. As a reader, I could feel the sense of confinement and fear those people in that attic felt.
What is also important in this book is the sense the author Sharon Cameron conveys of a truth that is often forgotten when talking about Poland in the war. There are those who want to equate the Poles with the Germans in terms of their antisemitism. Such people want to see the Poles as collaborators with the Nazis in their attempt to eradicate all the Jews. What Cameron shows in her re-telling of Stefania’s story is that there were many different responses by Poles to what the Germans did. Just as with any cataclysmic event, whether Holocaust or pandemic, some people did the right thing, some did the wrong thing, and some simply stood by waiting to see what would happen.
Sharon Cameron’s novel The Light in Dark Places has my highest recommendation. I have read many novels and memoirs of life under the Nazis, and Cameron’s book ranks with the best, The Diary of Anne Frank, Primo Levi’s Survival in Auschwitz, and Władysław Szpilman’s The Pianist.
Let me also say that I had the opportunity to listen to the audiobook version of this novel. It was read in English by the wonderful Polish actress Beata Pozniak, who played Maria Oswald in Oliver Stone’s film JFK. Ms. Pozniak knew Stefania Podgórska for twenty years and her reading conveys not only the fear young Stefania must have felt but also the courage of this teenage girl living through the horror of a world being shaped by the Nazis.
John Guzlowski
amerykański pisarz i poeta polskiego pochodzenia. Publikował w wielu pismach literackich, zarówno w USA, jak i za granicą, m.in. w „Writer’s Almanac”, „Akcent”, „Ontario Review” i „North American Review”. Jego wiersze i eseje opisujące przeżycia jego rodziców – robotników przymusowych w nazistowskich Niemczech oraz uchodźców wojennych, którzy emigrowali do Chicago – ukazały się we wspomnieniowym tomie pt. „Echoes of Tattered Tongues”. W 2017 roku książka ta zdobyła nagrodę poetycką im. Benjamina Franklina oraz nagrodę literacką Erica Hoffera, za najbardziej prowokującą do myślenia książkę roku. Jest również autorem dwóch powieści kryminalnych o detektywie Hanku Purcellu oraz powieści wojennej pt. „Road of Bones”. John Guzlowski jest emerytowanym profesorem Eastern Illinois University.
—
John Guzlowski's writing has been featured in Garrison Keillor’s Writer’s Almanac, Akcent, Ontario Review, North American Review, and other journals here and abroad. His poems and personal essays about his Polish parents’ experiences as slave laborers in Nazi Germany and refugees in Chicago appear in his memoir Echoes of Tattered Tongues. Echoes received the 2017 Benjamin Franklin Poetry Award and the Eric Hoffer Foundation's Montaigne Award for most thought-provoking book of the year. He is also the author of two Hank Purcell mysteries and the war novel Road of Bones. Guzlowski is a Professor Emeritus at Eastern Illinois University.
John Guzlowski
