W wieku 91 lat zmarł we wtorek były prezydent Egiptu Hosni Mubarak, pozbawiony urzędu w 2011 roku podczas arabskiej wiosny - poinformowała egipska telewizja państwowa, a także jego syn na Twitterze. Mubarak rządził Egiptem żelazną ręką przez 30 lat.
Były dyktator zmarł po leczeniu na oddziale intensywnej terapii w następstwie operacji - sprecyzowała telewizja.
Był pierwszym przywódcą, który stanął przed sądem po rewolucjach w krajach Afryki Północnej. Trafił do więzienia, ale w 2017 roku wyszedł na wolność po oczyszczeniu z większości zarzutów.
Mubarak urodził się 4 maja 1928 roku pod Kairem. W 1949 roku ukończył Egipską Akademię Wojskową; rok później wstąpił do Akademii Sił Powietrznych, którą również ukończył. Pnąc się po stopniach kariery wojskowej, w 1972 roku został dowódcą sił powietrznych i zastępcą ministra obrony Egiptu. W 1975 roku został mianowany wiceprezydentem.
Prezydentem został 14 października 1981 roku, po tym jak podczas parady wojskowej 6 października członkowie islamskiej radykalnej organizacji Dżihad, sprzeciwiający się negocjacjom pokojowym z Izraelem, zastrzelili jego poprzednika Anwara Sadata.
Jedną z pierwszych decyzji nowego szefa państwa było wprowadzenie stanu wyjątkowego, który obowiązywał przez wszystkie lata jego rządów i dawał władzom szerokie uprawnienia w zakresie ograniczania swobód cywilnych czy zatrzymywania ludzi bez przedstawienia zarzutów.
Mubarak opierał się wprowadzaniu znaczących zmian politycznych, nawet pod naciskiem Stanów Zjednoczonych. Ameryka wpompowała miliardy dolarów w wojsko i inną pomoc, od kiedy Egipt stał się pierwszym państwem arabskim, które podpisało układ pokojowy z Izraelem (1979 r.). Drugim była Jordania (traktat pokojowy z Izraelem podpisała w 1994 roku).
Ostatnie wybory Mubarak wygrał w 2005 roku. Były to pierwsze wybory z udziałem kilku kandydatów od czasu rewolucji, która w 1952 r. obaliła w Egipcie monarchię. Mubarak powziął zamiar zdemokratyzowania wyborów nie tylko w rezultacie żądań egipskiej opozycji, ale także nacisków ze strony USA. Wynik nie pozostawił jednak wątpliwości: Mubarak został wybrany na piątą kadencję.
Do wybuchu masowych protestów na początku 2011 r. Mubarak nie deklarował, czy w wyborach we wrześniu w 2011 roku będzie ubiegał się o kolejną 6-letnią kadencję. Przedstawiciele władz wskazywali, że najpewniej tak się stanie, mimo że coraz częściej pojawiały się pytania o stan jego zdrowia.
Na fali protestów społecznych w Tunezji, które zapoczątkowały tzw. arabską wiosnę, także w Egipcie wybuchły antyrządowe protesty o charakterze społeczno-politycznym przeciwko złej sytuacji materialnej, bezrobociu, korupcji, ograniczaniu swobód obywatelskich i długoletnim rządom Mubaraka. Na masową skalę zaczęto w Egipcie protestować 25 stycznia 2011 r.; protesty te poprzedziły pojedyncze akty protestacyjne, przyjmujące formę samospaleń.
Pod koniec stycznia 2011 r. w ramach ustępstw wobec ulicy i opozycji Mubarak po raz pierwszy od 1981 roku obsadził stanowisko wiceprezydenta i powołał nowy rząd. Opozycja jednak wciąż żądała odejścia 82-letniego wówczas szefa państwa. 1 lutego Mubarak ogłosił, że nie będzie już kandydował.
Mubarak został zatrzymany w kwietniu 2011 r., dwa miesiące po odejściu z urzędu.
Po obaleniu Mubarak był sądzony w dwóch wielkich procesach. Oskarżano go o podżeganie do zabijania demonstrantów podczas rewolty z 2011 r., gdy w krwawych starciach z policją zginęło ok. 850 osób. W 2012 r. Mubarak, jego minister spraw wewnętrznych i sześciu doradców zostało skazanych na kary dożywotniego więzienia, ale dwa lata później sąd wyższej instancji uchylił ten wyrok ze względów proceduralnych i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia. 2 marca 2017 r. sąd kasacyjny ostatecznie uniewinnił Mubaraka w tej sprawie.
W drugim procesie w styczniu 2016 r. sąd apelacyjny potwierdził kary trzech lat więzienia dla Mubaraka i jego dwóch synów za zdefraudowanie 10 mln euro, przeznaczonych na utrzymanie pałacu prezydenckiego. Oprócz kar pozbawienia wolności wszyscy trzej mieli zapłacić grzywnę w wysokości prawie 15 mln euro i oddać państwu 2,5 mln euro. W tej sprawie Mubarak odbył karę więzienia.
Podupadający na zdrowiu były dyktator przebywał w więzieniach i szpitalach wojskowych do marca 2017 r., kiedy został uniewinniony w sprawie o wydanie rozkazu zabicia demonstrantów.
W 2013 roku wojsko obaliło następcę Mubaraka, islamistę Mohammeda Mursiego. (PAP)
PAP
