Wiarygodność tego, co głosimy, może pokazać jedynie zdecydowana polityka oczyszczenia Kościoła z nadużyć seksualnych – powiedział PAP prymas Polski abp Wojciech Polak.PAP: Kończy się rok 2018. Jakie były, zdaniem księdza prymasa, najważniejsze wydarzenia w tym roku w Kościele w Polsce i w Kościele powszechnym?Abp Wojciech Polak: Na pewno największym wydarzeniem 2018 r. było XV Zgromadzenie Zwyczajne Synodu Biskupów, poświęcone młodzieży, które od 3 do 28 października obradowało w Rzymie. Kościół w Polsce włączył się w prace synodalne poprzez ankietę, którą wypełniała polska młodzież, poprzez różne spotkania młodych, a także pracę czterech biskupów z Polski, którzy byli ojcami synodalnymi, jak i młodzieży, która towarzyszyła synodowi. Przez cały czas trwania synodu w Rzymie była obecna grupa młodych, którzy co prawda nie uczestniczyli w obradach, ale spotykali się z biskupami i modlili się w intencji synodu. Synod rozpoczął się od "Instrumentum laboris", a zakończył przesłaniem opublikowanym przez Ojca Świętego. Być może powstanie jeszcze adhortacja apostolska.
W tym kontekście można też wspomnieć, że w minionym roku ukazała się adhortacja papieża Franciszka o powszechnym powołaniu do świętości w świecie współczesnym "Gaudete et exsultate". Towarzyszyły jej wyniesienia na ołtarze: kanonizacja papieża Pawła VI oraz, w Polsce, beatyfikacja pielęgniarki Hanny Chrzanowskiej. To taki widomy znak: beatyfikacja osoby świeckiej, która pochylała się nad ludźmi biednymi i chorymi w Krakowie. Wciąż czekamy też na kolejne beatyfikacje i kanonizacje, które – jak mamy nadzieje – niedługo nastąpią. Bo ten miniony rok to także zaliczenie do grona Sług Bożych kard. Augusta Hlonda i dalsze prace nad beatyfikacją kard. Stefana Wyszyńskiego, związane z procedurą uznania cudu, który się wydarzył za jego wstawiennictwem.
Dla Kościoła w Polsce ważne były też obchody 100-lecia niepodległości i wydarzenia im towarzyszące. Takim wydarzeniem był niewątpliwie XI Zjazd Gnieźnieński, który przeżywaliśmy we wrześniu pod hasłem "Europa ludzi wolnych. Inspirująca moc chrześcijaństwa". Co istotne, Zjazd Gnieźnieński jest nie tylko wydarzeniem narodowym, ale także spotkaniem chrześcijan Europy Środkowo-Wschodniej, wykraczającym poza sprawy polskie. Myślę, że w jego trakcie szczególnie mocno doszła do głosu świadomość, że rok 1918 nie był tylko rokiem odzyskania niepodległości przez Polskę, ale też przez niektóre kraje ościenne. Trzeba jednak pamiętać, że dla innych z kolei sąsiednich krajów był następnym rokiem niewoli. I to wiązało się z głównym przesłaniem zjazdu: "Wolność to miłość, wolność to służba drugiemu, wolność to budowanie mostów". W 2018 r. zakończyliśmy także obchody 600-lecia prymasostwa, które odbyły się pod przewodnictwem papieskiego legata kard. Vincenta Nicholsa, arcybiskupa Westminsteru. Wydarzenie to stanowiło swego rodzaju podsumowanie wszystkich uroczystości, które przeżywaliśmy w Gnieźnie w ciągu ostatniego roku.
Miniony rok upłynął także pod znakiem wydarzeń bolesnych dla Kościoła. Z jednej strony w sierpniu przeżywaliśmy radość z pobytu papieża Franciszka na spotkaniu rodzin w Irlandii, a z drugiej przy okazji tej wizyty poznaliśmy "List do Ludu Bożego", który pokazywał, że wobec zjawiska nadużyć seksualnych duchownych wobec małoletnich musimy podejmować nadal bardzo zdecydowane działania. Odpowiedzią Kościoła w Polsce na wezwanie papieża było stanowisko w sprawie wykorzystywania seksualnego osób małoletnich przez niektórych duchownych, które w listopadzie przyjęli biskupi uczestniczący w 381. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski na Jasnej Górze. Pokazało ono, w jakim momencie jest Kościół w Polsce, jeżeli chodzi o działania dotyczące ochrony małoletnich przed nadużyciami ze strony duchownych.
PAP: Na konferencji prasowej zapowiedział ksiądz prymas przygotowanie raportu pokazującego, jaki jest zasięg zjawiska wykorzystywania seksualnego małoletnich przez duchownych. Na jakim etapie są prace i kiedy możemy się spodziewać opublikowania go?
Abp W.P.: Wyznaczony czas, który mieli księża biskupi i przełożeni zakonni, żeby takie statystyki w swoich diecezjach i zgromadzeniach przekazać do opracowania już minął. Myślę, że mamy już dane ze wszystkich podmiotów, które zostały o to poproszone. Teraz opracowaniem tych danych zajmuje się Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. Trudno mi w tej chwili podać konkretną datę publikacji, ale spodziewam się, że nastąpi to w pierwszej połowie 2019 roku.
PAP: W opublikowanym stanowisku nie pojawił się temat odszkodowań dla ofiar nadużyć seksualnych. Czy to oznacza, że takich odszkodowań nie będzie?
Abp W.P.: W zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską Wytycznych istnieje zapis, że ofiary nadużyć seksualnych ze strony duchownych mają prawo do pomocy ze strony Kościoła – prawnej, psychologicznej i materialnej. Chodzi tutaj o pomoc w tym wszystkim, co wiąże się z terapią psychologiczną i dochodzeniem sprawiedliwości. Jeżeli chodzi o odszkodowania, Kościół postępuje i będzie nadal postępował zgodnie z prawem obowiązującym w Polsce. Natomiast w Wytycznych już teraz znajduje się zapis, że osobą, która powinna zadośćuczynić ofierze także finansowo jest sprawca przestępstwa. I to on powinien być do tego mobilizowany na wszelkie sposoby – przede wszystkim przez sąd.
PAP: Wróćmy na moment do synodu o młodzieży. Statystyki z wielu krajów, także z Polski, pokazują, że młodych ludzi coraz trudniej przekonać do uczestnictwa w życiu Kościoła. Czy synod o młodzieży dał jakąś odpowiedź na tę sytuację?
Abp W.P.: Sam synod pokazał przede wszystkim to, że młodzi nie są przedmiotem naszego działania, tylko jego podmiotem. My nie mamy robić czegokolwiek dla młodych, ale z młodymi. Nie mamy ich "zaciągać" do Kościoła, ale otwierać przestrzeń tym młodym ludziom, którzy już dziś żyją w Kościele i podejmują w nim swoją odpowiedzialność. To oni mają być świadkami i apostołami w swoim środowisku, bo wielu młodych odnajduje drogę do Pana Boga właśnie przez swoich rówieśników.
PAP: Jeden z ojców synodalnych, abp Grzegorz Ryś, stwierdził, że w związku ze skandalami seksualnymi Kościół przestał być dla młodych wiarygodny, zwłaszcza w kwestii etyki seksualnej. Czy synod o młodzieży podjął próbę odpowiedzi na ten problem?
Abp W.P.: Na pewno problem nadużyć seksualnych duchownych wpływa na to, jak młodzi postrzegają Kościół. A żeby być w Kościele, muszą mieć przekonanie o wiarygodności Kościoła, który tworzą. Wiarygodność tego, co głosimy, może pokazać jedynie zdecydowana polityka oczyszczenia Kościoła z nadużyć. Z drugiej strony myślę, że pomimo tego, że trudno jest w tej sytuacji mówić o katolickiej wizji ludzkiej seksualności, trzeba ją dzisiaj młodym ukazywać. Jednak nie od strony negatywnej, od strony zakazów, ale raczej odkrywając teologię ciała zaproponowaną przez Jana Pawła II i pokazując, jak pięknie można żyć w wolności, czystości i otwartości na drugiego człowieka. Tego Kościół nie może zaniedbać.
PAP: Papież Franciszek w "Liście do Ludu Bożego" przyznał, że w Kościele tuszowano przypadki nadużyć seksualnych dokonywanych przez duchownych. Czy ten proceder istniał także w Kościele w Polsce?
Abp W.P.: Dzisiaj nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie. Analizowane przez Instytut Statystyki Kościoła dane rozjaśnią nam być może i w tym względzie sytuację. Mogę tylko odpowiedzieć, że jako biskup diecezji nie zatuszowałem żadnej sprawy, o której wiem. Mamy jasne wytyczne i procedury, według których należy postępować.
PAP: Co czeka Kościół w Polsce w nadchodzącym roku?
Abp W.P.: W Kościele powszechnym będą to przede wszystkim kolejne Światowe Dni Młodzieży. Młodzi Polacy, którzy nie będą mogli polecieć na spotkanie z papieżem do Panamy, będą mieli swoje spotkanie młodych w czerwcu na Lednicy. Na pewno ważnym wydarzeniem będzie też 100-lecie nawiązania stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Polską, w które wpisze się również świętowanie 100-lecia Konferencji Episkopatu Polski. Jednym z centralnych punktów będzie także 40. rocznica pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, w tym do prymasowskiego Gniezna.
Rozmawiała Iwona Żurek (PAP)
Na zdjęciu: Abp Wojciech Polak
fot.Jakub Kaczmarczyk/EPA/REX/Shutterstock
Ewa Malcher
