Jeden z czytelników rubryki prawnej w „Dzienniku Związkowym” zwrócił się z następującym problemem: Jego rodzina zamieszkująca w Polsce otrzymała wezwanie do sądu, w związku z niespłaconymi pożyczkami zaciągniętymi przez członka rodziny, który zmarł kilka lat temu. Czytelnik zastanawia się, czy to rzeczywiście możliwe i czy ryzyko ponoszenia odpowiedzialności za długi zmarłego brata dotknąć może również jego, mimo zamieszkiwania od lat w Stanach Zjednoczonych i posiadania amerykańskiego obywatelstwa? Powyższy problem wydawać może się absurdalnym, ale w rzeczywistości takim nie jest.
Czy zatem spadkobiercy na gruncie prawa polskiego mogą ponosić odpowiedzialność za długi pozostawione przez swych krewnych – niestety tak.
Zgodnie z polskim kodeksem cywilnym, spadkobierca w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku może spadek: a) odrzucić spadek; b) przyjąć spadek wprost; c) przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza;
Jakie skutki mają poszczególne oświadczenia spadkobiercy?
W przypadku odrzucenia spadku, spadkobiercę składającego takowe oświadczenie, traktuje się jak gdyby nie dożył on otwarcia spadku. Oznacza to, iż nie dziedziczy on po danym spadkodawcy ani aktywów, ani ewentualnych długów. O tym jakie ma to konsekwencje dla krewnych tej osoby – poniżej.
W przypadku złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku wprost, spadkobierca dziedziczy nie tylko aktywa wchodzące w skład spadku, ale również długi, za które przy tak złożonym oświadczeniu odpowiada całym swoim majątkiem.
W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca dziedziczy aktywa wchodzące w skład masy spadkowej, a za ewentualne długi pozostawione przez spadkodawcę ponosi odpowiedzialność tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności nie będzie jednak chroniło spadkobiercy, jeżeli podstępnie pominął on w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Co w przypadku gdy spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w określonym terminie 6 miesięcy?
Brak oświadczenia spadkobiercy w ustawowo określonym terminie powoduje ten skutek, że spadkobierca nabywa spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Nie zawsze jednak tak było. W przypadku spadków otwartych przed październikiem 2015 roku zastosowanie znajduje bowiem poprzednia treść przepisu, zgodnie z którą brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku, a zatem odpowiedzialnością za ewentualne długi spadkodawcy nie tylko majątkiem nabytym w ramach dziedziczenia, ale również własnym majątkiem spadkobiercy. Przepis przewidywał jednak wyjątek w stosunku do m.in. do osób nieletnich stwierdzając, iż brak oświadczenia takiego spadkobiercy w ustawowym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
W jaki sposób należy złożyć oświadczenia dotyczące przyjęcia względnie odrzucenia spadku?
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku należy złożyć przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Możliwe jest również złożenie takiego oświadczenia poprzez pełnomocnika, tj. bez konieczności przyjazdu do kraju. W takim przypadku pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być udzielone w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym.
Czy odrzucenie spadku przez spadkobiercę zabezpiecza przed długami jego najbliższych?
Niestety nie. Odrzucenie spadku przez spadkobiercę odnosi skutek objęty oświadczeniem tylko w stosunku do jego osoby. Co więcej w przypadku dziedziczenia ustawowego w jego miejsce wchodzą jego zstępni (tj. dzieci, wnuki) a w przypadku braku zstępnych dalsi spadkobiercy. Odrzucenie spadku przez spadkobiercę powoduje zatem rozpoczęcie biegu 6-miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez jego krewnych. Skutkiem odrzucenia spadku przez spadkobiercę testamentowego może być dziedziczenie spadkobiercy podstawionego, a w przypadku braku takowych zapisów w testamencie, dziedziczenie ustawowe.
Czy okoliczność zamieszkiwania przez spadkobiercę za granicą, względnie posiadania równolegle innego obywatelstwa ma wpływ na powyższe regulacje?
Zarówno miejsce zamieszkania jak i posiadanie innych obywatelstw nie wpływa na kwestię dziedziczenia ustawowego i nie znosi skutków z nim związanych. Dziedziczenie ustawowe nie jest bowiem zależne od posiadanego obywatelstwa, ale od stopnia pokrewieństwa między spadkodawcą, a spadkobiercą.
Elżbieta Dębowska-Krzyszczak
adwokat, autorka jest partnerem Kancelarii Adwokackiej Pawłowska & Dębowska sp.p. z siedzibą w Warszawie, której jednym z profili działalności jest prowadzenie spraw osób zamieszkałych za granicą. Posiada bogate doświadczenie zdobyte m.in. w Stanach Zjednoczonych, które wykorzystuje przy prowadzeniu sporów sądowych nie tylko w sprawach gospodarczych, ale również z zakresu prawa zobowiązań, prawa rodzinnego oraz prawa spadkowego (liczne sukcesy w postępowaniach rozwodowych).
Kancelaria Adwokacka Pawłowska & Dębowska Spółka partnerska
ul. Poznańska 21 lok. 34, 00 – 685 Warszawa
Tel. + 48 22-828-12-15, + 48 609 572 585, +48 500 188 483
www.pawlowska-debowska.pl
fot.pxhere.com
Ewa Malcher
