Krystyna, lat 37, ma za sobą dwa nieudane małżeństwa. Mówi, że zawsze miała problem ze zrozumieniem świata i odnalezieniem siebie wśród ludzi. Od małego dziecka prześladowały ją problemy z rówieśnikami, ssała kciuk do trzynastego roku życia, chowała się w szkolnej łazience, nauczyciele przepychali ją z klasy do klasy. Do tej pory nie nauczyła się liczyć w pamięci. A z pamięcią to zawsze był koszmar. Krystyna zapominała polecenia w tym samym momencie, kiedy zostały wydane; do tej pory nie płaci rachunków na czas i nie pamięta ważnych okazji.
Podobnie Adam, lat 28, pamięć krótkoterminowa jakby nie istniała, do tego bardzo porywczy, impulsywny. Zdenerwować go może najdrobniejszy grymas na twarzy rozmówcy. Adam miał brata bliźniaka, obydwaj urodzili się jako wcześniaki, brat nie przeżył, zmarł po kilku tygodniach, a Adam tułał się po rodzinach zastępczych. Od piętnastego roku życia siedział w poprawczaku, pił, palił i bił się. Nie umiał zrozumieć, że istnieją konsekwencje złego zachowania. Teraz mówi, że miał szczęście trafiając na oddanego wychowawcę, bo przynajmniej wie, co jest przyczyną jego nieprzemyślanych, ryzykownych zachowań.
Alkoholowy zespół płodowy (z ang. Fetal Alcohol Syndrome, FAS) to ogólna nazwa wyjaśniająca spektrum wad wrodzonych, obejmujących zaburzenia psychiczne, neurologiczne, intelektualne i fizyczne u dzieci wystawionych przedwcześnie, już za życia płodowego, na toksyczne skutki alkoholu konsumowanego przez ciężarne matki.
Dziecko z zespołem FAS można rozpoznać po charakterystycznych cechach zewnętrznych: mała głowa i oczy, cienka górna warga, krótki nos, niska przegroda nosowa. Niektóre z nich cierpią na wady serca, problemy ze wzrokiem lub słuchem, mają deformację stawów, kończyn, czy palców, a także znacznie wolniejszy rozwój po urodzeniu. Nie zawsze jednak fizyczne cechy są widoczne gołym okiem. Toksyczne działanie alkoholu na płód objawia się również pod postacią zaburzeń intelektualnych, psychologicznych i neurologicznych związanych z uszkodzeniem płatów czołowych. Do najczęstszych dolegliwości należą:
– nieumiejętność łączenia konsekwencji z czynami
– trudności ze zrozumieniem abstrakcyjnych pojęć, jak czas i pieniądze
– trudności z przyswajaniem informacji
– problemy z pamięcią
– problemy z utrzymaniem stabilizacji emocjonalnej – częste zmiany nastrojów
– nieumiejętność uspokojenia się bez pomocy innych
– nieumiejętność samokontroli; osoba z FAS potrzebuje ciągłego monitorowania ze strony innych
– wymaga ciągłej motywacji do działania
– nie wykazuje skruchy.
Dzieci wystawione na zgubne skutki alkoholu mogą mieć problemy z koncentracją, utrzymaniem uwagi, kończeniem zadanej pracy, są impulsywne i niestabilne emocjonalnie. Mają problemy w nauce i cierpią konsekwencje swoich nadpobudliwych zachowań. W Stanach Zjednoczonych większość z nich nie ma widocznych fizycznych cech zewnętrznych twarzy, mają też normalną inteligencję. Są więc często nieprawidłowo diagnozowane z ADHD. Diagnoza ta daje łatwość w przepisywaniu leków, które mają pomóc kontrolować zachowanie i ułatwić skupienie. Konsekwencją tego jest dalsze utoksycznienie młodego mózgu. Badania wykonane na dzieciach z FAS mówią, że ponad 94 proc. z nich jest również diagnozowane z inną chorobą psychiczną. Dr Carl Bell przebadał 611 młodych pacjentów z ubogiej dzielnicy na południowych przedmieściach Chicago i odkrył, że 40 proc. miało jakąś formę alkoholowego zespołu płodowego. Inny lekarz, dr Ira Chasnoff, pediatra badający dzieci adoptowane lub z rodzin zastępczych, odkrył, że 30 proc. przejawia symptomy choroby. Dla większości była to diagnoza postawiona po raz pierwszy.
Nie pij w ciąży
Niektóre kobiety przestają pić alkohol w chwili, kiedy dowiadują się, że są w ciąży. To prawidłowe zachowanie, ale czy to uchroni ich dzieci przed FAS? Badania mówią, że picie w pierwszym trymestrze, nawet wówczas gdy jeszcze nic o ciąży nie wiadomo, podnosi ryzyko choroby o 12 razy. Picie w pierwszym i drugim trymestrze podnosi ryzyko aż 61 razy. Mówi się, że okazjonalna lampka wina czy szklanka piwa nie liczą się. Wino, piwo, drinki zawierają alkohol, a konsumowanie go w ciąży zwiększa ryzyko urodzenia dziecka z problemem. Nie ma badań wykluczających ryzyko FAS przy konsumpcji minimalnej ilości alkoholu przez kobiety w ciąży, dlatego lepiej całkowicie odstawić alkohol.
Leczenie
Nie istnieje cudowna pigułka, która wyleczy FAS. Wady fizyczne, obniżony intelekt, czy problemy psychiczne zazwyczaj ciągną się przez całe życie. Wczesna interwencja może jednak zabezpieczyć przed rozwojem wtórnych powikłań.
Katarzyna Pilewicz
