W sierpniu 2001 r. sędzia Sądu Najwyższego w Los Angeles, Patrick Couwenberg, został usunięty ze swojej pozycji za wielokrotne kłamstwa, którymi się posługiwał, by zdobyć stanowisko i się na nim utrzymać. Do listy kłamstw sędziego należało m.in.: rzekome wykształcenie na poziomie magistra psychologii, uczestnictwo w sekretnych akcjach CIA w południowo-wschodniej Azji i Afryce, a także odznaczenie, które miał otrzymać za rany poniesione na wojnie w Wietnamie. Ekspert psychiatryczny, który zeznawał na procesie sędziego, zdiagnozował u niego mitomanię, co jednak nie powstrzymało komisji przed wydaniem surowego wyroku.
Kompulsywne kłamstwo, zwane również mitomanią, istnieje w literaturze naukowej już od stu lat. Mitomania charakteryzuje się chronicznym i impulsywnym mówieniem nieprawdy bez żadnej przyczyny, zwykle także bez kontroli. Mitomani zaczynają kłamać już w latach młodzieńczych.
Jak rozróżnić zwykłe kłamstwo od patologicznego?
Chociaż kłamstwo jest głęboko zakorzenione w kulturze, jednak nie jest to typowe zachowanie dla gatunku ludzkiego, zaś nazwanie kogoś kłamcą jest potwarzą. Kłamiemy jednak często, po to, by skupić na sobie uwagę, wywrzeć na kimś wrażenie, „uratować twarz”, uniknąć konsekwencji naszych czynów, gdy nie potrafimy powiedzieć „nie” lub z innych pobudek, takich jak na przekład oszczędzenie komuś bólu.
Psycholodzy są zdania, że mitomania nie może być diagnozowana jako oddzielna jednostka chorobowa, że jest to raczej nawyk, defekt osobowości, czy część innej jednostki chorobowej, zwykle zaburzeń osobowości, w tym osobowości typu narcystycznego, histrionicznego lub psychopatii. Kłamstwem posługują się często osoby cierpiące na chorobę maniakalno-depresyjną lub różnego rodzaju uzależnienia.
Sygnały kłamstwa patologicznego:
Kłamstwa patologiczne mają w sobie element prawdy i są łatwe do uwierzenia.
Kłamstwo się powtarza w sytuacjach niespowodowanych stresem lub inną presją.
Kłamstwo zwykle przedstawia osobę w pozytywnym świetle.
Kłamstwo jest uwarunkowane wewnętrznie, jest częścią osobowości.
Kłamstwo przychodzi łatwiej niż prawda.
Patologiczny kłamca mówi nieprawdę zarówno w ważnych, jak i zupełnie nieistotnych kwestiach.
Co powoduje patologiczne kłamanie?
Naukowcy twierdzą, że niskie poczucie własnej wartości może być przyczyną chronicznego mówienia nieprawdy. Osoba stara się nadrabiać postrzegane przez siebie wady i świadomie zniekształca rzeczywistość. Rzadko jednak można potwierdzić motyw, dla którego patologiczny kłamca kłamie. Jest to zazwyczaj niezrozumiałe zarówno dla kłamcy, jak i osób bliskich. Zwykle, gdy kłamstwa wychodzą na jaw, patologiczny kłamca wciąż ma trudności z potwierdzeniem mówienia nieprawdy.
Inną przyczyną patologicznego kłamstwa może być trauma z dzieciństwa lub wzorowanie się na rodzicach i innych ważnych osobach w życiu człowieka, który kłamie. Kłamstwa mogą być także używane jako mechanizm obronny przed codziennym stresem.
Leczenie patologicznego kłamstwa
Najważniejszym elementem w leczeniu mitomanii jest przyznanie się do patologicznego kłamstwa. Jeśli osoba jest zmuszona do terapii przez najbliższe otoczenie i nigdy sama przed sobą nie przyzna się, że kłamanie stanowi problem, leczenie nie przyniesie żadnych rezultatów. Terapia jest oparta na zaufaniu i szczerości, więc jeśli pacjent wciąż kłamie, żadne leczenie nie pomoże. W terapii dyskutuje się efekty kłamstwa i ich konsekwencje, pogarszające się relacje z bliskimi, rozpoznaje się podłoża zachowań patologicznych, zmienia utarte wzorce myślenia, odkrywa i wzmacnia mocne strony i zachęca do używania ich w codziennym życiu – bez kłamstwa.
Katarzyna Pilewicz
