Ewa Malcher
W niedzielne popołudnie 17 sierpnia 2014 roku w Sali Głównej Muzeum Polskiego w Ameryce zebrało się ponad 120 osób, aby wziąć udział w otwarciu wystawy upamiętniającej 70. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. Kustoszami wystawy są Jan M. Loryś i Paweł Grajnert. Wystawa obejmuje plakaty, fotografie oraz to, co jest najważniejszą jej częścią: wspomnienia uczestników powstania warszawskiego nagrane w postaci filmowej.
Wywiadów do tej części wystawy udzielili: Zofia Barczyk, Wiesław Chodorowski, Maria Chudzińska, Tadeusz Gubała, Danuta Inglot, Stefania Jarosz, Jan Kuś, Elżbieta Szternal-Cięszkowska, Wanda i George Wardiriani oraz Krystyna Zielonka. Nagrania filmowe powstały dzięki funduszom Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz inicjatywie i wsparciu Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Chicago. Wspomnienia stanowią wspaniały materiał na publikację, fenomenalny przyczynek do biografistyki polonijnej.
Podczas oglądania wywiadów zadziwia spokój, łagodność i mądrość ich bohaterów. Widz czuje bliski związek z przedstawionymi osobami, poznaje je w sposób szczególny, utożsamiając się z nimi. To ludzie stąd, których droga rozpoczęła się w Polsce i którzy obrali Stany Zjednoczone za dom. Dzięki obcowaniu z nimi – uczymy się życia, doceniamy własne. To godne polecenia doświadczenie.
Wśród zebranych na uroczystości obecnych było sześć z wymienionych wyżej osób. Goście MPA mieli możliwość wysłuchania i obejrzenia wywiadów emitowanych na sześciu niezależnych monitorach oraz bezpośredniej rozmowy z bohaterami, podczas której mogli poszerzyć swoją wiedzę o dodatkowe wątki z ich życia. Obserwowanie bohaterów wieczoru wsłuchanych w swoje wspomnienia i oglądających się na ekranach było wzruszającym doznaniem dla niejednego uczestnika uroczystości.
[blockquote style="4"]W. Młynarski
Jak bolesne szkło pod powieką
kaleczące źrenice bystrą
wojna nigdy nie jest daleko,
wojna zawsze jest bardzo blisko.[/blockquote]
Wywiady zostały pogrupowane tematycznie i z wielkim wyczuciem zmontowane przez Pawła Grajnerta, miłośnika filmów, nauczyciela i harcerza. Monitory przedstawiają filmy w porządku: 1. Życie przed wojną. Wrzesień 1939 roku 2. Okupacja i konspiracja 3. Rozpoczęcie powstania warszawskiego – godzina „W”. Wspomnienia z powstania. 4. Kapitulacja. Uwięzienie oraz życie za drutami 5. Wyzwolenie i trudne decyzje życiowe 6. Życie w Ameryce. Refleksje osobiste.
Uroczystość otwarcia wystawy prowadził Jan M. Loryś. Gości muzeum przywitała w języku angielskim prezes MPA Maria Bronny Cieśla. Następnie powitała zebranych w języku polskim – i wspomniała przy okazji postać uczestnika powstania warszawskiego śp. druha Zbigniewa Kobusa, który był przez wiele lat oddanym wolontariuszem MPA – Małgorzata Kot. W czasie uroczystości głos zabierali ponadto Jan Loryś oraz Adam Bożko, wicekonsul Rzeczypospolitej Polskiej w Chicago, omawiając historię wydarzeń, których rocznicę świętowaliśmy oraz dzieje wystawy. Paweł Grajnert omówił ponadto pracę związaną z przygotowaniem wywiadów. Zebrani uczcili minutą ciszy wszystkich zmarłych poległych w powstaniu.
Program artystyczny przygotował Harcerski Zespół Artystyczny „Wichry” pod kierownictwem druhny Barbary Ciepieli. Harcerki i harcerze zaśpiewali „Pieśń o karabinie”, „Pierwszą Kompanię Kadrową”, „Legiony to...”, „Pałacyk Michla”, „Hej chłopcy, bagnet na broń” oraz hymn harcerski. Występ przepleciony słowem poetyckim został przedstawiony entuzjastycznie nastawionej widowni, wśród której wiele osób śpiewało wspólnie z młodymi artystami.
Patrząc na młodych, pełnych życia harcerzy zadawaliśmy sobie pytanie, czy są podobni do tych dziewcząt i chłopców, którzy walczyli i ginęli na barykadach Warszawy 70 lat temu. Zdawaliśmy sobie sprawę z podobieństw i historii, która wciąż zadziwia nas wszystkich. Dzięki dyskusji, jaka się wywiązała podczas uroczystości, poznaliśmy nazwiska kolejnych żyjących na emigracji powstańców i mamy nadzieję na to, że praca zapoczątkowana wystawą będzie kontynuowana.
Podczas otwarcia wystawy dokonano odsłonięcia popiersia marszałka Józefa Piłsudskiego, będącego darem Peggy Wysocki, wniesionym w hołdzie jej zmarłym rodzicom – Felixowi B. i Virginii Wysockim. Odsłonięcia dokonała jej siostra Sally Wysocki z Tinley Park, która pokrótce przedstawiła dzieje popiersia marszałka.
Serdecznie zapraszamy wszystkich Czytelników „Dziennika Związkowego” do odwiedzenia Muzeum Polskiego w Ameryce. Wystawa będzie dostępna dla zwiedzających do końca września w godzinach otwarcia placówki: 11-16 od piątku do wtorku, 11-19 w środy, w czwartki MPA pozostaje zamknięte. Wstęp: dorośli – 7 dol., emeryci i uczniowie powyżej 9 roku życia – 6 dol., członkowie wspierający i dzieci – 5 dolarów.
Małgorzata Kot
Muzeum Polskie w Ameryce
Zdjęcia M. Kot i J. Siegel
