18 kwietnia upłynęła 132 rocznica urodzin Leopolda Stokowskiego, amerykańskiego dyrygenta polskiego pochodzenia urodzonego w Anglii. Stokowski był jednym z najbardziej wpływowych dyrygentów swojego pokolenia, a równocześnie jednym z najbardziej kontrowersyjnych. Jego nowatorskie podejście do muzyki i propagowanie współczesnych kompozytorów budziło zarówno pozytywne jak i negatywne uczucia wśród miłośników muzyki.
Leopold Anthony Stokowski urodził się 18 kwietnia 1882 r. w Londynie i dostał imię po swoim dziadku, Leopoldzie, urodzonym w Polsce. Stokowski wielokrotnie podkreślał swoje polskie pochodzenie, używając m.in. polskiej formy drugiego imienia – Antoni. Dzieciństwo i młodość spędził w Londynie i tam otrzymał wykształcenie muzyczne. Uczył się grać na skrzypcach, fortepianie i organach, a w 12 roku życia postanowił zostać dyrygentem. Studiował w Royal College of Music i Royal College of Organists w Londynie, a stopień bakałarza muzyki otrzymał w 1903 r. w Queen’s College na uniwersytecie w Oxford.
W 1902 r. Stokowski został organistą i kierownikiem chóru w kościele St. James w Londynie. Trzy lata później pojechał do USA, gdzie spędził większość swojego życia. W 1905 r. objął stanowisko organisty w kościele św. Bartłomieja w Nowym Jorku, a w 1908 r. zrezygnował z tej funkcji i pojechał do Paryża, by kontynuować studia w zakresie dyrygentury.
W maju 1909 r. zadebiutował jako dyrygent w Paryżu z Orkiestrą Kolońską i w Londynie z New Symphony Orchestra. W październiku objął stanowisko dyrygenta Cincinnati Symphony Orchestra. Stokowski szybko dał się poznać jako szczególna osobowość. Już w pierwszym sezonie w jego repertuarze obok muzyki klasycznej, do której przyzwyczajeni byli słuchacze, pojawiła się muzyka współczesna, nieznana publiczności amerykańskiej. Wprowadził koncept „koncertów muzyki pop”, by przybliżyć muzykę klasyczną szerszej publiczności. Nowe dzieła współczesnych kompozytorów, takich jak Strauss, Sibelius, Rachmaninow, Elgar i inni, miały swoje amerykańskie premiery pod batutą Stokowskiego.
Od 1912 do 1941 był dyrygentem Philadelphia Orchestra. W ciągu 29 lat wykreował ją na jedną z najlepszych orkiestr na świecie. Podobnie jak w Cincinnati, tak i w Filadelfii znaczną część repertuaru stanowiła muzyka współczesna. Stokowski lubił eksperymentować; dla uzyskania lepszego dźwięku zmieniał tradycyjne usadzenie orkiestry, np. instrumenty dęte blaszane lokował z tyłu na środku podium, a waltornie w pierwszym rzędzie. W celu wydobycia odpowiedniego brzmienia zachęcał sekcję smyczkową, tj. skrzypków, altowiolistów itd., do „swobodnego smyczkowania” czyli odejścia od tradycyjnego poruszania smyczkiem dokładnie za liderem. Dzięki takim zmianom uzyskał nowe brzmienie, bardzo charakterystyczne dla orkiestry filadelfijskiej.
Stokowski był bardzo oddany edukacji muzycznej młodych ludzi. W 1940 r. stworzył All American Youth Orchestra, która składała się z osób w wieku 18–25 lat. W latach 40. współtworzył New York City Symphony Orchestra, dyrygował Hollywood Bowl Symphony i Filharmonią Nowojorską, od 1955 do 1961 był dyrygentem Houston Symphony Orchestra. W latach 50. koncertował w Europie, a w 1962 r. założył American Symphony Orchestra.
Był zafascynowany rozwojem technologii płyt fonograficznych i od 1917 r. współpracował z Victor Talking Machine Company, RCA, Columbią, Everest i inymi. Starał się wykorzystać każdą możliwość do propagowania muzyki. W 1939 r. współpracował z Waltem Disneyem nad filmem animowanym „Fantazja”, który łączył muzykę poważną z kreskówką. Dyrygent nagrywał ścieżkę dźwiękową z Orkiestrą Filadelfijską. Stokowski i Disney otrzymali za ten film honorowe Oscary.
W 1972 r. Leopold Stokowski powrócił do Anglii i tam zmarł w 1977 r. Jeszcze za życia stał się legendą. Był ucieleśnieniem energii, wielokrotnie budując orkiestry od podstaw; zadziwiał nowatorstwem i sztuką interpretacji.
Biblioteka Muzeum Polskiego posiada w swojej kolekcji biografie tej fascynującej postaci. Zapraszamy zainteresowanych do skorzystania z naszego księgozbioru. Koncerty Stokowskiego można podziwiać na YouTube.
Tekst i zdjęcia: Iwona Bożek, MLIS
___________________________
Przedstawiciele Klubu Santa Rosa (Poles of Santa Rosa Club) przekazali Muzeum Polskiemu w Ameryce (MPA) dar pieniężny. MPA jest ogromnie wdzięczne za hojne wsparcie okazane mu przez tak historyczne i zasłużone ugrupowanie. Podczas uroczystego przekazywania daru obecni byli: Jan Loryś, historyk MPA; Anna Sokołowski, wiceprzewodnicząca Rady Dyrektorów MPA; Maria Cieśla, prezes MPA; Stanisława (Stella) H. Synowiec-Tobis, skarbnik Klubu Santa Rosa; Tadeusz Nieć, prezes Klubu Santa Rosa; Bogusława Yon, wolontariuszka MPA i członkini Związku Sybiraków; Joseph A. Drobot jr., przewodniczący Rady Dyrektorów MPA oraz James Robaczewski, sekretarz-skarbnik ZPRKA.
Ewa Malcher
