Redakcja
Stanisław Szukalski współpracował z Salvadorem Dali i inspirował H.R. Gigera. Maria Werten uczyła rysowników z Walt Disney Studios. Jan Henryk Rosen dekorował kościoły Waszyngtonu i Chicago. Polscy artyści emigranci odnosili sukcesy w Stanach Zjednoczonych. Są pośród 42 twórców, których wybór 48 prac z lat 1901-1947 jest prezentowany na wystawie stałej w Stephen and Elizabeth Ann Kusmierczak Art Gallery w chicagowskim Muzeum Polskim w Ameryce (MPA). Ekspozycja będzie dostępna dla publiczności od 5 listopada w godzinach otwarcia placówki.
Dzieła wybitnych artystów – z najliczniejszą reprezentacją z lat 30. XX wieku – pozwalają poznać główne nurty w polskiej sztuce międzywojennej, która nagradzana była w kraju i poza granicami. Świat doceniał świeżość i oryginalność oraz doskonałość warsztatu. Lata 1918-1939 cechowała mnogość grup i kierunków artystycznych.
Madame Paris Olgi Boznańskiej jest przykładem postimpresjonizmu, zgodnie z tendencjami koloryzmu malował Czesław Rzepiński i skłaniał się ku niemu Tymon Niesiołowski, który należał do warszawskiego ugrupowania Rytm. Z kręgiem Bractwa Św. Łukasza związany był Jan Zamoyski. Ludwik Tyrowicz działał w Stowarzyszeniu Artystów Grafików Ryt. Formistą był Andrzej Pronaszko, którego uproszczona stylistyka, geometryzacja i widoczne wpływy kubizmu zbliżają do art deco, tak charakterystycznego dla Michała Rouby.
Trzon kolekcji sztuki Muzeum Polskiego w Ameryce stanowią obrazy, rzeźby, grafiki i wyroby rzemiosła artystycznego, pochodzące z Pawilonu Polskiego na Wystawie Światowej w Nowym Jorku 1939-1940. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił ich powrót do kraju i dzięki porozumieniu – zawartemu pomiędzy Stefanem Roppem, komisarzem generalnym Pawilonu Polskiego a Mieczysławem Haimanem, kustoszem MPA, i Józefem L. Kanią, prezesem ZPRKA – znalazły się w Chicago w 1941 roku.
To była zaledwie część z 11 tysięcy obiektów, które transportowano z Polski do Nowego Jorku statkami MS Batory i MS Piłsudski w 1939 roku. Potęgę prezentacji w Pawilonie Polskim i jej spektakularny sukces w Stanach Zjednoczonych najpełniej oddaje monumentalny witraż Mieczysława Jurgielewicza Symbol Polski odrodzonej, eksponowany w Sali Głównej MPA, który jest jednym z największych (28 m2) witraży o tematyce świeckiej w USA. W Galerii można zobaczyć miniaturę witrażową Alojzego Sawickiego, także pochodzącą z Sali Honorowej Pawilonu Polskiego.
Cennym źródłem sztuki międzywojennej w MPA jest dar z 1945 roku Marii Werten, artystki i popularyzatorki sztuki polskiej w Stanach Zjednoczonych. Ekspresyjne drewniane rzeźby Szkoły Zakopiańskiej inspirowane sztuką ludową stanowią ciekawy przykład polskiego art deco, będącego głównym nurtem poszukiwań stylu narodowego.
Aby ukazać różnorodność tendencji w polskiej sztuce XX wieku, w Galerii prezentowane są też obrazy o tematyce historycznej, pochodzące z prywatnych donacji. Ich autorzy – Wojciech Kossak, Jerzy Kossak i Jan Styka – należeli do dwóch słynnych rodzin artystycznych.
Renowacja Stephen and Elizabeth Ann Kusmierczak Art Gallery i konserwacja najcenniejszych obrazów były możliwe dzięki szczodrości Stephena Kusmierczaka, odnoszącego sukcesy chicagowskiego inwestora o polskim rodowodzie, absolwenta Princeton University. Galeria nosi imię rodziców darczyńcy.
Dodatkowo projekt finansowo wsparło duże grono przyjaciół Muzeum, także Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” i Konsulat Generalny RP w Chicago, co umożliwiło otwarcie ekspozycji unikatowej sztuki polskiej, godnej stałej prezentacji.
Monika Nowak,
kurator wystawy
