Reklama

Udawanie w relacjach międzyludzkich – psychologiczne mechanizmy fałszu

Danuta, 34-letnia pracownica dużej korporacji, od lat udaje kogoś, kim nie jest. W pracy zawsze uśmiechnięta, pełna entuzjazmu i zaangażowania, ale wewnętrznie czuje się wypalona i sfrustrowana. Jej prawdziwe zdanie na temat firmy i współpracowników różni się od tego, co mówi na spotkaniach – boi się, że jeśli będzie szczera, straci akceptację przełożonych i kolegów

Reklama

Katarzyna Pilewicz
03/27/2025 04:45 PM

Udawanie w relacjach międzyludzkich – psychologiczne mechanizmy fałszu

Autor: Adobe Stock

W życiu prywatnym Danuta przyjmuje różne maski. W gronie znajomych udaje pewną siebie, niezależną kobietę, choć w rzeczywistości zmaga się z samotnością i lękiem przed bliskością. Unika szczerych rozmów, bo obawia się, że pokazanie swoich prawdziwych emocji sprawi, że inni ją odrzucą lub uznają za „słabą”.

Reklama

Ubezpieczenie zdrowotne dla seniorów Medicare

W relacji z rodziną również zachowuje pozory. Od lat ma żal do swojej matki za brak wsparcia w dzieciństwie, ale zamiast otwarcie o tym mówić, utrzymuje chłodny, zdystansowany kontakt, jednocześnie udając, że wszystko jest w porządku.

Z biegiem lat Danuta zaczęła odczuwać skutki swojego fałszu – czuje się zmęczona, samotna i nieautentyczna. Ma wrażenie, że nikt tak naprawdę jej nie zna i że całe jej życie to jedna wielka gra. Zaczyna zastanawiać się, czy warto dalej udawać, czy może czas spróbować być sobą, nawet jeśli oznacza to ryzyko konfrontacji i pewnych zmian.

Nieautentyczna tożsamość

Udawanie w relacjach międzyludzkich ma głębokie psychologiczne korzenie. Ludzie często prezentują fałszywy obraz siebie, manipulują swoim zachowaniem lub ukrywają prawdziwe emocje z różnych powodów – od potrzeby akceptacji po strach przed odrzuceniem. Przykład Danuty pokazuje, jak udawanie może wynikać z zablokowanych emocji, lęku przed odrzuceniem lub lęku przed niewypełnieniem społecznych oczekiwań. Przybieranie fałszywych masek w relacjach może zapewnić tymczasowe poczucie bezpieczeństwa, ale na dłuższą metę prowadzi do wypalenia, poczucia pustki i utraty prawdziwego kontaktu z innymi. Kluczem do wyjścia z tego mechanizmu jest stopniowa praca nad samoakceptacją i wybranie ścieżki autentyczności, co wymaga samoświadomości i przyznania się do własnych słabości.

Dlaczego ludzie udają?

Udawanie może przybierać różne formy – od niewinnych grzecznościowych uśmiechów po całkowitą zmianę własnej osobowości w relacjach społecznych. Psychologia wyróżnia kilka przyczyn tego zjawiska:

Potrzeba akceptacji i lęk przed odrzuceniem. Jednym z głównych powodów fałszu w relacjach jest chęć bycia akceptowanym. Ludzie często dostosowują się do oczekiwań innych, ukrywając swoje prawdziwe myśli i emocje. Mechanizm ten jest szczególnie silny u osób z niską samooceną, które obawiają się, że ich prawdziwe „ja” nie będzie wystarczająco dobre.

Przykład: osoba, która czuje się niepewnie w nowej grupie, może udawać pewność siebie, dopasowując się do stylu rozmowy innych, mimo że w głębi duszy czuje się nieswojo.

Mechanizmy obronne – unikanie zranienia. Ludzie często udają, by chronić siebie przed zranieniem. Może to być wynikiem wcześniejszych doświadczeń, np. odrzucenia, zdrady lub krytyki. W psychologii mechanizmy obronne, takie jak tłumienie emocji czy kreowanie fałszywego wizerunku, pomagają uniknąć bólu psychicznego.

Przykład: ktoś, kto został wielokrotnie zraniony w relacjach, może udawać obojętność lub dystans emocjonalny, by uniknąć ponownego cierpienia.

Konformizm i społeczne oczekiwania. Społeczeństwo narzuca pewne normy zachowań, które ludzie często przyjmują, nawet jeśli są sprzeczne z ich wewnętrznymi przekonaniami. Zjawisko to nazywa się konformizmem i może prowadzić do udawania emocji lub poglądów, by uniknąć konfliktów lub uzyskać akceptację.

Przykład: Pracownik w korporacji może udawać entuzjazm wobec polityki firmy, mimo że wewnętrznie się z nią nie zgadza.

Manipulacja i korzyści własne. Niektóre osoby celowo udają w relacjach z innymi, by osiągnąć określone korzyści – emocjonalne, finansowe czy społeczne. Może to wynikać z narcyzmu, psychopatii lub strategii przetrwania w trudnych warunkach.

Przykład: ktoś, kto chce zdobyć awans, może udawać lojalność wobec przełożonego, mimo że prywatnie go nie szanuje.

Brak świadomości siebie. Czasami ludzie udają nieświadomie – wynika to z braku głębokiej samoświadomości. Mogą przez lata przyjmować pewne role, które wydają im się „bezpieczne” i dopiero w terapii odkrywają, że ich zachowanie było wynikiem lęku lub wewnętrznej niepewności.

Konsekwencje fałszywych zachowań

Udawanie w relacjach może prowadzić do różnych negatywnych skutków. Jednym z najważniejszych jest brak autentyczności. Osoba, która stale udaje, może czuć się odcięta od własnej tożsamości i doświadczać kryzysu egzystencjalnego. Utrzymywanie fałszywego wizerunku wymaga dużej ilości energii i może prowadzić do wypalenia emocjonalnego. Niebycie sobą uniemożliwia budowanie głębokich, szczerych więzi, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do samotności. Ponadto, osoby, które stale udają, nie do końca wierzą, że ich prawdziwe „ja” jest wystarczające, co zwiększa ich niepewność w kontaktach społecznych. A gdy prawda wychodzi na jaw, prowadzi to do utraty zaufania i rozpadów relacji.

Jak przestać udawać i być sobą?

Udawanie w relacjach międzyludzkich jest powszechnym zjawiskiem, wynikającym z potrzeby akceptacji, lęku przed odrzuceniem, konformizmu czy manipulacji. Chociaż w niektórych sytuacjach udawanie może być adaptacyjne, długotrwałe stosowanie fałszu prowadzi do emocjonalnego wyczerpania, płytkich relacji i konfliktu wewnętrznego. Dlatego warto zreflektować się i przeanalizować sytuacje, w których czujemy się zmuszeni do udawania. Gdy zrozumiemy, że tak naprawdę nie musimy być idealni, by zasługiwać na miłość, akceptację i szacunek to zyskamy odwagę do bycia sobą.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.