Informacja o wytycznych dotyczących prokuratorów występujących przed SN, gdy w składzie orzekającym jest sędzia powołany z nominacji Krajowej Rady Sądownictwa po zmianach tej instytucji z grudnia 2017 r., pojawiła się w środę na stronie Prokuratury Krajowej. KRS - w związku z tym, że jej 15-osobowy skład sędziowski jest wyłaniany przez Sejm, a nie, jak było wcześniej, przez środowiska sędziowskie - oceniana jest przez obecne władze i część prawników jako instytucja niekonstytucyjna i upolityczniona.
Wytyczne stanowią - jak poinformowała rzeczniczka Prokuratora Generalnego prok. Anna Adamiak - reakcję na niejednolitą praktykę prokuratorów biorących udział w rozprawach i posiedzeniach przed Sądem Najwyższym w zakresie oceny należytej obsady sądu w związku z udziałem w składach orzekających osób powołanych na urząd sędziego na wniosek KRS po 2017 r. "Mają służyć ukształtowaniu modelu aktywności prokuratorów w tego rodzaju sytuacjach" - podkreśliła.
Celem wytycznych - jak dodała - jest precyzyjne i jasne określenie podstaw prawnych i orzeczniczych uprawniających do badania, czy składy orzekające gwarantują stronom postępowania prawo do bezstronnego i niezależnego sądu, a także wskazanie dla prokuratorów właściwego modelu postępowania.
Wśród wytycznych dla prokuratorów znalazł się zapis, że "prokurator jest uprawniony do kierowania wniosków (...) o wyłączenie sędziów powołanych do pełnienia urzędu w Sądzie Najwyższym na podstawie wniosku Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (...) oraz popierania zasadnych wniosków w tym przedmiocie złożonych przez strony".
Prokurator ma prawo także do składania wniosków o przeprowadzenie tzw. testu niezawisłości i bezstronności takich sędziów, także do wnioskowania o wyłączenie tzw. neosędziów, którzy zostali wyznaczeni w SN do rozpoznania wniosków o wyłączenie danego sędziego.
Prokurator może także wspierać zarzuty podniesione w kasacji przez strony, które dotyczą nienależytej obsady sądu, czyli sytuacji, w której sąd został nieprawidłowo skompletowany, np. przez niewłaściwie powołanych sędziów. Prokurator może również podnosić tego rodzaju zarzuty w kasacji i skardze kasacyjnej Prokuratora Generalnego.
Ponadto prokurator ma prawo do kierowania wobec tzw. neosędziów - wyznaczonych w SN do spraw dotyczących rozbieżności w wykładni prawa - wniosków o przeprowadzenie tzw. testu niezawisłości i bezstronności lub wniosków o ich wyłączenie.
Wskazano też, że ocena bezstronności i niezawisłości tzw. neosędziego może nastąpić w ramach tzw. kontroli prewencyjnej, czyli w trakcie postępowania bądź na wcześniejszym etapie, po wyznaczeniu składu orzekającego, oraz w ramach tzw. kontroli następczej, czyli przy rozpoznawaniu zwyczajnych i nadzwyczajnych środków odwoławczych.
Prokurator Generalny zwrócił też uwagę, że ocena statusu tzw. neosędziów powinna uwzględniać m.in. uchwałę trzech izb SN z 23 stycznia 2020 r. w tej sprawie, zaznaczając, że uchwała ta ma moc zasady prawnej. W jej świetle wyznaczenie do składu orzekającego tzw. neosędziego powoduje - jak zaznaczono w informacji o wytycznych - konieczność badania czy obsada sądu z jego udziałem, w konkretnych okolicznościach sprawy, nie narusza standardu niezawisłego, niezależnego i bezstronnego sądu.
Rzeczniczka PG zaznaczyła też, że wytyczne nie mają charakteru polecenia lecz zawierają element oczekiwanego sposobu postępowania przez prokuratorów. "Prokurator biorący udział w rozprawach i posiedzeniach przed Sądem Najwyższym zachowuje swobodę oceny co do zagwarantowania przez skład orzekający prawa do bezstronnego i niezawisłego sądu oraz swobodę prezentowania stanowisk procesowych w tym zakresie" - podkreśliła prok. Adamiak dodając, że wytyczne nie zastępują ani nie zmieniają obowiązującego prawa.
Podała też, że Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym pozytywnie zaopiniowała projekt wytycznych w tej sprawie. (PAP)
