Tajna broń
Kiedy Pamela miała zaledwie 20 lat, jej teść, Winston Churchill, zatrudnił ją jako „swoją najbardziej chętną i oddaną tajną broń”. Podczas II wojny światowej piła wino, jadła obiady i uwodziła ważnych Amerykanów, pozyskując ich dla brytyjskiej kampanii na rzecz włączenia się Ameryki do II wojny światowej. Później jej wpływy sięgały dalej, gdy wchodziła w relacje z rodziną Kennedych, Billem Clintonem, Nelsonem Mandelą i pisarzem Trumanem Capote’em.
Pamela zmarła 27 lat temu. Jej śmierć nie zażegnała sporów na temat jej roli w wydarzeniach o globalnym znaczeniu. Urodzona w 1920 roku w zubożałej brytyjskiej rodzinie arystokratycznej, Pamela nie znalazła męża podczas swojego pierwszego londyńskiego sezonu towarzyskiego w 1938 roku. Opisywano wtedy nastoletnią Pam jako „rudą, podskakującą małą istotkę”.
Nieco później Randolph Churchill, jedyny syn słynnego Winstona, zadzwonił do niej, by umówić się na randkę. Przekonany, że zginie na wojnie, która właśnie została wypowiedziana, Randolph bardzo chciał mieć syna. Podczas kolacji z Pamelą szybko przeszedł do sedna. Zaproponował jej prokreacyjny seks, a Pamela, pragnąca uciec od śmiertelnie nudnego życia z rodzicami, przyjęła jego ofertę. Poślubiła młodego Churchilla w Londynie w 1939 roku, na początku II wojny światowej.
Ryzyko się opłaciło, choć nie przyniosło jej małżeńskiego szczęścia. Randolph, pijak i awanturnik, traktował ją z pogardą, zarówno przed narodzinami małego Winstona, jak i po. Ale gdy jej teść został premierem w maju 1940 roku, Pamela nagle zyskała dostęp do brytyjskich elit politycznych. Wielka Brytania w tym czasie stanęła sama przeciwko nazistowskiej machinie wojennej, a Churchill pilnie potrzebował transatlantyckiej pomocy, która nie nadeszła natychmiast.
Po upadku Paryża sondaże wykazały, że elektorat w Stanach Zjednoczonych był jeszcze mniej chętny niż wcześniej do przyłączenia się do wojny. Pamela okazała się ogromnym atutem Churchilla. Rozpieszczał swoją pogodną synową i wynegocjował, by okładkę magazynu „Life”, wówczas największego amerykańskiego periodyku, zdobił uroczy portret Pameli z jej małym synem. A kiedy bogaty Averell Harriman przybył do Londynu w marcu 1941 roku, Pamela postanowiła go poznać.
Kochankowie Pameli
Pamela, wówczas 21-letnia, wdała się w romans z żonatym, 49-letnim Harrimanem, by dowiedzieć się, co mówi i robi w kwestii polityki USA, jeśli chodzi o II wojnę światową. Niemal pewne jest to, że nie stroniła wtedy od seksu jako narzędzia pozyskiwania informacji. Dziennikarz Harrison Salisbury wspominał, że podczas II wojny światowej w Londynie „seks wisiał w powietrzu jak mgła”. Pamela nie była więc nikim niezwykłym. Na listę jej kochanków trafili m.in.: Edward R. Murrow, dziennikarz sieci CBS, generał dywizji Fred Anderson, dowódca amerykańskich sił powietrznych, pułkownik Jock Whitney i oficer wywiadu OSS, Bill Paley, który służył w sztabie generała Dwighta D. Eisenhowera.
Nie wiadomo do dziś, jakie informacje Pamela przekazała Churchillowi – lub co miała przekazywać wpływowym Amerykanom. Pewne jest, że jej „rozmowy do poduszki” docierały do uszu przywódców i wpływały na politykę po obu stronach Atlantyku. Rozwiedziona po wojnie Pamela przeniosła się do Paryża i stała się częścią kosmopolitycznego towarzystwa, romansując z wieloma bogatymi mężczyznami, w tym z księciem Aly Khanem, Giannim Agnellim i Élie de Rothschildem. Ci kochankowie finansowali jej luksusowy styl życia, ale żaden nie chciał małżeństwa. Zbliżając się do czterdziestki, przekonała Lelanda Haywarda, wpływowego producenta z Broadwayu i Hollywood, by zostawił dla niej swoją piękną żonę Nancy, nazywaną „Lady Slim”.
Zarówno Pamela Hayward, jak ją wtedy nazywano, jak i lady Slim Keith zaliczały się do „międzykontynentalnego stada łabędzi”, po raz pierwszy opisanego przez pisarza Trumana Capote w wydaniu „Harper’s Bazaar” z października 1959 roku. Naprawdę bogate, naprawdę piękne i naprawdę eleganckie, kobiety te uwielbiały Capote’a i traktowały go jako powiernika, dopóki nie ujawnił publicznie ich sekretów.
Laurence Leamer, autor książki „Capote’s Women: A True Story of Love, Betrayal and a Swan Song for an Era”, nazywa Pamelę „czarnym łabędziem”, częściowo dlatego, że była postacią podejrzaną w swoim gronie. Wszyscy wiedzieli, że potrafiła być bezwstydna. Kariera i zdrowie Haywarda gwałtownie podupadły w dekadzie po ślubie z Pamelą, ale pozostała wobec niego lojalna. Po śmierci Lelanda, wiosną 1971 roku, sąsiadka Pameli, dziennikarka Lally Weymouth, zauważyła, że jest przygnębiona. Zaprosiła ją na przyjęcie, na którym ponownie spotkała Averella Harrimana. Owdowiał rok wcześniej i tych dwoje byłych kochanków szybko odnowiło swój związek, pobierając się kilka miesięcy później.
Nowa pani Harriman przeżyła coś w rodzaju upokorzenia, gdy opowiadanie Capote’a pt. „La Côte Basque” ukazało się w magazynie „Esquire” w 1975 roku. Bohaterką była bezduszna lady Ina Coolbirth, fikcyjna postać przypominająca charakterem panią Harriman. Jednak w ostatnich dwóch dekadach życia Pamela stała się wpływową postacią w Waszyngtonie. Wspierana przez miliony Harrimana, zaczęła finansować i popierać kandydatów Partii Demokratycznej, w tym Joe Bidena i Billa Clintona. Ten ostatni mianował ją nawet na stanowisko ambasadora USA we Francji.
W rozmowie z Michaelem Grossem z „New York Magazine” w 1992 roku Pamela Harriman wyznała: „Zasadniczo jestem dziewczyną z zaplecza. Wolę popychać ludzi. Nie lubię być sama wysuwana na pierwszy plan”.
Andrzej Heyduk
