Historia nie jest łatwa, część 2

Przez długi czas moja mama nie mogła czytać tego, co pisałem o jej przeżyciach i wojnie. Mówiła, że próbuje zapomnieć o całym cierpieniu i bólu, ale kiedy ukazała się polska wersja „Language of Mules” (Język mułów) – mojej pierwszej książki o rodzicach, otwarła ją i zaczęła czytać pierwszy wiersz „Cattle Train to Magdeburg” (Pociąg bydlęcy do Magdeburga). Przeczytała go w całości i powiedziała: „To wcale nie było tak”. Powiedziałem jej, że oparłem swój wiersz na tym, co opowiedział mi tata. Ona powiedziała: „On wszystko źle zrozumiał,” a potem zaczęła mi mówić, co mój tata i ja źle przedstawiliśmy w historii o zabraniu do obozów pracy przymusowej w Niemczech.
Odpowiedź mojej mamy na mój wiersz doprowadziła mnie do napisania innego wiersza. Zatytułowany jest „My Mother Reads ‘Cattle Train to Magdeburg’” (Moja mama czyta ‘Pociąg bydlęcy do Magdeburga’). Język w tym wierszu jest prawie dokładnie taki, jakim moja mama mówiła, kiedy zareagowała na mój wiersz. Kiedy skończyła mówić, wziąłem notes i zapisałem to, co pamiętałem z jej słów. Oto wiersz, jaki pojawia się w mojej nowszej książce o moich rodzicach „Echoes of Tattered Tongues”.

Moja mama czyta ‘Pociąg bydlęcy do Magdeburga’

Ona przeczytała to i powiedziała:
„To nie było tak. Nic nie widziałam
za wyjątkiem, gdy zatrzymali
wagony towarowe i otworzyli drzwi

I nie widziałam
żadnych tych rzek,
a nawet gdybym widziała, nie znałam
ich nazw. Nikt nie powiedział:
‘Patrz, patrz, to rzeka Warta,
a tam, to Wisła.’

To, co pamiętam,
to ciała wypychane –
czasami stopami kobiety wyrzucały je
kopniakami.

Teraz to brzmi strasznie.

Myślisz, że byłyśmy złymi kobietami,
ale nie byłyśmy. Byłyśmy dziewczynami,
zostałyśmy zabrane z domów, same.
Niektóre widziały straszne rzeczy,
które spotkały ich rodziny.

Nawet jeśli jesteś dorosłym mężczyzną
i nauczycielem, widziałyśmy rzeczy,
o których nie chcę ci mówić.”

***
Czy mój ojciec mylił się, opowiadając jej historię?
Czy moja mama myliła się, opowiadając swoją własną historię?
Czy ja się myliłem?
Nie sądzę. Wielkie wydarzenia historyczne, które spadają na nas jak huragan, jak meteoryt spadający z nieba, jak plaga, która wydaje się nie mieć początku ani końca – te wydarzenia historyczne powalają nas, dezorientują, jesteśmy uwięzieni w świecie, dla którego nie mamy słów.
A jednak walczymy o te słowa, walczymy, by nadać sens chwili, która złamała nam serca i zostawiła wszystko, co kochaliśmy, rozbite w ruinach przeszłości.
To właśnie robią moja mama, tata i wszyscy z nas – walczymy o te słowa.
To nie jest łatwe, ale wiemy, że mamy obowiązek próbować.

History Isn’t Easy, Part 2

For a long time, my mother wouldn’t read any of my writing about her experiences and the war. She said she was trying to forget all that suffering and pain, but when the Polish version of Language of Mules, my first book about my parents, came out, she opened the book and read the first poem, “Cattle Train to Magdeburg.” She read it straight through and said, “That wasn’t the way it was at all.” I told her I based my poem on what my dad told me. She said, “he got it all wrong,” and then she started telling me what my dad and I got wrong in the story about being taken to the slave labor camps in Germany.
My mother’s response to my poem led me to write another poem. It’s called “My Mother Reads ‘Cattle Train to Magdeburg.’” The language in this poem is pretty much the way my mother spoke her reaction to my poem. After she finished speaking, I took up a legal pad and wrote what I remember her saying. Here’s the poem as it appears in my more recent book about my parents, Echoes of Tattered Tongues:

My Mother Reads “Cattle Train to Magdeburg”

She reads it through and says
“That’s not how it was.
I couldn’t see anything
except when they stopped
the boxcars and opened the doors

And I didn’t see
any of those rivers,
and if I did, I didn’t know
their names. No one said,
‘Look, look this river
is the Warta, and there
that’s the Vistula.’

What I remember
is the bodies being
pushed out—sometimes
women would kick them out
with their feet.

Now it sounds terrible.

You think we were bad women
but we weren’t. We were girls
taken from homes, alone.
Some had seen terrible things
done to their families.

Even though you’re a grown man
and a teacher, we saw things
I don’t want to tell you about.”

***

Was my father wrong in his telling of her story?
Was my mother wrong in her telling of her own story?
Was I wrong?
I don’t think so. The great historic events that descend on us like a hurricane, like a meteor falling from the sky, like a plague that seems to have no beginning or end – these historic events knock us down, confuse us, imprison us in a world we have no words for.
And yet we struggle for those words, struggle to make sense of a moment that crushed our hearts and left everyone and everything we loved broken in the ruins of the past.
This is what my mom and dad and all of us do, struggle for these words.
It’s not easy, but we know we have a duty to try.

John Guzlowski

amerykański pisarz i poeta polskiego pochodzenia. Publikował w wielu pismach literackich, zarówno w USA, jak i za granicą, m.in. w „Writer’s Almanac”, „Akcent”, „Ontario Review” i „North American Review”. Jego wiersze i eseje opisujące przeżycia jego rodziców – robotników przymusowych w nazistowskich Niemczech oraz uchodźców wojennych, którzy emigrowali do Chicago – ukazały się we wspomnieniowym tomie pt. „Echoes of Tattered Tongues”. W 2017 roku książka ta zdobyła nagrodę poetycką im. Benjamina Franklina oraz nagrodę literacką Erica Hoffera za najbardziej prowokującą do myślenia książkę roku. Jest również autorem serii powieści kryminalnych o Hanku i Marvinie, których akcja toczy się w Chicago oraz powieści wojennej pt. „Retreat— A Love Story”. John Guzlowski jest emerytowanym profesorem Eastern Illinois University.
--
John Guzlowski's writing has been featured in Garrison Keillor’s Writer’s Almanac, Akcent, Ontario Review, North American Review, and other journals here and abroad. His poems and personal essays about his Polish parents’ experiences as slave laborers in Nazi Germany and refugees in Chicago appear in his memoir Echoes of Tattered Tongues. Echoes received the 2017 Benjamin Franklin Poetry Award and the Eric Hoffer Foundation's Montaigne Award for most thought-provoking book of the year. He is also the author of two Hank Purcell mysteries and the war novel Road of Bones. Guzlowski is a Professor Emeritus at Eastern Illinois University.