Elżbieta Baumgartner
Różne okoliczności powodują, że Polacy z Ameryki jadą pracować nad Wisłę. Młodzi ludzie szukają kariery na starym kontynencie, powracający seniorzy chcą dorobić do polskiej emerytury. Mamy polskie obywatelstwo, polski paszport, więc wolno nam w Polsce mieszkać i pracować bez ograniczeń. Warto jednak znać przepisy.
Pytanie pana Daniela„W Polsce skończyłem studia i pracowałem 6 lat, które mogę udokumentować. Przyjechałem do Stanów, gdzie pracowałem lat 12 jako informatyk. Teraz wróciłem na jakiś czas do Polski, bo dostałem dobrą posadę w renomowanej firmie. Dowiedziałem się, że zakład pracy potrzebuje świadectwa pracy z USA, by uznać mi te lata stażu. Jak można zdobyć takie świadectwa pracy z USA? Czy dokument musi być potwierdzony notarialnie? Dlaczego muszę udokumentować pracę za granicą, kiedy nawet nie była ona w moim zawodzie?”
Dlaczego papiery z Ameryki?Dlaczego powracająca osoba ma w Polsce udokumentować okresy pracy w USA? W celu naliczenia prawa do i wysokości świadczeń pracowniczych, takich jak urlop wychowawczy, dodatek stażowy, a przede wszystkim urlop wypoczynkowy. Począwszy od 2009 roku udokumentowane okresy zatrudnienia za granicą są zaliczane do okresów pracy w Polsce w zakresie pracowniczych uprawnień.
Czy w Polsce liczy się każda praca za granicą?Od 1 lutego 2009 r. do pracy zalicza się każdą zagraniczną pracę niezależnie od obywatelstwa pracownika, niezależnie od kraju, w którym była wykonywana praca oraz niezależnie od potwierdzenia przez pracownika opłacania składek na polski Fundusz Pracy. Warunkiem jest, oczywiście, konieczność udokumentowania okresów zatrudnienia za granicą.
Pracodawca ma obowiązek zaliczyć jedynie pracę za granicą wykonywaną w ramach stosunku pracy. Nie liczą się okresy pracy w ramach umowy o dzieło, czas pobierania za granicą zasiłku dla bezrobotnych, służby wojskowej ani prowadzenia gospodarstwa rolnego.
Jak udokumentować pracę za granicą?Przepisy nie określają jakimi dokumentami należy potwierdzić okres zatrudnienia za granicą. Mogą więc posłużyć wszelkie dokumenty, z których wynika, przez jaki okres pracownik świadczył tam pracę, np.: zaświadczenia wydane przez zagranicznego pracodawcę lub odpowiedni organ publiczny; umowa o pracę; odcinki wypłat wynagrodzenia za określony okres czasu, zaświadczenie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu zatrudnienia czy referencje.
Jeżeli pracowałeś w którymś z krajów unijnych, to przywieź ze sobą do dokument PD U1 o okresie ubezpieczenia. W Stanach natomiast poproś amerykańskiego pracodawcę o świadectwo zatrudnienia – „Employment Certification”, albo referencje, w których podany jest okres pracy.
Dokument amerykański nie musi być potwierdzony notarialnie, ale polski pracodawca może wymagać od pracownika, aby – oprócz wersji oryginalnej zagranicznego dokumentu – przekazał jego tłumaczenie na język polski, dokonane przez tłumacza przysięgłego.
Jeżeli dokumentów nie maszCo się stanie, jeżeli ktoś nie jest w stanie udokumentować polskiemu pracodawcy amerykańskich okresów pracy? Czy nie dostanie żadnego urlopu wypoczynkowego?
Każdy pracownik w Polsce dostanie 20 dni urlopu rocznie, a po udokumentowaniu stażu co najmniej 10-letniego – dostanie 26 dni roboczych. Warto wiedzieć, że do okresu zatrudnienia wlicza się także okres edukacji w wymiarze od 2 do 8 lat, w zależności od liczby lat nauki. Za ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej dodany jest przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż – 3 lata; średniej szkoły zawodowej do 5 lat; średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata; szkoły policealnej – 6 lat; szkoły wyższej – 8 lat (także licencjat). Lat nauki się nie sumuje.
Skoro pan Daniel skończył studia (8 lat) i pracował w Polsce 6 lat, to ma już 14 lat stażu i nawet bez uwzględnienia pracy w USA przysługuje mu maksymalny 26-dniowy urlop wypoczynkowy.
Zasiłek dla bezrobotnego wracającego z zagranicyCzy osoba, która pracowała za granicą i tam straciła pracę, może dostać zasiłek dla bezrobotnych w Polsce? O zasiłek należy ubiegać się w kraju, gdzie pracowaliśmy. Jeżeli natomiast wróciliśmy do Polski na stałe i pracy znaleźć nie możemy, to zasiłek może się nam należeć, zależnie od okoliczności.
Oto polskie przepisy w największym skrócie. Aby dostać zasiłek dla bezrobotnych w Polsce trzeba wykazać co najmniej 365 dni przepracowanych w okresie ostatnich 18 miesięcy za co najmniej minimalne wynagrodzenie, od którego były odprowadzane składki ZUS i na Fundusz Pracy. Sprawa komplikuje się, gdy ktoś pracował za granicą. Krótko mówiąc, pracujący w krajach członkowskich Unii Europejskiej lub EOG ma szansę na zasiłek, ale wracający spoza Unii – nie.
Osoba pracująca w kraju unijnym powinna w tym kraju złożyć wniosek o wydanie dokumentu PD U1, a otrzymany formularz przedstawić w Polsce w wojewódzkim urzędzie pracy wraz z wnioskiem o przyznanie prawa do zasiłku. Jeżeli nie posiadamy takiego dokumentu, możemy wystąpić o jego wydanie za pośrednictwem wojewódzkiego urzędu pracy w Polsce.
Osoba wracająca ze Stanów szansy na zasiłek dla bezrobotnych nie ma, chyba że przepracuje w Polsce rok.
Ubezpieczenie zdrowotneDostaniesz w Polsce ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli jesteś pracownikiem, osobą prowadzącą działalność gospodarczą, rencistą, emerytem albo członkiem rodziny osoby ubezpieczonej. A co się dzieje, jeżeli tych warunków nie spełniasz i nie jesteś objęty obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego?
Możesz ubezpieczyć się dobrowolnie, co jest kosztowne (patrz https://powroty.gov.pl/dobrowolne-ubezpieczenie-zdrowotne-11312). Jest jednak inne rozwiązanie.
Warto zarejestrować się jako osoba bezrobotna, bo chociaż do zasiłku możesz nie być uprawniony, ale dostaniesz ubezpieczenie. Status osoby bezrobotnej obowiązuje od dnia rejestracji w powiatowym urzędzie pracy i od tego momentu osoba bezrobotna zostaje objęta ubezpieczeniem zdrowotnym. Ubezpieczenie to obowiązuje jeszcze przez 30 dni od momentu utraty statusu osoby bezrobotnej.
Podatki Amerykanina pracującego w PolsceAmerykanin pracujący w Polsce może uniknąć amerykańskich podatków, ale musi się z przychodu rozliczyć w Stanach. Przysługuje mu zwolnienie podatkowe od zagranicznych zarobków (foreign earned income exclusion). Zarobki rezydenta lub obywatela amerykańskiego wypracowane za granicą mogą być zwolnione od amerykańskiego podatku dochodowego do wysokości 120,000 dol. w roku 2023, jeżeli podatnik spełnia następujące warunki: 1) był fizycznie obecny za granicą cały rok podatkowy albo co najmniej 330 dni w kolejnych dwunastu miesiącach; 2) zatrudnienie za granicą miało charakter stały; 3) jego dochód pochodzi z zatrudnienia (earned income). Oczywiście, osoba ta płaci podatki w kraju, gdzie zarobkuje (w Polsce).
Więcej przeczytać można w Publikacji 54, Tax Guide for U.S. Citizens and Resident Aliens Abroad, https://www.irs.gov/pub/irs-pdf/p54.pdf.
Elżbieta Baumgartner
jest autorką wielu poradników, między innymi książek pt. „Jak oszczędzać na podatkach”, „Amerykańskie emerytury”, „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak inwestować w fundusze powiernicze” i wielu innych. Są one dostępne w D&Z House of Books, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492www.poradniksukces.com
