Psychologia nieszczerości – białe i patologiczne kłamstwa (PODCAST)

Kłamstwo w naszej kulturze jest głęboko zakorzenione, niestety to typowe dla gatunku ludzkiego zachowanie. Choć nazwanie kogoś kłamcą jest potwarzą, kłamiemy często, głównie po to, by skupić na sobie uwagę, wywrzeć na kimś wrażenie, uratować twarz, uniknąć konsekwencji naszych czynów lub gdy nie potrafimy powiedzieć  – nie.

Z Katarzyną Pilewicz, doktor psychologii i specjalistą od uzależnień, rozmawia Joanna Trzos. Podcast „Dziennika Związkowego” powstaje we współpracy z radiem WPNA 103.1 FM.

Kłamstwa wypowiadane z pobudek czysto humanitarnych nazywane są białymi kłamstwami. Na przykład ukrywanie romansu i kłamstw z nim związanych mogą być uznane za kłamstwo humanitarne, jako chęć oszczędzenia cierpienia drugiej stronie. Niemówienie prawdy niszczy podstawy relacji ludzkich i mimo wszystko prędzej czy później jest zauważone przez drugą osobę. Według zasady, prawda zawsze wyjdzie na jaw, kłamstwo jest bronią tymczasową i nieskuteczną, bo gdy wypłynie na powierzchnię, uderza ze zdwojoną siłą. Odkrycie oszustwa w małżeństwie wpycha partnera w otchłań rozpaczy, bo jest jak śmierć tego, w co wierzyliśmy i za kogo uważaliśmy drugiego człowieka.

Białe kłamstwa

Według badań, większość ludzi kłamie przeciętnie 1,65 razy dziennie. Do białych kłamstw zaliczamy: narzekanie na ból głowy, by urwać się ze spotkania biznesowego, nieszczere wymówki związane z usprawiedliwieniem się, dlaczego spóźniłeś się do pracy, mówienie, że zapłaciłeś rachunek, podczas gdy zapomniałeś go zapłacić. Białe kłamstwa to spontaniczne krętactwo, bez intencji skrzywdzenia kogoś. Mimo braku złych intencji, kłamstwo jest kłamstwem i wiąże się z poczuciem winy i wstydu, jaki odczuwamy kłamiąc. To wpływa na naszą samoocenę i kreuje poważny dysonans między osobą, jaką jesteśmy w kontaktach z innymi a tym, kim jesteśmy naprawdę.

Patologiczne kłamstwa

Patologiczne kłamstwa, zwane również mitomanią, są opowiadane często i kompulsywnie, bez żadnego powodu. Rozprzestrzenianie kłamstw to raczej nawyk, defekt osobowości czy część innej jednostki chorobowej, zwykle zaburzeń osobowości, w tym osobowości typu narcystycznego, histrionicznego lub psychopatii. Kłamstwem posługują się często osoby zmagające się z różnego rodzaju uzależnieniami. Przykładem mogą być: opowiadanie fałszywych historii o osiągnięciach i doświadczeniach, które nie miały miejsca, mówienie o chorobach, które nie zostały zdiagnozowane, opowiadanie historii, aby wzbudzić podziw, na przykład, że jest się spokrewnionym ze znaną osobą.  

Sygnały kłamstwa patologicznego

* Kłamstwa patologiczne mają w sobie element prawdy i łatwo w nie uwierzyć.

* Kłamstwo się powtarza w sytuacjach nie spowodowanych stresem lub inna presją, kłamca nie może się powstrzymać w normalnych, spontanicznych momentach.

• Kłamstwo zwykle przedstawia osobę w pozytywnym świetle jako bohatera lub ofiarę.
• Kłamstwo jest uwarunkowane wewnętrznie, jest częścią osobowości. Dla przykładu, dziecko, które kłamie, aby uniknąć kary lub przemocy ze strony rodziców nie podlega tej kategorii. 
• Kłamstwo przychodzi łatwiej niż prawda.
• Patologiczny kłamca mówi nieprawdę w ważnych i zupełnie nieistotnych kwestiach.

Co powoduje patologiczne kłamanie?

Naukowcy twierdzą, że lęk przed odrzuceniem i niskie poczucie własnej wartości mogą być przyczyną chronicznego mówienia nieprawdy. Wówczas osoba stara się nadrabiać swoje postrzegane wady i świadomie zniekształcać rzeczywistość. Rzadko jednak można potwierdzić motyw, dla którego patologiczny kłamca kłamie. Jest to zazwyczaj niezrozumiale zarówno dla kłamcy jak i osób bliskich. Zwykle, gdy kłamstwa wychodzą na jaw, patologiczny kłamca wciąż ma trudności z potwierdzeniem mówienia nieprawdy.

Inną przyczyną patologicznego kłamstwa może być trauma w dzieciństwie lub wzorowanie się na rodzicach i innych ważnych osobach w życiu człowieka, które po prostu kłamały. Kłamstwa mogą być także używane jako mechanizm obronny przed codziennym stresem.

Jak radzić sobie z patologicznym kłamcą?

Życie z patologicznym kłamcą może być frustrujące i nieprzewidywalne. Zaufanie jest podstawa każdej relacji, zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym. Pamiętaj, żeby się nie denerwować i nie złościć, kiedy konfrontujesz patologicznego kłamcę, bądź życzliwy, ale stanowczy. Oczekuj od niego zaprzeczenia i wyparcia, jest duże prawdopodobieństwo, że gdy go skonfrontujesz, zezłości się i zaprzeczy wszystkiemu, opowiadając nowe fikcje. Jego kłamstwa nie uderzają w ciebie, są wytworem nawyków związanych z defektem osobowości. Nie angażuj się w kłamliwe historie, możesz zakończyć konwersację, dając do zrozumienia, że nie będziesz słuchał nieszczerych historii. Zasugeruj pomoc, bez osądzania i zawstydzania, twoja propozycja pochodzi z głębokiej troski i chęci niesienia pomocy.

Leczenie patologicznego kłamstwa

Najważniejszym elementem w leczeniu jest przyznanie się do patologicznego kłamstwa. Jeśli osoba jest zmuszona do terapii przez najbliższe otoczenie i nigdy sama przed sobą nie przyzna się, że kłamanie stanowi problem, to leczenie nie będzie miało żadnych rezultatów. Terapia jest oparta na zaufaniu i szczerości, więc jeśli pacjent wciąż kłamie, żadne leczenie nie będzie efektywne. W terapii dyskutuje się efekty kłamstwa i ich konsekwencje, pogarszające się relacje z bliskimi, rozpoznaje się podłoża zachowań patologicznych, zmienia utarte wzorce myślenia, odkrywa i wzmacnia mocne strony i zachęca do używania ich w codziennym życiu – bez kłamstwa.  

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.

Psychological Counseling Center, LLC

405 Lake Cook Rd., Suite 203Deerfield, IL, 60015

925 N. Plum Grove Rd., suite A-BSchaumburg, IL, 60173

8383 W. Belmont Ave, suite 301River Grove, IL  60171

MAIN PHONE# (224) 303- 4099Emergency Phone# (847) 907 1166

Fax# (224) 261-8772

www.psychologicalcounselingcenter.comwww.psychologiachicago.comwww.duiclassesdeerfield.com

Like us on Facebook:www.facebook.com/psychologicalcenterkasiapilewicz