Macedonia Północna, aspirująca do wstąpienia do Unii Europejskiej, musiała się mierzyć z wyzwaniami skomplikowanych relacji z sąsiadami, w szczególności z Grecją oraz Bułgarią. Kraje te mają kłopot z uznaniem państwowości bądź etniczności swojego sąsiada z odpowiednio północy oraz z zachodu.
Ateny prowadziły spór ze Skopje o nazwę państwa, która w przekonaniu Grecji odnosiła się do hellenistycznego dziedzictwa. Porozumienie z Prespy pomiędzy Atenami a Skopje podpisane w 2017 roku regulowało tę kwestię poprzez stworzenie kompromisowej nazwy Macedonia Północna dla państwa dotychczas oficjalnie nazywanego: Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (BJRM). Ten kompromis stanowił wyzwanie zarówno dla polityków macedońskich, jak i greckich, ponieważ spotykali się oni ze zdecydowanym sprzeciwem licznych grup w swoich społeczeństwach, a warunkowość przyjęcia tego kompromisu była bezpośrednio związana, po stronie Skopje, z rozpoczęciem negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską.
Jednakże kwestie tożsamości historycznej Macedonii Północnej zostały również podniesione przez Bułgarię, która jest członkiem Unii Europejskiej od 2007 roku. Sofia uzależnia wsparcie dla rozpoczęcia formalnych negocjacji akcesyjnych z Macedonią Północną od wywiązania się Skopje z Traktatu o Przyjaźni z Bułgarią. Według władz bułgarskich pomiędzy obydwoma państwami istnieje nierozwiązany spór historyczny dotyczący języka macedońskiego, który według strony bułgarskiej jest dialektem języka bułgarskiego. Istotną kwestią sporną pomiędzy Bułgarią oraz Macedonią Północną jest również status mniejszości macedońskiej w Bułgarii, która według Sofii jest integralną częścią narodu bułgarskiego.
Działania rządu w Sofii wobec Macedonii Północnej w kontekście historycznym można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach. Pierwsza z nich dotyczy sfery międzynarodowej i działań Bułgarii w kontekście integracji Macedonii Północnej z NATO i Unią Europejską. Po ogłoszeniu przez (jeszcze wtedy) Republikę Macedonii niepodległości, Bułgaria nie miała zastrzeżeń wobec nazwy nowego państwa, a skomplikowana sytuacja spowodowana konfliktami wewnętrznymi z mniejszością albańską sprawiła, że Sofia, obawiając się destabilizacji politycznej u swego zachodniego sąsiada, wspierała rząd w Skopje. Jednakże na skutek weta Aten wobec integracji Macedonii Północnej z NATO w 2008 roku na Szczycie NATO w Bukareszcie Sofia zmieniła taktykę swoich działań wobec rządu w Skopje. Według nowych założeń polityki zagranicznej, Sofia cofnęła bezwarunkowość wsparcia dla projektu integracji Macedonii Północnej z NATO i Unią Europejską. Wynikało to z obaw przed napięciami politycznymi z Atenami w ramach NATO oraz Unii Europejskiej. Jednakże taka sytuacja polityczna umożliwiła Sofii egzekwowanie swoich roszczeń wobec rządu w Skopje dotyczących polityki historycznej.
Druga płaszczyzna tego konfliktu wynika z uwarunkowań wewnętrznych w obydwu państwach. W Macedonii Północnej kompromis z Grecją w kwestii nazewnictwa państwa spotkał się ze sprzeciwem opozycyjnych środowisk wobec lewicowego rządu, w szczególności partii VMRO-DPMNE, prezentującej anty-greckie i anty-bułgarskie postawy wobec prób porozumienia z sąsiadami. Ta partia była krytykowana za odwoływanie się do dziedzictwa Aleksandra Wielkiego jako elementu budowy tożsamości narodowej Macedonii Północnej oraz przypisywanie do macedońskiego dziedzictwa historycznego takich bułgarskich bohaterów jak Todor Aleksandrov czy Ivan Mihailov Gavrilov.
W Bułgarii natomiast spór z Macedonią Północną, w szczególności w ostatnich miesiącach, ma na celu pewnego rodzaju konsolidację wobec niepopularnego rządu Bojko Borisova, który na początku 2021 roku będzie się starał o reelekcję. Zrezygnowanie przez rząd w Sofii z utrzymywanego kursu warunkowości przed grudniową konferencją międzyrządową, otwierającą negocjacje z Macedonią Północną, może być odebrane przez opozycję jako zdrada interesów Bułgarii i wykorzystana w kampanii wyborczej przeciwko rządowi.
Wymiar międzynarodowy
Macedonia Północna, będąca od 2020 roku członkiem NATO, stanowi ważny element bezpieczeństwa międzynarodowego w regionie Bałkanów Zachodnich. Macedonia Północna z perspektywy Euro-Atlantyckiej położona jest w newralgicznym regionie Morza Czarnego oraz Adriatyku, będącego przedmiotem inwestycji energetycznych, dlatego też destabilizacja polityczna w tym państwie stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej, a w szerszym wymiarze na wschodniej flance NATO. Spowolnienie procesu integracji europejskiej w regionie Bałkanów Zachodnich będzie generować aktywność Federacji Rosyjskiej oraz Chińskiej Republiki Ludowej w regionie, który ze względu na swoje strategiczne położenie pomiędzy Europą Zachodnią a szeroko pojmowanym Bliskim Wschodem może prowadzić do odnowienia się konfliktów etnicznych z lat 90. Chociaż Bułgaria nie była zaangażowana militarnie w konflikt w byłej Jugosławii, to jednak obecny wzrost nacjonalizmów zarówno wśród elit politycznych w Skopje, jak i Sofii, może prowadzić w przyszłości do zmniejszenia wpływów NATO w regionie w przypadku napięć pomiędzy jego członkami.
Wydaje się, że jedyną możliwością stabilizacji sytuacji w regionie jest integracja państw regionu Bałkanów Zachodnich z Unią Europejską. Chorwacja, która weszła w skład Unii Europejskiej jako pierwsze państwo Bałkanów Zachodnich, napotykała również pewne trudności w relacjach z sąsiadami (Włochy i Słowenia), które to państwa także egzekwowały sporne kwestie z Zagrzebiem przy pomocy groźby weta w negocjacjach akcesyjnych. Można więc założyć, że konflikt pomiędzy Bułgarią a Macedonią Północną utrzymuje się jedynie w kontekście integracji europejskiej Macedonii Północnej.
Wszelkie zachwianie równowagi pomiędzy narodowościami na Bałkanach Zachodnich jest niebezpieczne dla stabilizacji regionu. Biorąc pod uwagę złożone kwestie narodowościowe w Macedonii Północnej zamieszkanej przez liczną społeczność albańską (około 25 % całego dwumilionowego społeczeństwa Macedonii Północnej), może dojść do konfliktu, który związany jest z eskalacją sporu pomiędzy Macedonią Północną i Bułgarią oraz wzrostem postaw szowinistycznych.
W najnowszej historii Macedonii Północnej dochodziło już do tarć pomiędzy społecznością albańską a macedońską w kontekście wojny w Kosowie. Wzrost postaw nacjonalistycznych wśród społeczności macedońskiej może doprowadzić również do pewnych zatargów z Albańczykami zamieszkującymi to państwo.
Podsumowując, wzrost napięcia pomiędzy Bułgarią i Macedonią Północną oraz możliwość weta w sprawie rozpoczęcia formalnych negocjacji Skopje z Unią Europejską może doprowadzić do „wypadnięcia” Macedonii Północnej z procesu integracji europejskiej. Dotychczasowe działania tego państwa zarówno w dialogu z Grecją, jak również pierwsze weto Francji oraz Holandii w sprawie rozpoczęcia procesu negocjacji z Unią Europejską, doprowadziły do zniechęcenia się społeczeństwa Macedonii Północnej wobec integracji europejskiej.
Można założyć, że zablokowanie negocjacji akcesyjnych przez Bułgarię podczas grudniowej konferencji doprowadzi do załamania całego procesu integracji europejskiej i rozważenia przez Skopje alternatywnych sojuszy np. z Chinami, Rosją czy Turcją. Takie rozwiązanie stanowiłoby zagrożenie dla budowy regionalnych sojuszy w ramach NATO. Przykładem takich procesów może być zmiana w polityce międzynarodowej Turcji, która rezygnując z procesu integracji europejskiej, budowała sojusze np. z Rosją, które poddawały w wątpliwość solidarność tego państwa ze strukturami NATO.
Jakub Lachert
jest doktorantem na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze to: polityka sąsiedztwa Unii Europejskiej, w tym, w szczególności, polityka wschodnia, Partnerstwo Wschodnie, Bałkany Zachodnie w procesie integracji z UE.
Niniejszy artykuł powstał w ramach działalności społeczno-misyjnej polskiego think tanku Warsaw Institute. Jeśli cenicie Państwo przygotowane przez naszych ekspertów treści, apelujemy o wsparcie finansowe naszej działalności realizowanej na zasadzie non-profit. Do regularnych darczyńców przysyłamy bezpłatnie anglojęzyczny kwartalnik The Warsaw Institute Review.
Więcej informacji: www.warsawinstitute.org/support/
Darowizny można dokonać bezpośrednio na konta bankowe:
USD: PL 82 1020 4900 0000 8502 3060 4017
EUR: PL 85 1020 4900 0000 8902 3063 7814
GBP: PL 18 1020 4900 0000 8302 3069 6641
PLN : PL 41 1020 1097 0000 7202 0268 6152
SWIFT: BPKOPLPW
Dziękujemy!
Warsaw Institute to polski think tank zajmujący się geopolityką. Główne obszary badawcze to stosunki międzynarodowe, bezpieczeństwo energetyczne oraz obronność. Warsaw Institute wspiera Inicjatywę Trójmorza oraz stosunki transatlantyckie.
Warsaw Institute is a Polish think tank focusing on geopolitics. The main research areas are international relations, energy security and defense. The Warsaw Institute supports the Three Seas Initiative and transatlantic relations.
Bulgaria Blocks EU Accession Negotiations with North Macedonia
North Macedonia, which is aspiring to join the European Union (EU), had to face the challenges of complicated relations with its neighbors, especially Greece and Bulgaria. These countries have difficulty in recognizing the statehood or ethnicity of their neighbor in the north and west respectively.
Athens had a dispute with Skopje over the name of the country, which Greece believed to be related to a Hellenistic heritage. The Prespa agreement between Athens and Skopje, signed in 2017, regulated this issue by creating a compromise name “North Macedonia” for the country so far officially called “The Former Yugoslav Republic of Macedonia” (FYROM). This settlement posed a challenge to both Macedonian and Greek politicians, as they met with strong opposition from many groups in their societies, whilst the conditionality of adopting this agreement was directly linked to the start of EU accession negotiations by Skopje.
However, the issues of the historical identity of North Macedonia were also raised by Bulgaria, which has been a member of the European Union since 2007. Sofia makes the formal beginning of accession negotiations with North Macedonia conditional on fulfilling the Treaty of Friendship with Bulgaria by Skopje. According to the Bulgarian authorities, there is an unresolved historical dispute between the two countries regarding the Macedonian language, which, according to the Bulgarian side, is a dialect of the Bulgarian language. Furthermore, an important dispute between Bulgaria and North Macedonia is the status of the Macedonian minority in Bulgaria, which, according to Sofia, is an integral part of the Bulgarian people.
In the historical context, the actions of the government in Sofia towards North Macedonia can be considered on two levels. The first one concerns the international sphere and Bulgaria’s activities in the context of North Macedonia’s integration with NATO and the European Union. After the declaration of independence by (at that time still) the Republic of Macedonia, Bulgaria had no objections to the name of the new state. As a result of the complicated situation, caused by internal conflicts with the Albanian minority, Sofia feared political instability on the territory of its western neighbor. Consequently, it supported the government in Skopje. However, as a result of Athens’ veto on North Macedonia’s integration into NATO at the 2008 Bucharest Summit, Sofia changed its strategy towards the government in Skopje. According to the new foreign policy guidelines, Sofia revoked its unconditional support for the project of North Macedonia’s integration with NATO and the European Union. This was due to fears of political tensions with Athens within NATO and the EU. However, this political situation enabled Sofia to enforce its claims against the government in Skopje regarding historical policy.
The second level of this conflict concerns the domestic conditions in both countries. In North Macedonia, the settlement with Greece on the issue of the official name of the state met with disagreement from the opposition circles against the left-wing government, especially the VMRO-DPMNE party, representing anti-Greek and anti-Bulgarian attitudes towards attempts to communicate with the neighbors. This party was criticized for referring to the legacy of Alexander the Great as an element of building the national identity of North Macedonia as well as for attributing Bulgarian heroes such as Todor Aleksandrov and Ivan Mihailov Gavrilov to Macedonian historical heritage.
In Bulgaria, on the other hand, the dispute with North Macedonia, especially in recent months, is aimed at some kind of consolidation towards the unpopular government of Boyko Borisov, who will seek re-election in early 2021. The resignation of the government in Sofia from its continued course of conditionality before the December intergovernmental conference, which begins negotiations with North Macedonia, can be seen by the opposition as a betrayal of Bulgaria’s interests and used against the government in the election campaign.
The international dimension
North Macedonia, a NATO member since 2020, is an important element of international security in the Western Balkans. From the Euro-Atlantic perspective, North Macedonia is located in the vital region of the Black Sea and the Adriatic Sea, which is the subject of energy investments, therefore a political instability in this country is a threat to security in Central and Eastern Europe and, more broadly, the eastern flank of NATO. The slowdown in European integration in the Western Balkans will increase the activity of the Russian Federation and the People’s Republic of China in a region which, due to its strategic location between Western Europe and the widely understood Middle East, may lead to a renewal of the ethnic conflicts of the 1990s. Although Bulgaria was not militarily involved in the conflict in the former Yugoslavia, the current increase in nationalism among the political elites in Skopje and Sofia may lead to a future loss of NATO’s regional influence in case of tensions between its members.
It seems that the only way to stabilize the situation in the region is to integrate the countries of the Western Balkans into the European Union. Croatia, which was the first country in the Western Balkans to join the EU, also encountered some difficulties in relations with its neighbors (Italy and Slovenia), which likewise enforced the disputed issues with Zagreb, threatening to use the veto power in the accession negotiations. It can therefore be assumed that the conflict between Bulgaria and North Macedonia persists only in the context of European integration of North Macedonia.
Any imbalance between the peoples in the Western Balkans is dangerous for the stability of the region. Taking into account the complex ethnic issues in North Macedonia, which is inhabited by a large Albanian community (about 25% of the total population of two million people in North Macedonia), a conflict may arise. It would be related to the escalation of the dispute between North Macedonia and Bulgaria and the growth of chauvinistic attitudes. In the recent history of North Macedonia, there have already been conflicts between the Albanian and Macedonian communities in the context of the war in Kosovo. The increase in nationalistic attitudes among the Macedonian community may also lead to some conflicts with the Albanians living in the country.
In conclusion, the increased tensions between Bulgaria and North Macedonia and the possibility of a veto on the opening of formal negotiations between Skopje and the EU may lead North Macedonia to “fall out” of the European integration process. The actions taken so far by this country in dialogue with Greece as well as the first veto of France and the Netherlands at the beginning of negotiations with the European Union, have led to the discouragement of the North Macedonian society from European integration. It can be assumed that blocking the accession negotiations by Bulgaria during the December conference will lead to the collapse of the whole process of European integration whilst Skopje might consider alternative alliances with China, Russia or Turkey. Such a solution would pose a threat to constructing regional alliances within NATO. An example of such processes may be a change in Turkey’s international policy, which gave up European integration and instead built alliances, for instance with Russia, questioning the solidarity of this country with NATO structures.
Author: Jakub Lachert
Jakub Lachert is a PhD candidate at the Faculty of Political Sciences and International Studies at the University of Warsaw. His research interests include: European Union neighborhood policy, including, in particular, Eastern policy, Eastern Partnership, Western Balkans in the process of integration with the EU.
