Reklama

Fobia społeczna – więcej niż nieśmiałość

Katarzyna Pilewicz
02/10/2022 10:22 PM

Boisz się osądu innych ludzi? Jesteś nadwrażliwy i samoświadomy w towarzystwie? Boisz się spotykać z obcymi? Masz trudności z rozmawianiem z ludźmi w pracy czy w szkole? Jeśli te lęki utrzymują się przez co najmniej 6 miesięcy i utrudniają ci życie, możesz mieć fobię społeczną.

Fobia społeczna to ciągły i intensywny lęk przed osądem lub obserwowaniem przez innych. Lęk ten jest na tyle intensywny, że przeszkadza w funkcjonowaniu towarzyskim, w pracy i szkole. Pozbawia cię możliwości cieszenia się życiem z innymi ludźmi, obdziera z przyjaźni, których nie masz śmiałości nawiązać, zamyka ci usta w klasie, uniemożliwia randki i rozmowy kwalifikacyjne o pracę. Nawet jedzenie w miejscach publicznych, w restauracji czy szkolnej stołówce jest wysiłkiem, bo strach przed ośmieszeniem, osądzeniem, poniżeniem czy odrzuceniem jest zbyt paraliżujący.

Oznaki fobii społecznej

Osoby, cierpiące na to zaburzenie mogą przejawiać następujące symptomy wśród ludzi:

czerwienienie się, pocenie lub drżenie
przyspieszone bicie serca
poczucie pustki w głowie
bóle brzucha, biegunki
sztywna postawa i mówienie zbyt cichym głosem
trudności w nawiązaniu kontaktu wzrokowego,
poczucie samoświadomości i lęku, że ludzie będą osądzać negatywnie
unikanie miejsc publicznych

Co powoduje fobię społeczną?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ człowiek jest tak złożoną istotą, że w zależności od indywidualnej wrażliwości, różne czynniki mogą mieć wpływ na powstanie fobii. Wracając do wczesnego dzieciństwa, gdy najważniejsza z więzi – więź z matką była zaburzona intensywnym niepokojem i lękami matki, to dziecko może być w późniejszym życiu predysponowane do fobii i lęków. Najnowsze badania dowodzą, że lęki mogą być nabyte ze środowiska, czyli dziecko może je niejako wyssać z mlekiem matki. Matka cierpiąca na zaburzenia nerwicowe może mieć bardziej ekstremalne zachowania wobec dziecka objawiające się nadopiekuńczością i potrzebą ciągłej ochrony. Dziecko wówczas zaczyna interpretować świat z punktu widzenia istoty bezbronnej, zależnej i niekompetentnej w świecie pełnym zagrożeń, co osłabia jego naturalną chęć odkrywania środowiska i co za tym idzie przeżywania także tych pozytywnych i przyjaznych doświadczeń.

Fobia społeczna zwykle objawia się około 13 roku życia. Naukowcy twierdzą, że jest ona silnie powiązana z negatywnymi doświadczeniami wieku szkolnego, a więc znęcania się nad dzieckiem, zastraszania, zahukiwania i maltretowania psychicznego zarówno w szkole przez rówieśników, jak i w domu. Nieśmiałe dzieci mają większe trudności w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi i tę nieśmiałość mogą wnieść także w dorosłe życie. Także dzieci rodziców kontrolujących i apodyktycznych mają większą szansę na tę przypadłość.

Biologiczne teorie mówią, że przyczyną może być nadwrażliwość części mózgu zwanej ciałem migdałowatym, która kontroluje reakcje na lęk. Także niektóre choroby medyczne, które przyciągają uwagę innych do wyglądu osoby mogą spowodować, że stanie się ona nadwrażliwa na uwagę otoczenia co może przyczynić się do rozwoju fobii.

W szponach fobii

Każdy człowiek jest inny i może doświadczać fobii w różny sposób, ale zazwyczaj problemy wyłaniają się w sytuacjach, gdzie trzeba rozmawiać z obcymi, przemawiać publicznie, jeść w towarzystwie innych, wchodzić do nieznanych pomieszczeń, używać publicznych łazienek, chodzić na randki, przyjęcia lub do szkoły. Niektóre z tych sytuacji nie muszą stanowić problemu, na przykład jedzenie w restauracji wśród obcych, może być łatwe dla jednej osoby, natomiast chodzenie na przyjęcia może stanowić prawdziwą trudność i wywoływać lęk na tyle nie do zniesienia, że osoba zaczyna unikać takich sytuacji. Osoba z fobią społeczną cierpi na różnego rodzaju lęki związane z byciem osądzanym przez innych, byciem poniżonym lub ośmieszonym w sytuacji towarzyskiej, na przykład paraliżować może lęk przed nadmiernym poceniem się, zaczerwienieniem policzków, drżeniem rąk lub powiedzeniem czegoś niestosownego, z czego inni będą się śmiać. Osoba z fobią społeczną nie lubi być w centrum uwagi. Gdy już znajdzie się w stresującej dla siebie sytuacji doświadcza objawy typowe dla zespołu zaburzeń lękowych i zespołu stresu, czyli szybkie bicie serca, sztywność mięśni, zawroty głowy, zaburzenia oddychania, niemożność złapania oddechu, biegunkę lub bóle brzucha, a także wrażenie odrealnienia, czyli bycia poza ciałem. Niektórzy zamęczają się tygodniami przed stresującą sytuacją, inni zaś poświęcają godziny i dni po wydarzeniu towarzyskim, zamartwiając się, czy zachowali się właściwie. W obu przypadkach niemalże cała energia mentalna poświęcona jest na budowanie niepokoju i demonizowanie lęku, a osoba cierpiąca nie może w pełni żyć własnym życiem, ponieważ będzie unikać sytuacji, które większość ludzi uznaje za normalne i przyjemne. Unikanie sytuacji społecznych ma wpływ na więzi międzyludzkie. Brak tych więzi lub ich ubogość ma poważny wpływ na poczucie własnej wartości, negatywne osądzanie siebie, depresję, nadwrażliwość na krytykę, słabe umiejętności społeczne, które nie rozwijają się, ponieważ osoba unika doświadczeń z ludźmi.

Leczenie

Terapie poznawczo-behawioralne podczas, których identyfikuje się źródła lęku i normalizuje sytuacje prowokujące niepokój, są efektywne w walce z fobią. W bezpiecznym środowisku, podczas terapii, krok po kroku stawia się nowe wyzwania służące pokonaniu niepokoju i zachęca do przezwyciężenia unikania stresujących sytuacji. Fobia społeczna jak każdy lęk może być pokonana przez doświadczenie. Gdy już sytuacja wydaje się bardziej znormalizowana i przewidywalna i gdy mamy za sobą doświadczenia, w których udało się lęk pokonać, wtedy jest łatwiej go wyeliminować z życia całkowicie.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.