Reklama

Zaburzenia osobowości

Katarzyna Pilewicz
01/27/2022 10:17 PM

Każdy z nas zna przynajmniej jedną osobę, którą można określić jako trudną, nieelastyczną, rozsiewającą wokół siebie negatywną i nieprzyjemną aurę. Osoba ta ma trudności z dostosowaniem się do grupy, co zwykle powoduje problemy w funkcjonowaniu w życiu społecznym i zawodowym, ma zazwyczaj negatywne nastawienie do świata i cechuje ją wycofanie albo nadmierna chęć kierowania innymi.

Większość ludzi ma pewien repertuar zachowań, które z łatwością zmieniają się w celu dostosowywania się do odmiennych okoliczności, do innych ludzi, do różnych etapów w życiu. Inaczej czujemy się i zachowujemy w pracy, inaczej na przyjęciu, inaczej w domu, a inaczej na randce. U osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości w każdej z tych sytuacji będzie występował wyraźnie widoczny niezmienny, nieelastyczny i wręcz ograniczony sposób przeżywania, zachowania i nawiązywania relacji, ponieważ taka osoba ma skrajnie przerysowane cechy charakteru w porównaniu do innych ludzi oraz zbyt radykalne postrzeganie rzeczywistości. Cechy te wpływają negatywnie na kontakty z innymi. Przyczyny powstania zaburzeń osobowości nie są do końca znane. Naukowcy wskazują na czynniki genetyczne i środowiskowe, zwłaszcza zaniedbania i traumy w dzieciństwie. Pewne cechy zaburzeń osobowości ujawniają się już w okresie dziecięcym i młodzieńczym, choć oficjalnie diagnozowane są dopiero w wieku dojrzałym.

Poniżej przedstawiamy różne typy zaburzeń osobowości.

Osobowość paranoiczna. „Ludzie mają złe intencje i celowo będą mnie oszukiwać i wykorzystywać”. Osoby o osobowości tego rodzaju charakteryzują się nadmierną podejrzliwością w stosunku do innych ludzi i są przekonane o ich złych intencjach. Są to na ogół osoby skryte, nie mówią o sobie, żeby inni nie wykorzystali tych informacji przeciwko nim, nie wybaczają raz doznanych lub zazwyczaj urojonych afrontów i trwają w zapiekłej urazie. W przypadku związków uczuciowych bezpodstawnie oskarżają i podejrzewają partnera o zdradę. 

Osobowość schizoidalna. „Świat i inni ludzie są przytłaczający. To dla mnie zbyt duża stymulacja, dlatego samotność jest bardziej korzystna”. Ludzie o tym typie osobowości są indywidualistami i wykazują cechy i zachowania aspołeczne. Nie wchodzą w bliższe związki uczuciowe ani przyjaźnie z innymi ludźmi. Wolą pracować i spędzać czas z dala od innych. W niewielkim stopniu interesuje ich życie erotyczne i kontakty towarzyskie. Potrafią być niemili i opryskliwi.

Osobowość unikająca. „Jestem tak nieciekawy, nudny i głupi, że nikt nie chciałby ze mną być. Wystarczy na mnie spojrzeć i widać to od razu. Zawsze będę postrzegany jako porażka”. Ludzie o tym typie osobowości unikają kontaktów społecznych i towarzyskich z powodu obawy przed krytyką i odrzuceniem. U źródeł takiego zachowania leży ich niska samoocena i lęk przed byciem odrzuconym. Wolą nie wchodzić w żadne relacje niż narazić się w ich wyniku na rozczarowanie.

Osobowość zależna. „Jestem niezdolny i niedołężny, więc muszę polegać na innych by się mną opiekowali i podejmowali za mnie decyzje”. Osobowość zależna to zaburzenie osobowości polegające na nadmiernej niesamodzielności w dorosłym wieku, bez wyraźnej przyczyny. Osoby te mają trudności z wyrażeniem własnego zdania i podjęciem samodzielnej decyzji. Domagają się nieustannego wsparcia, pomocy i opieki, oraz podejmowania decyzji za nich. Są przekonani, że bez pomocy innych ludzi nie poradzą sobie w życiu. Cechuje ich bierność i wyuczona bezradność.

Osobowość borderline (z pogranicza). „Jestem ofiarą, a ty jesteś moim zbawcą. Albo mnie całkowicie akceptujesz albo mnie odrzucasz. Kropka”. U ludzi z tym zaburzeniem osobowości istnieje bardzo cienka granica między miłością a nienawiścią. W krótkim czasie ich nastrój może oscylować od optymizmu do skrajnego negatywizmu, a ich uczucia do danej osoby lub grupy osób zmieniają się o 180 stopni. Mają skłonność do podejmowania impulsywnych, ryzykownych zachowań, jak hazard, nadużywanie substancji odurzających i nadmierna, ryzykowna aktywność seksualna.

Osobowość anankastyczna (kompulsywno- obsesyjna). „Porażka jest nie do zaakceptowania, ustalam reguły, których się trzymam. Muszę być skoncentrowany na kontroli siebie i swojego środowiska, włączając w to innych ludzi”. Tego typu zaburzenie osobowości polega na nadmiernym trzymaniu się sztywnych reguł, braku elastyczność i spontaniczności. Cechuje się nadmiernym perfekcjonizmem, potrzebą kontroli. Wynika to z lęku przed zmianami, który czasami jest tak silny, że osoba z tym zaburzeniem osobowości rezygnuje z kontaktów towarzyskich.

Osobowość narcystyczna. „Status, bogactwo i władza to moje wartości, inni nigdy nie spełnią moich oczekiwań”. Narcyzm wyróżnia się przeświadczeniem o własnej wyjątkowości i posiadaniu ogromnych możliwości w połączeniu z brakiem empatii i aroganckim podejściem do innych ludzi. Ludzi o tych cechach osobowości łatwo jest urazić, przez co mogą drastycznie kończyć swoje znajomości i palić za sobą mosty.

Osobowość histrioniczna. „Dramatycznie muszę zwracać na siebie uwagę. Bez tego będę niewidzialna, zapomniana i nikt się mną nie zaopiekuje”. Osoba z histrionicznym zaburzeniem osobowości jest kimś barwnym, zachowującym się teatralnie, widocznym i zwracającym uwagę na pierwszym spotkaniu. Nie da się jej nie zauważyć, a jeśli cokolwiek mogłoby odwrócić od niej uwagę otoczenia, ściągnie tę uwagę z powrotem – coś upuści, kogoś potrąci, w ostateczności zemdleje. Będzie mówić głośno i emocjonalnie, a jej wypowiedzi będą świadczyć tylko o tym, co jej dotyczy. Atrakcyjność fizyczna jest ważna, ubiera się w sposób uwodzicielski, jest egzaltowana i prowokująca.

Osobowość antyspołeczna. „Zasady są dla głupców. Jestem potężny i nie cofnę się przed niczym by osiągnąć mój cel”. Antyspołeczne zaburzenie osobowości, charakteryzuje się tendencją do lekceważącego i pogardliwego podejścia do innych ludzi oraz do nieprzestrzegania praw i norm panujących w społeczeństwie. Osoby te często dopuszczają się różnego rodzaju oszustw, czynów przestępczych, a w swoim postępowaniu powszechnie kierują się manipulacją. Do zobrazowania tego zaburzenia używa się metafory opisującej: „Zrobię, co zechcę i kiedy zechcę”.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC

doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w trzech lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.