The Warsaw
Jednym z głównych zadań dla Europy po zakończeniu drugiej wojny światowej była odbudowa zniszczonych gospodarek. Niemniej, Szwedzka gospodarka rozwijała się coraz prężniej, przede wszystkim dzięki prowadzeniu handlu z obiema stronami konfliktu przez większość wojny. Stabilna polityka ekonomiczna była prowadzona od początku XX wieku i to pomimo wybuchów dwóch wojen światowych.
Już w XIX wieku neutralność w stosunkach międzynarodowych nabrała nowego znaczenia. Poza neutralnością natury politycznej, która sprzyjała jednej z walczących stron i swoje korzenie miała we wcześniej planowanej polityce ekonomicznej czy morskiej, doszło też do społecznego pragnienia unikania wojen. Była to reakcja na długie wojny z przełomu XVIII i XIX wieku oraz wyraz religijnej odnowy połączonej z zaangażowaniem społecznym. Dało to początek ruchom pokojowym, zwłaszcza w USA, które w tym wypadku miały właśnie podłoże religijne. W Szwecji opinia coraz bardziej liberalnego społeczeństwa nabierała jeszcze większego znaczenia. Dążenia do zachowania pokoju zakończyły dwie wojny światowe, po których nastąpiło zimnowojenne napięcie. Szwecja była w swej polityce niezaangażowania wyjątkowa i dążyła do jej utrzymania. Było to jednak zadanie trudne, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę dynamicznie zmieniający się wówczas system międzynarodowy. By osiągnąć założone cele, Sztokholm musiał zmodyfikować swoją już i tak elastyczną politykę zagraniczną.
NATO-wskie przeciąganie linyKoniec drugiej wojny światowej naznaczony był wyraźnym napięciem politycznym. Szybko stało się jasne, że stary kontynent zostanie podzielony na dwa przeciwne bloki – komunistyczny pod przewodnictwem ZSRR oraz kapitalistyczny na czele z USA. Układ ten został potwierdzony przez utworzenie Sojuszu Północnoatlantyckiego w 1949 roku oraz Układu Warszawskiego w 1955. Co znamienne, kraje skandynawskie przyjęły odmienną postawę w prowadzeniu polityki zagranicznej. Zaraz po zakończeniu wojny powróciła idea wspólnej kooperacji w ramach skandynawskiej unii obronnej, której początki sięgają XIX wieku. Tym razem celem była wspólna obrona przed możliwym atakiem ze strony Związku Radzieckiego oraz kooperacja na szczeblu militarnym i politycznym. Zaawansowane rozmowy na temat współpracy trwały już w 1948 roku i zostały przyśpieszone przez komunistyczny zamach stanu w Czechosłowacji. Jednak narastające napięcie polityczne pomiędzy USA i ZSRR, różnice w postrzeganiu przyszłego sojuszu oraz jego celów doprowadziły do rezygnacji z pomysłu.W wyniku porzucenia powyższych planów Norwegia, Islandia i Dania zostały jednymi z państw założycielskich NATO, a Szwecja zwróciła się w kierunku kontynuacji swojej polityki niezaangażowania. Finlandia natomiast, jeszcze rok przed utworzeniem NATO, zawarła układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy z ZSRR, do czego była niejako zmuszona ze względu na sytuację w Europie i swoje geopolityczne położenie. Czyniło to ją de facto neutralną.
Jednym z głównych zadań dla Europy po zakończeniu drugiej wojny światowej była odbudowa zniszczonych gospodarek. Niemniej, Szwedzka gospodarka rozwijała się coraz prężniej, przede wszystkim dzięki prowadzeniu handlu z obiema stronami konfliktu przez większość wojny. Stabilna polityka ekonomiczna była prowadzona od początku XX wieku i to pomimo wybuchów dwóch wojen światowych. Zapotrzebowanie zdewastowanych europejskich gospodarek na szwedzkie surowce, a zwłaszcza żelazo, stale rosło. W dodatku nowy powojenny porządek ekonomiczny miał na celu zapewnienie pokojowych interakcji pomiędzy państwami i zabezpieczenie wzrostu gospodarczego. Został on ustalony już w 1944 roku na konferencji w Bretton Woods, gdzie głównym decydentem były Stany Zjednoczone. Miały one być również jego gwarantem. Jak pisze Jakob Tanner: „Dwoma głównymi filarami instytucjonalnymi nowego porządku były stałe kursy walutowe oraz – w dłuższej perspektywie – wolne rynki walutowe oparte na wymienialności rachunków bieżących. Aby sprostać tym dwóm sprzecznym celom, architekci systemu z Bretton Woods postanowili wprowadzić standard dolara opartego na parytecie złota”. Największe korzyści z nowego systemu przypadały USA, jednak to między innymi jego stabilność miała zapewnić rozwój wszystkim państwom będących częścią. Szwecja, podobnie jak inne kraje Zachodu, zdecydowała się temu podporządkować. Nie oznacza to, że ustalenia te były dla niej w jakiś sposób niekorzystne, o czym świadczy relatywnie szybkie dołączenie Kraju Trzech Koron do systemu. Szwecja była również jednym z beneficjentów Planu Marshalla.Po roku 1945 Szwecja znalazła się w dobrej sytuacji ekonomicznej, z jeszcze lepszymi perspektywami na rozwój. W 1946 roku zmarł nagle wieloletni premier Szwecji Per Albin Hansson. To dzięki sprawnej polityce jego rządów Szwecja nie tylko zachowała suwerenność podczas II wojny światowej, ale też zdołała utrzymać rozwój gospodarczy. Zmieniając strony konfliktu w odpowiednim momencie (co brzmi dość niejednoznacznie, biorąc pod uwagę neutralność i politykę niezaangażowania Sztokholmu), zapewniła sobie dobre stosunki z Zachodem. Niemniej, już wtedy oczywistym był zbliżający się konflikt pomiędzy USA i ZSRR. Powoli widzialna stawała się żelazna kurtyna, o której po raz pierwszy wspomniał Goebbels, a za nim powtórzył Churchill na konferencji w Fulton. Nie dotyczyła ona jednak bezpośrednio Szwecji. Głównym zagrożeniem w polityce zagranicznej Sztokholmu była więc możliwa inwazja sowietów. Jeszcze niespełna rok przed zakończeniem wojny, wojska radzieckie znajdowały się w Finlandii, która była zmuszona do podpisania zawieszenia broni i sporych ustępstw. Jednakże, w dużej mierze dzięki sprawnej dyplomacji nie stała się ona kolejnym państwem satelickim ZSRR. Dania i Norwegia doświadczone okupacją niemiecką oraz brakiem jakiejkolwiek pomocy ze strony Szwecji, nie mogły polegać wyłącznie na skandynawskiej jedności czy wspólnej obronie militarnej. Islandia była okupowana w czasie wojny przez Wielką Brytanię i nie była brana na poważnie pod uwagę w ramach koncepcji skandynawskiej unii defensywnej. Główne wygrane II wojny światowej – USA – miały własne pomysły na politykę obronności w Europie. Sztokholm znał siłę oddziaływania Waszyngtonu i spodziewał się ciężkich negocjacji. Obawy te nie były bezzasadne, o czym wkrótce miała się przekonać szwedzka dyplomacja.Adrian Kolano
Dyrektor wydawniczy European Foreign Affairs, absolwent historii na Uniwersytecie Rzeszowskim, stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim oraz stypendysta University of Lund. Zajmuje się zagadnieniami z zakresu bieżących wydarzeń politycznych w Szwecji, bezpieczeństwa regionu i historii.
Przypisy
1.Malmborg M., Neutrality and State-Building in Sweden, Palgrave Macmillan, New York 2001, s. 99.
2.Kolano A., Ewolucja międzynarodowego statusu Szwecji od wojen napoleońskich do końca zimnej wojny, Warszawa 2020, s. 57
J. Tanner, Bretton Woods and the European Neutrals, 1944-1973, s. 153, w: M. Flandreau, C.L. Holtfrerich, H. James (red.), International financial history in the twentieth century. System and anarchy, Cambridge University Press, Cambridge 2003, (tłum. A. Kolano).
Niniejszy artykuł powstał w ramach działalności społeczno-misyjnej polskiego think tanku Warsaw Institute. Jeśli cenicie Państwo przygotowane przez naszych ekspertów treści, apelujemy o wsparcie finansowe naszej działalności realizowanej na zasadzie non-profit. Do regularnych darczyńców przysyłamy bezpłatnie anglojęzyczny kwartalnik The Warsaw Institute Review.Więcej informacji: www.warsawinstitute.org/support/Darowizny można dokonać bezpośrednio na konta bankowe:USD: PL 82 1020 4900 0000 8502 3060 4017EUR: PL 85 1020 4900 0000 8902 3063 7814GBP: PL 18 1020 4900 0000 8302 3069 6641PLN : PL 41 1020 1097 0000 7202 0268 6152SWIFT: BPKOPLPWDziękujemy!
Warsaw Institute to polski think tank zajmujący się geopolityką. Główne obszary badawcze to stosunki międzynarodowe, bezpieczeństwo energetyczne oraz obronność. Warsaw Institute wspiera Inicjatywę Trójmorza oraz stosunki transatlantyckie.
Warsaw Institute is a Polish think tank focusing on geopolitics. The main research areas are international relations, energy security and defense. The Warsaw Institute supports the Three Seas Initiative and transatlantic relations.
U.S. and Sweden in Cold War Era. Part I
The period after the end of World War II was a time when European countries had to rebuild damaged economies. Nonetheless, the Swedish economy was soaring as the country's authorities continued to trade with both sides for most of the war. A stable economic policy was followed since the early years of the twentieth century despite two world wars.
The nineteenth century brought a new meaning to neutrality in international relations. In addition to political neutrality, a state rooted in an economic or maritime policy planned well in advance that favored one of the sides, people expressed a desire to avoid wars. Neutrality emerged as a response to lengthy wars the world saw in the late eighteenth and the early nineteenth century, combined with spiritual renewal and social commitment, a behavior pattern that gave rise to religious peace movements, notably in the United States1. In Sweden, an increasingly liberal society took on an added importance. Two world wars voided peace efforts and the Cold War-era tension ensued. Sweden was a rare example of a country following and sticking to the policy of non-alignment. It was a tough challenge, though, especially in the face of the dynamic situation on the geopolitical chessboard. Sweden had to alter its already flexible foreign policy to attain its goals.
NATO Tug of War
The period ending World War II was marked with political tension. It quickly became apparent that Europe would be torn into two conflicting blocs––the Soviet Union and its Communist client states and U.S.-led capitalist countries. The division was then sealed by the creation of the North Atlantic Alliance in 1949 and the Warsaw Pact in 1955. Significantly, countries of Scandinavia adopted a distinct foreign policy. The idea of cooperation in the Scandinavian defense bloc––born back in the nineteenth century––reemerged right after the war ended. At that time it was essential to defend these countries against possible Soviet aggression while forging military and political ties. Intense cooperation talks began in 1948, sped up by a Communist coup in Czechoslovakia. Nonetheless, the idea was ditched because of simmering tensions between the United States and the Soviet Union and distinct views on the alliance and its future goals2.
In consequence, Norway, Iceland, and Denmark were among the founding states of NATO while Sweden continued to pursue the policy of non-alignment. Just a year before the military bloc was created, Finland signed a friendship treaty with the Soviet Union amid the situation in Europe and its location, becoming a de facto neutral state.
The period after the end of World War II was a time when European countries had to rebuild damaged economies. Nonetheless, the Swedish economy was soaring as the country's authorities continued to trade with both sides for most of the war. A stable economic policy was followed since the early years of the twentieth century despite two world wars. Ravaged European economies unveiled a growing demand for Swedish raw materials, notably iron. Furthermore, a new post-war economic order was designed to foster both economic growth and peaceful interactions between states. It was established at the Bretton Woods Conference in 1944, where the United States was a top decision maker and guarantor. According to Jakob Tanner, "the two main institutional pillars of the new order were fixed exchange rates and – in the long term – free currency markets based on current account convertibility. In order to meet these two contradictory goals, the architects of the Bretton Woods System decided to introduce a gold-dollar standard3." The United States took most of the new system yet its stable position was to guarantee the development of all the countries involved. Sweden––just like other Western countries––agreed to follow it. This yet does not mean the new arrangements were unfavorable for Sweden––the country joined the system relatively quickly. Sweden also shared the benefits of the Marshall Plan.
After 1945 the country was in a good economic situation and welcomed bright development prospects. In 1946 Per Albin Hansson, Sweden's long-standing prime minister, died unexpectedly. His efficient policy made Sweden retain its sovereignty during World War II and maintain economic growth. Sweden skilfully switched sides in the conflict––a somewhat ambiguous statement in face of its policy of neutrality and non-alignment––which sealed its friendly ties with other Western countries. An imminent U.S.-Soviet war was obvious by that time. The descending Iron Curtain––prophesied by Goebbels in a speech and then Churchill at the Fulton conference––slowly became apparent. Sweden was away from the boundary. However, its top threat was possible Soviet invasion. Soviet troops were in Finland a year before the end of the war, thus Finland was forced to sign a ceasefire deal and make some considerable concessions. Nonetheless, the country's skillful diplomats prevented it from becoming a Soviet satellite state. Having experienced German occupation and deprived of any assistance from Sweden, Denmark and Norway could not rely on a spirit of Scandinavian unity or joint military defense. The UK-occupied Iceland was not drawn into the Scandinavian defense bloc. A top victor of World War II, the United States devised a defense policy plan for Europe. Sweden was aware of Washington's influence and awaited tough talks. These fears were not unfounded––as Swedish foreign officials would soon find out.
Bio: - new
Adrian Kolano
Editorial director of the European Foreign Affairs. Graduate of history at the University of Rzeszów and international relations at the University of Warsaw. Scholarship holder at the University of Lund. He is interested in current political affairs in Sweden as well as the security and history of the region.
1 Malmborg M., Neutrality and State-Building in Sweden, Palgrave Macmillan, New York 2001, p. 99.
2 Kolano A., Ewolucja międzynarodowego statusu Szwecji od wojen napoleońskich do końca zimnej wojny, Warszawa 2020, p. 57.
3Tanner J., Bretton Woods and the European Neutrals, 1944-1973, p. 153, In: Flandreau M., Holtfrerich C.L., James H. (eds), International financial history in the twentieth century. System and anarchy, Cambridge University Press, Cambridge 2003 (translated by Kolano A.).
Adrian KolanoEditorial director of the European Foreign Affairs. Graduate of history at the University of Rzeszów and international relations at the University of Warsaw. Scholarship holder at the University of Lund. He is interested in current political affairs in Sweden as well as the security and history of the region.
