Redakcja
Gratulujemy wspaniałego jubileuszu! Życzymy dalszej owocnej pracy!
Związek Narodowy Polski-Polish National Alliance (ZNP-PNA) obchodzi 15 lutego 141. rocznicę swojego istnienia i działalności. Z uwagi na epidemiczne restrykcje w dniu urodzin ZNP-PNA nie planowane są żadne uroczystości. Przy okazji kolejnej rocznicy przypominamy w skrócie historię powstania ZNP-PNA, jednej z najstarszych w USA organizacji bratniej pomocy (ang. fraternal) i największej polonijnej instytucji samopomocy, dzięki której powstała nasza gazeta. Dostojnemu Jubilatowi życzymy wszystkiego najlepszego i dalszej owocnej pracy!
Z redaktor naczelną "Dziennika Związkowego" Alicją Otap rozmawia Joanna Trzos. Podcast "Dziennika Związkowego" powstaje we współpracy z radiem WPNA 103.1 FM
Kolebką Związku Narodowego Polskiego była Filadelfia, gdzie garstka światłych Polaków rozumiała potrzebę stworzenia organizacji jednoczącej Polaków. Dlatego postanowiła wcielić w czyn sugestie Agatona Gillera – działacza powstańczego, dziennikarza, byłego członka Rządu Narodowego (konspiracyjny rząd polski działający w Warszawie podczas powstania styczniowego), który wypędzony z Galicji osiadł w Szwajcarii. Z Rapperswil Agaton Giller słał do Ameryki, do organizatorów Związku Narodowego Polskiego, listy ze swoimi poradami, a później z pochwałami i wsparciem dla idei. Śledząc ze Szwajcarii wszystko, co działo się w Ameryce, wystąpił z listem o potrzebie utworzenia organizacji amerykańskiej Polonii.
„Ponieważ więc emigracya jest i stanowi siłę wielką, której zaprzeczyć nie można, powinno więc być zadaniem dobrze zrozumianego patryotyzmu tak nią pokierować, ażeby sprawa ojczyzny największy z niej pożytek odnieść mogła” – tak pisał Giller do Polaków w Ameryce.
Agaton Giller dobrze rozumiał też rolę prasy polskiej. Uważał, że „dobra prasa polska w Ameryce stanie się najdzielniejszym czynnikiem życia publicznego. Bez dziennikarstwa i literatury życie wyższe, społeczno-polityczne, narodowe i religijne nigdzie już dzisiaj utrzymać się nie da”.
Powstanie ZNP zapoczątkowała prywatna rozmowa Juliana Lipińskiego z Juliuszem Andrzejkowiczem, kupcem od dawna osiadłym w Ameryce, na temat rozproszenia Polaków. Podczas następnego spotkania, w większym już gronie, postanowiono, że ta bardzo potrzebna organizacja ma nazywać się Związek Narodowy Polski. Ostatecznie dnia 15 (niektóre źródła podają 14) lutego 1880 roku zwołano zebranie, na którym obecni byli Juliusz Andrzejkowicz, Jan Popieliński, Juliusz Szajnert i Julian Lipiński.
Na pierwsze zebranie oprócz wymienionych przybyło około piętnaście osób i od razu dziesięć czy jedenaście podpisało deklarację członkowską. Juliusz Andrzejkowicz został wybrany prezesem, sekretarzem Juliusz Szajnert, kasjerem został Julian Lipiński. Do Agatona Gillera, do Szwajcarii, został wysłany list z prośbą o akceptację i następne rady. W odpowiedzi Agaton Giller przysłał list pochwalny, w którym wyraził najwyższe uznanie i całkowite poparcie dla nowej polskiej organizacji.
Przy jego pomocy 18 podobnych organizacji nawiązało rozmowy zjednoczeniowe, w wyniku których powstał ZNP-PNA. Na jego czele stanął Juliusz Andrzejkowicz.
ZNP-PNA powołał do życia szereg instytucji wydawniczych i oświatowych. Od 1912 roku jest właścicielem wyższej uczelni – Kolegium ZNP – w Cambridge Springs. Związek założył Bibliotekę Polską w Chicago, Dom Emigranta w Nowym Jorku. W 1910 roku z inicjatywy Związku wzniesiono pomnik Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie.
W latach 1912–1914 wspierał finansowo działalność Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W czasie I wojny światowej współpracował z Ligą Narodową i Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu. W czasie II wojny światowej wspierał działania Rządu RP na uchodźstwie. W 1944 roku współtworzył Kongres Polonii Amerykańskiej. W 1968 roku wystąpił do Kongresu Stanów Zjednoczonych o uznanie granic na Odrze i Nysie Łużyckiej. W 1971 roku monitował o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej.
Jednym z postanowień ZNP-PNA powziętym już w 1880 roku, była wypłata „pośmiertnego” rodzinom zmarłych członków. Ta prosta forma pomocy rodzinom Polaków mieszkających w USA szybko rozrosła się i dziś, jako jedna z najstarszych i największych organizacji bratniej pomocy w Stanach Zjednoczonych, ZNP-PNA oferuje Polonii bogatą gamę nowoczesnych ubezpieczeń na życie oraz planów emerytalnych.
ZNP-PNA to jednak nie tylko ubezpieczenia, lecz także ukazujący się od 1881 r. jego organ ,,Zgoda”, wydawany nieprzerwanie od 1908 roku „Dziennik Związkowy” – najstarsza polskojęzyczna gazeta codzienna, radio WPNA 1490 AM oraz najmłodsza stacja Polish American Mix WPNA 103.1 FM.
ZNP od początku swojego istnienia angażuje się w przedsięwzięcia wspierające polską kulturę w Stanach Zjednoczonych oraz programy pomocowe dla najbardziej potrzebujących. Każdego roku ZNP-PNA przyznaje stypendia naukowe na łączną sumę przekraczającą ćwierć miliona dolarów oraz wspiera finansowo kilkadziesiąt polonijnych szkół, zespołów tanecznych i chórów w całych Stanach.
Od końca XIX wieku ZNP-PNA jest największą polską organizacją samopomocy w USA z majątkiem sięgającym prawie pół mld. dolarów, zgromadzonym głównie z działalności ubezpieczeniowej. Władzę prawodawczą w ZNP-PNA sprawuje Sejm odbywający się co 4 lata, wykonawczą zaś zarząd na czele z prezesem oraz rada dyrektorów.
Na ostatnim 48. Sejmie Związku Narodowego Polskiego w Phoenix, w sierpniu 2019 r., wybrany został zarząd organizacji i wprowadzono zmiany do statutu, unowocześniając dokument. Aktualnie prezesem ZNP-PNA jest Frank Spula (pełniący to stanowisko od 2005 r.), wiceprezesem – Marian Grabowski, sekretarzem – Alicja Kuklińska i skarbnikiem – Steve Tokarski.
Przypomnijmy, że w ubiegłym roku okrągłą 140 rocznicę powstania ZNP-PNA świętowano na uroczystości z udziałem delegatów organizacji z całego kraju oraz specjalnych gości. Bankiet odbył się w muzeum antycznych samochodów Klairmont Kollections w Chicago.
(Inf. wł.)
