26 marca w Konsulacie RP w Chicago odbyła się konferencja prasowa dotycząca szczytnego celu – budowy kwatery wojskowej w miejscu pochówku weteranów Armii Polskiej w Orchard Lake. Kwatera powstanie w 2020 roku dzięki współpracy Polskiej Misji Katolickiej w Orchard Lake i Instytutu Pamięci Narodowej.
„Te groby są wizytówką Polski i świadectwem naszej jakże tragicznej historii. Są pamiątką naszej historii, naszym dziedzictwem. W Orchard Lake oprócz grobów pojedynczych istnieje kwatera, gdzie pochowanych jest około 60 osób. Są to groby żołnierzy, stąd chcemy wprowadzić tam stosowną symbolikę państwową i wojskową oraz postawić pomnik, który uhonoruje żołnierzy Błękitnej Armii oraz jej dowódcę, generała Hallera” – powiedział Adam Siwek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej.
Zadanie wymaga wielu przygotowań, przede wszystkim uzyskania jak największej ilości informacji o pochowanych tam osobach, nie tylko imion i nazwisk poległych żołnierzy, ale także informacje o ich stopniach wojskowych, miejscach, gdzie walczyli. Z 59 grobów, aż 37 nie posiada żadnych informacji o spoczywającym w nim żołnierzu, w związku z czym ustalenie informacji o wielu poległych żołnierzach jest wyzwaniem dla historyków i archiwistów. Dyrektor Siwek zwrócił się z apelem do społeczności polonijnej, o udostępnianie wszelkich materiałów archiwalnych, zdjęć i dokumentów mogących pomóc w identyfikacji weteranów Armii Polskiej pochowanych na terenie Stanów Zjednoczonych. Informacje te można korespondencyjnie lub drogą elektroniczną kierować do Instytutu Pamięci Narodowej.
Do apelu o przekazywanie dokumentów przez osoby prywatne dołączyła Marzena Kruk, dyrektor Archiwum IPN, oraz Grzegorz Trzyna, naczelnik Wydziału Zarządzania Zasobem Archiwalnym w Archiwum, którzy podkreślili, że wszelkie dokumenty przechowywane w domowych zbiorach są dokumentami potwierdzającymi historię narodu polskiego. Ich zachowanie i ocalenie pozwoli przekazać dziedzictwo historyczne Polski kolejnym pokoleniom. Informacje na temat sposobów przekazywania dokumentów znaleźć można na stronie internetowej archiwumpamieci.pl.
Henrietta Nowakowski z Kongresu Polonii Amerykańskiej, której ojciec był żołnierzem Błękitnej Armii, przybliżyła zebranym kontekst historyczny powstania Armii Polskiej, przypomniała jej dokonania i znaczenie dla odzyskania niepodległości przez Polskę oraz przypomniała smutną historię powrotu żołnierzy Armii Polskiej do Stanów Zjednoczonych. O weteranach Błękitnej Armii zapomniały wówczas władze Polski i USA, a żołnierze wracali do swoich rodzin w Ameryce dzięki pomocy organizacji polonijnych. Jak podkreśliła Nowakowski, budowa kwatery w Orchard Lake będzie symbolicznym gestem upamiętniającym bohaterstwo i walkę żołnierzy Armii Polskiej.
Dyrektor Polskiej Misji Katolickiej w Orchard Lake, Arkadiusz Górecki obiecał, że dołoży wszelkich starań, aby dzięki współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej doprowadzić do realizacji projektu i zbudować godne miejsce pochówku weteranów Błękitnej Armii w Orchard Lake.
W konferencji prasowej udział wzięli również Konsul Generalny RP w Chicago Piotr Janicki oraz Mirosław K. Król, kanclerz Polskiej Misji Katolickiej w Orchard Lake. Realizacja projektu ma zakończyć się w przyszłym roku, a całość ma zostać sfinansowana z budżetu Instytutu Pamięci Narodowej.
Tekst i zdjęcia: Grzegorz Dziedzic
Ewa Malcher
