Samodeterminacja

Blada i drobna twarzyczka nastoletniej Natalki rozjaśniła się, gdy pewnego zimowego dnia ujrzała przed sobą swoją małą siostrzyczkę Ewę, która właśnie została przywieziona do tego samego ośrodka dla dzieci niechcianych, porzuconych i zaniedbanych. Dla małej Ewy to był koniec koszmaru jaki przeżywała w domu, który powinna nazywać rodzinnym, zamknięta w komórce bez jedzenia i wody przez większość dni, gdy matka znikała z przypadkowo poznanymi mężczyznami. Ta trauma i wydarzenia, których była świadkiem, nigdy już jej nie opuszczą. Ale tego właśnie dnia Ewa odnalazła swoją straszą siostrę, która odtąd zawsze stała u jej boku. Natalia objęła siostrę i obiecała sobie, że zrobi wszystko, żeby Ewa i dzieci takie jak ona sama mogły mieć lepszy start w życiu. Z tą świadomością Natalka ciężko wypracowała swoją drogę ku lepszej przyszłości. Wykorzystała swoją determinację i umiejętność rozpoznawania pozytywnych ludzi, by czerpać od nich wiedzę, energię i nieograniczone możliwości. Dziesięć lat później zaczęła spełniać obietnicę złożoną szeptem do ucha swojej siostrzyczki. Teoria samodeterminacji Samodeterminacja to pozytywna cecha charakteru, która obejmuje umiejętność dokonywania własnych wyborów i kontrolowanie procesu ich realizacji. To integralna część dobrostanu psychicznego, ponieważ ludzie generalnie czują się lepiej, gdy mają poczucie kontroli nad swoim życiem. Teorię samodeterminacji opisali w latach osiemdziesiątych psycholodzy amerykańscy Edward Deci i Richard Ryan. Teoria ta sugeruje, że ludzie mają naturalną motywację wewnętrzną do samorozwoju i pozytywnej zmiany. To indywidualne cechy osobowości połączone z motywacją i szukaniem optymalnego rozwiązania pozwalają na osiągnięcie celów i realizację marzeń. Osoba, która wykazuje się silną samodeterminacją (jak Natalka) wierzy, że ma kontrolę nad własnym życiem, bierze odpowiedzialność za swoje decyzje i zachowania, łącznie z przyznawaniem się do swoich błędów, zamiast obwiniania innych; jest wewnętrznie zmotywowana do ciężkiej pracy potrzebnej do osiągnięcia celu i nie potrzebuje innych do ciągłego upewniania się, że podejmuje słuszne decyzje; potrafi ustalać swoje cele na podstawie własnych wartości, a nie po to, by zaimponować innym. Jak rozpoznać samodeterminację? Aby zrozumieć determinację wyobraźmy sobie ucznia szkoły średniej, który oblał ważny egzamin. Jeśli uczeń ten ma silną, nabytą lub wrodzoną cechę samodeterminacji, weźmie odpowiedzialność za siebie, mówiąc rodzicom, że oblał egzamin, bo nie przyłożył się i spędził niewystarczająco dużo czasu nad książkami. Planuje więc teraz poświecić więcej czasu na naukę i ponownie podejść do egzaminu. Plan ten zrealizuje niezależnie od tego, czy rodzice będą rozczarowani złą oceną, czy ukarzą go za nią, czy też przyjmą to obojętnie. Uczeń jest zmotywowany wewnętrznie do poprawy oceny, bo chce być kompetentny i znać materiał. Innym przykładem samodeterminacji jest mężczyzna, który decyduje się na znalezienie nowego hobby – gry w golfa. Gdy jego wewnętrzna motywacja płynie z potrzeby zaspokojenia własnych zainteresowań i osiągnięcia pewnego poziomu przyjemności, wtedy mówimy o determinacji. Gdy jednak motywacją jest zaimponowanie innym, to jego postępowanie nie ma nic wspólnego z determinacją. Podobnie kobieta, która wini swoich partnerów za nieszczęśliwe związki i zrujnowane relacje, nie wykazuje się samodeterminacją. Tylko osoba, która weźmie odpowiedzialność za swoje postępowanie i wybory, przyczyniające się do niezdrowych relacji, jest zdeterminowana. Szukanie winnego, uważanie się za ofiarę okoliczności i szukanie zewnętrznego potwierdzenia ważności swoich celów nie mają nic wspólnego z determinacją. Jak wzmocnić samodeterminację? Poznanie siebie i swoich potrzeb jest podstawą do ustalenia priorytetów i celów. Jeśli wiesz, co jest dla ciebie ważne, czego naprawdę chcesz, łatwiej dotrzesz do celu. Najpierw należy poznać cel i precyzyjnie go nakreślić. Cel musi być podyktowany twoją wewnętrzną potrzebą, a nie wymaganiem innych ludzi wobec ciebie. Tylko prawdziwa, z głębi płynąca motywacja pomoże ci zrealizować cel. Drugim warunkiem powodzenia jest pozytywne nastawienie, chęć uczenia się nowych rzeczy i wiara w siebie. Osoby, które oceniają nowe sytuacje jako pozytywne wyzwania, a nie zagrożenia, szybciej i łatwiej przystępują do zmiany. Takie podejście można wyćwiczyć. Udaje się to wtedy, gdy pozwolimy sobie na małe wyzwania, których potem możemy użyć do budowania poczucia gruntu pod nogami i przekonania, że gdy coś postanowię, to mi się jednak udaje. Największym wrogiem wprowadzenia zmian mających na celu osiągnięcie sukcesu jest lęk przed porażką. Samodeterminacja pomaga lęk zniwelować, bo osoby posiadające tą cechę skupiają się na akcji, a nie na myśleniu o porażce. Dążenie do celu to seria małych kroków. By zmniejszyć lęk, nie myśl o tym, ile pracy musisz włożyć w realizację celu, skup się na następnym małym kroczku. Nie opieraj się na przeświadczeniach i negatywnych emocjach. To, że kiedyś nie udało się zrealizować pomysłu wyjazdu starą paczką do Zakopanego nie oznacza, że nie masz zdolności organizatorskich. Pozwól sobie marzyć i buduj listę celów, bo dzięki samodeterminacji zdobędziesz szczyt. Katarzyna Pilewicz Ph. D, LCPC, CADC doktor psychologii i specjalista od uzależnień. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Doktorat obroniła w Walden University zajmując się wpływem psychologii pozytywnej na poprawę stanu psychiki człowieka. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych w dziedzinie psychologii i higieny psychicznej w amerykańskim wydaniu Magazynu „Polonia” i w “Dzienniku Związkowym” w Chicago. Prowadzi swoją klinikę w dwóch lokalizacjach na przedmieściach Chicago, gdzie prowadzi psychoterapię dla młodzieży oraz dorosłych z problemami natury psychologicznej, pomagając w powrocie do wyższej jakości życia. 405 Lake Cook Rd., Suite 203, Deerfield, IL, 60015 911 N. Plum Grove Rd., suite C, Schaumburg, IL, 60173 Tel. (847) 907 1166 Email: [email protected] www.psychologicalcounselingcenter.com Psychological Counseling Center prowadzi konsultacje i porady dla osób zmagających się z problemami natury psychologicznej. Pomożemy zredukować stres, lęki i depresję. Wskażemy właściwe rozwiązania. Ukierunkujemy cię na odnalezienie siebie i twojej drogi życiowej. Po konsultację dzwoń: (847) 907-1166. Nowa grupa dla rodziców:  POZYTYWNE RODZICIELSTWO. W komfortowej atmosferze, pełnej poufności i wzajemnego wsparcia omawiamy trudne sytuacje i problemy, by znaleźć proste rozwiązania. Zrozum zachowanie swojego dziecka! Działaj na jego korzyść! Program oparty jest na zasadach nauk Alfreda Adlera. Po informacje dzwoń: (847) 907-1166   fot.geralt/Pixabay.com