Odcinek 21. Polsko Amerykańskie Towarzystwo Historyczne

Profesor Dominik Pacyga opowiada historię chicagowskiej Polonii. Poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień nowy odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”. Podczas drugiej wojny światowej, w czasie zbrodniczej okupacji Polski, nazistowskie Niemcy próbowały wyeliminować Polaków, a zwłaszcza inteligencję i polską kulturę. Polacy na emigracji próbowali podtrzymywać pamięć o polskiej historii i zachować polską kulturę, by na nowo rozkwitła w Ojczyźnie, gdy ta odzyska już wolność. Gromadzić, chronić, reprezentować 15 maja 1942 roku grupa polskich emigracyjnych naukowców, na czele z antropologiem Bronisławem Malinowskim i historykiem Oskarem Haleckim, założyła w Nowym Jorku Polski Instytut Sztuk i Nauk w Ameryce (Polish Institute of Arts and Sciences in America, PIASA). Celem organizacji było kontynuowanie zdelegalizowanej i rozwiązanej Polskiej Akademii Umiejętności. Nowy polski instytut zobowiązał się „gromadzić, chronić i zachowywać dla potomności wartości narodowe” oraz „reprezentować Polskę w świecie”. Nowo powstała organizacja została podzielona na cztery sekcje naukowe, wśród których znalazła się sekcja zajmująca się historią i naukami politycznymi, prowadzona przez Oskara Haleckiego. Na pierwszym spotkaniu jej członków, 11 września 1942 roku Halecki zaproponował utworzenie specjalnej komisji zajmującej się badaniem historii Polaków w Stanach Zjednoczonych. Po jej zatwierdzeniu, na czele komisji stanął Mieczysław Haiman – znany polonijny dziennikarz i historyk. Otwarta na wszystkich badaczy polskiej imigracji, mająca swoją siedzibę w Muzeum Polskim w Chicago, Komisja Badań nad Imigracją Polską (Comission on Research on Polish Immigration) pierwszą konferencję naukową zorganizowała w dniach 29-30 grudnia 1943 roku w Nowym Jorku. Podczas kolejnego spotkania, tym razem w Seminarium Orchard Lake w Michigan, w październiku 1944 roku, organizacja zmieniła nazwę na Polsko-Amerykańska Komisja Historyczna (Polish-American Historical Commission) i zaczęła wydawać periodyk naukowy pt. „Polish-American Studies”. W czerwcu 1947 roku Komisja i pismo wyrzuciły ze swoich nazw półpauzy, a organizacja formalnie stała się członkiem dwóch amerykańskich towarzystw historycznych – American Historical Association (AHA) oraz Catholic Historical Association. Rok później, już jako niezależna organizacja przyjęła nazwę Polsko Amerykańskie Towarzystwo Historyczne (Polish American Historical Association, PAHA). W 1949 roku, po śmierci Mieczysława Haimana, organizacją zarządzali Amerykanie polskiego pochodzenia. Wielu z nich było zakonnicami i księżmi. Wśród liderów organizacji był ks. Joseph Swastek, sprawujący urząd prezesa i wydawcy pisma. W roku 1950 Towarzystwo przeniosło swoją siedzibę główną do St. Mary's College w Orchard Lake, w Michigan. Religia i nauka Religia odgrywała ważną rolę w funkcjonowaniu organizacji, szczególnie podczas długiej kadencji prezesa i wieloletniego sekretarza PAHA, księdza Menceslausa J. Madaja. Ks. Madaj, wspólnie z innymi działaczami Towarzystwa, wśród których znalazł się Eugene Kusielewicz z Fundacji Kościuszkowskiej, skupił się na modernizacji i profesjonalizacji PAHA i od 1965 organizował coroczne zjazdy organizacji wspólnie z Amerykańskim Towarzystwem Historycznym (American Historical Association). Stworzył też doroczną nagrodę naukową im. Mieczysława Haimana, będącą pierwszą spośród wielu nagród i wyróżnień przyznawanych przez organizację w kolejnych latach. W roku 1969 Madaj nadzorował przeniesienie siedziby głównej Towarzystwa z Lake Orchard do St. Mary of the Lake Seminary w Mundelein, a wkrótce potem z powrotem do Muzeum Polskiego w Chicago. 16 października PAHA uzyskało w stanie Illinois statut organizacji non-profit i zakończyło swoje formalne związki z Polskim Instytutem Naukowym w Ameryce (PIASA). W roku 1975 organizacja weszła w skład Amerykańskiego Towarzystwa Historycznego. POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM

Badacze i akademicy W tamtym okresie rosnąca profesjonalizacja Towarzystwa była związana z rosnącym napływem polonijnych historyków i naukowców młodej generacji, którzy zasilili szeregi organizacji, zasiadając w jej radzie i redakcji pisma. Od połowy lat 80. działalność Towarzystwa skupiła się wyłącznie na projektach naukowych. W 1981 roku PAHA przyznało po raz pierwszy doroczną Nagrodę Haleckiego – za najlepszą książkę, oraz doroczną Nagrodę Swastka – za najlepszy artykuł opublikowany w „Polish American Studies”. W 1998 roku Polsko Amerykańskie Towarzystwo Historyczne ponownie przeniosło się do St. Mary's College w Old Orchard, a w 2004 r. znalazło stałą siedzibę w Central Connecticut State College w New Britain, w stanie Connecticut, gdzie prężnie działa pod auspicjami tamtejszego Programu Studiów Polskich imienia wieloletniego prezesa Towarzystwa, Stanisława A. Blejwasa. Współcześnie PAHA jest nowoczesną interdyscyplinarną organizacją naukową tworzoną przez międzynarodowy zespół akademików i naukowców. Wciąż organizuje coroczne konferencje naukowe, przyznaje nagrody i stypendia za szczególne osiągnięcia akademickie. Dwa razy do roku ukazuje się organizacyjny periodyk i newsletter. Przy wsparciu Wydawnictwa Uniwersytetu Ohio, PAHA wydaje publikacje dotyczące polskiej i polonijnej historii – serię „Polish History and Polish-American Studies”. Ponadto organizacja sponsoruje szereg publikacji, programów, konferencji i projektów naukowych. Członkostwo w Polsko Amerykańskim Towarzystwie Historycznym otwarte jest dla każdego, kto interesuje się historią i kulturą amerykańskiej Polonii i zagadnieniami imigracyjnymi. Konferencja na 75-lecie W tym roku organizacja obchodzi 75-lecie istnienia, w związku z czym przygotowuje wiele projektów naukowych i publikacji, a wśród nich książkę o swojej historii, autorstwa profesora Jamesa Puli, wieloletniego wydawcy periodyku „Polish American Studies”. W dniach od 7 do 9 września br. PAHA organizuje jubileuszową konferencję na chicagowskim Uniwersytecie Loyoli. W konferencji może wziąć udział każdy, kto interesuje się historią Polaków w Stanach Zjednoczonych. Więcej informacji na temat konferencji znaleźć można na stronie PAHA – polishamericanstudies.org. Konferencję poprowadzi Dyrektor Programu Studiów Polskich na Uniwersytecie Loyoli, Bożena Nowicka McLeas. Partnerem wydarzenia jest Polska Akademia Umiejętności z Krakowa. Program konferencji zawiera wykłady na tematy związane z działalnością i wkładem Towarzystwa w rozwój wiedzy i badań nad historią Polonii i imigracji. Ja, jako dożywotni członek Polsko Amerykańskiego Towarzystwa Historycznego, będę uczestnikiem tej konferencji. W imieniu PAHA mam zaszczyt zaprosić na nią czytelników tego cyklu i pasjonatów polonijnej historii. Dominik Pacyga Tłumaczenie i opracowanie: Grzegorz Dziedzic Zdjęcia: Wikipedia Dominik A. Pacyga Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.