Japoński architekt Shigeru Ban, znany z projektów schronień dla ludności obszarów nawiedzonych klęskami żywiołowymi i architektury z kartonu oraz eleganckich projektów dla klientów prywatnych, został w poniedziałek laureatem Nagrody Pritzkera.
Nagroda Pritzkera, nazywana też "Noblem z architektury", jest najwyższym wyróżnieniem dla architektów.
Jak przypomniało w uzasadnieniu jury, jej celem jest uhonorowanie żyjących architektów za wybitne osiągnięcia, wizję oraz spójny i znaczący wkład w otoczenie człowieka. Twórczość i postawa tegorocznego laureata "w najwyższym stopniu odzwierciedlają ducha tej nagrody".
"Shigeru Ban jest wybitnym architektem, który od 20 lat w twórczy i innowacyjny sposób, związany zwłaszcza z materiałami budowlanymi i sama strukturą, tworzy wysokiej jakości projekty w reakcji na ekstremalne sytuacje wynikające z klęsk żywiołowych. Kiedy dochodzi do tragedii, często jest na miejscu od samego początku" - głosi uzasadnienie. Np. w 2010 roku architekt osobiście budował domy dla poszkodowanych w wyniku tragicznego trzęsienia ziemi na Haiti. Ostatnio pracował zaś na Filipinach.
Od czasu założenia pracowni w Tokio w 1985 roku, a później kolejnych w Nowym Jorku i Paryżu, podejmował Shigeru Ban projekty od minimalistycznych schronień poprzez domy i mieszkaniowe budownictwo eksperymentalne, po muzea, pawilony wystawiennicze, konferencyjne i koncertowe sale oraz biurowce.
W standardowych elementach i zwykłych materiałach, takich jak tuby kartonowe, kontenery wysyłkowe, potrafi dostrzec innowacyjny potencjał. Tekturowe tuby mogą pełnić funkcję kolumn, ścian, a nawet całych struktur. Są tanie, lekkie w transporcie, proste w montażu i nadają się do wielokrotnego użytku. Zasłynął z twórczego wykorzystania bambusu, tkanin, papieru oraz kompozytów z makulatury i plastiku. Do budowy zaprojektowanych przez niego schronień nie trzeba żadnych specjalnych umiejętności.
Architektura Shigeru Bana często określana bywa jako służąca zrównoważonemu rozwojowi, przyjazna dla środowiska. On sam mówi jednak, że kiedy niemal 30 lat temu zaczynał pracę, "nikt nie mówił o środowisku. Ale takie podejście do pracy przyszło mi w pełni naturalnie. Zawsze interesowały mnie niskie koszty, lokalność, materiały z odzysku". Oczywistą inspiracją była dla niego tradycyjna stolarka japońska.
Jest siódmym Japończykiem uhonorowanym nagrodą Pritzkera. Pierwszym był nieżyjący już Kenzo Tange (1987), Fumihiko Maki (1993), Tadao Ando (1995), zespół Kazuyo Sejima i Ryue Nishizawa (2010), a w zeszłym roku - Toyo Ito.
Shigeru Ban zaprojektował m.in. budynki biurowe w Zurychu (dla firmy Tamedia), Centrum Pompidou z falującym dachem podtrzymywanym przez ażurową drewnianą konstrukcję w Metzu, domy jednorodzinne, kartonową katedrę anglikańską w Christchurch na Nowej Zelandii i wiele rozmaitego typu schronień dla uchodźców i ofiar klęsk żywiołowych od Rwandy poprzez Indie, Chiny, Turcję, Włochy, po Japonię czy Haiti. W 1995 roku założył pozarządową organizację VAN (ochotniczą sieć architektów).
Nagrodę Pritzkera ufundowali w 1979 roku właściciele międzynarodowej sieci hoteli Hyatt. Przyznaje ją jury, w skład którego wchodzą nie tylko architekci, lecz także specjaliści biznesu, edukacji i kultury. Laureat otrzymuje 100 tys. dolarów i medal z nazwą nagrody, który na rewersie przypomina trzy najważniejsze wartości i potrzeby dobrej architektury, odwołując się do słynnej triady sformułowanej w starożytności przez Witruwiusza: "trwałość, użyteczność i piękno".
Uroczyste wręczenie nagrody odbędzie się 13 czerwca w Rijksmuseum w Amsterdamie. Co roku wręczana jest ona w innym kulturowo i historycznie ważnym miejscu na świecie. Tym razem pierwszy raz będzie to Holandia. (PAP)
Ewa Malcher
