Elżbieta Baumgartner
Kiedy nabywa się prawo do emerytury ZUS?
Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury przysługuje od dnia spełnienia wszystkich wymaganych warunków. Należą do nich:
· osiągnięcie wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn),
· udokumentowanie okresów zatrudnienia i wysokości zarobków (zwłaszcza sprzed 1999 roku),
· potwierdzenie, że nie jest się aktywnym zawodowo, czyli spełnienie warunku zaprzestania pracy, wynikającego z art. 103a ustawy emerytalnej.
Od 2011 roku ponownie obowiązuje przepis, który nakłada na osoby zatrudnione obowiązek zakończenia pracy przed rozpoczęciem pobierania emerytury. Oznacza to, że emerytura zostanie przyznana, ale jej wypłata będzie zawieszona do czasu dostarczenia odpowiednich dokumentów. Więcej informacji można znaleźć na stronie www.zus.pl.
Zgodnie z art. 129 ustawy o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), wypłata emerytury następuje od dnia nabycia prawa do świadczenia, ale nie wcześniej niż od miesiąca, w którym został złożony wniosek lub wydana decyzja z urzędu.
Kto może pracować i zacząć pobierać emeryturę/rentę?
Nie wszyscy muszą rezygnować z pracy, aby otrzymywać świadczenie emerytalne. Istnieją dwie grupy osób, które są traktowane preferencyjnie.
1. Osoby samozatrudnione nie muszą zawieszać ani likwidować swojej działalności, aby otrzymać emeryturę ZUS. Na stronie ZUS można znaleźć informację: „Jeśli prowadzisz własną działalność gospodarczą, nie musisz jej zawieszać ani likwidować, aby otrzymać emeryturę.” Wystarczy złożyć oświadczenie o samozatrudnieniu oraz dostarczyć dokument potwierdzający ten status, np. formularz podatkowy Schedule C i SE. Następnie ZUS kontaktuje się z administracją Social Security w USA, aby potwierdzić ten status i rozpocząć wypłatę emerytury.
2. Wdowy i wdowcy ubiegający się o rentę rodzinną po zmarłym małżonku też nie muszą rezygnować z pracy. ZUS nie może odmówić im renty rodzinnej tylko dlatego, że pozostają aktywni zawodowo.
Zawieszenie emerytury ZUS
Osoby pracujące najemnie, np. na umowę o pracę, muszą zakończyć stosunek pracy, aby otrzymać wypłatę emerytury.
Wariant 1: Mieszkasz w Stanach. Jeśli składasz wniosek o emeryturę w ZUS, podając adres w USA i dostarczając wszystkie wymagane dokumenty, w tym zaświadczenie o zaprzestaniu pracy, ZUS przyzna ci emeryturę i rozpocznie jej wypłatę.
Wariant 2: Brak zaświadczenia o zakończeniu pracy. Tak, jak powyżej, ale jeśli nie dostarczysz wymaganego zaświadczenia, ZUS naliczy emeryturę, przyzna ci ją, ale zawiesi jej wypłatę do czasu dostarczenia stosownego dokumentu.
Wariant 3: Masz mieszkanie i zameldowanie w Polsce. Jeśli podasz na wniosku polski adres, to ZUS nie domaga się zaświadczenia o zakończeniu zatrudnienia, ponieważ widzi, że na twój numer PESEL nie wpływają żadne ubezpieczeniowe składki.
Czy ZUS bierze pod uwagę pracę za granicą?
Tak. Jeśli pracujesz w kraju Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii lub w państwach, z którymi Polska ma umowy międzynarodowe (USA, Kanada, Korea Południowa, Macedonia, Chorwacja, Serbia itd.), twój zagraniczny stosunek pracy jest traktowany na równi z polskim. Wyjątkiem jest Australia, której umowa z Polską nie przewiduje takiego rozwiązania.
Czy mogę wrócić do pracy po przyznaniu emerytury?
Tak. Po zakończeniu zatrudnienia i uzyskaniu emerytury ZUS możesz ponownie podjąć pracę. Jednak jeśli nie osiągnąłeś pełnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 dla mężczyzn), wysokość emerytury może być redukowana, w zależności od twojego przychodu.
Czy opłaca się rezygnować z pracy w USA?
Warto dokładnie przeanalizować swoją sytuację finansową. Średnia emerytura ZUS wynosi około 3,950 zł miesięcznie, ale znacznie mniej dla osób, które dzieliły swoją karierę zawodową między dwa kraje. Jeśli masz dobrze płatną pracę w USA, może się okazać, że bardziej opłaca się kontynuować zatrudnienie niż z niego zrezygnować tylko po to, by dostać skromną polską emeryturkę.
Uwaga! Informowanie pracodawcy o planowanym odejściu z pracy może zostać odebrane jako formalna rezygnacja. Szef może chętnie wymienić dobrze płatnego starszego pracownika na znacznie tańszego młokosa. Przemyśl, jak komunikować swoją sytuację, aby nie narazić się na niepotrzebne konsekwencje.
Zniesienie WEP
5 stycznia 2025 roku weszła w życie ustawa zwana Fair Social Security Act, o którą Polonia walczyła od wielu lat. Ustawa ta zniosła klauzulę Windfall Elimination Provision (WEP) dotyczącą świadczeń wypłacanych po 2023 roku. Przypomnę, że reguła WEP zmniejszała amerykańską emeryturę osobom mającym również drugą emeryturę czy rentę inwalidzką, wypracowaną poza systemem Social Security, np. polską. Możesz więc bez obaw ubiegać się zarówno o polską, jak i amerykańską emeryturę czy rentę dla niepełnosprawnych. Szczegóły na ten temat znajdziesz w książce „Emerytura polska i amerykańska” zaktualizowanej na 2025 rok.
Jeśli masz dodatkowe pytania, zadzwoń do infolinii ZUS-u pod numer 22 560 1600.
Elżbieta Baumgartner
nie jest prawnikiem, a artykuł ten nie powinien być uważany za poradę prawną. Jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak kupić dom mądrze i nie przepłacić”, „Podręcznik właściciela domu”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo w wersji elektronicznej bezpośrednio od wydawcy, Poradnik Sukces, www.poradniksukces.com, tel. 1-718-224-3492.
www.poradniksukces.com
