Elżbieta Baumgartner
Świadczenia w zbiegu
Do tej pory, gdy ktoś był uprawniony do swojej polskiej emerytury i polskiej renty rodzinnej, to dostawał tylko jedno świadczenie, które było większe. Teraz zbieg renty rodzinnej z własnym świadczeniem traktowany będzie inaczej. „Świadczenia w zbiegu” to właśnie świadczenia przysługujące wdowcowi lub wdowie z własnego ubezpieczenia emerytalno-rentowego i drugiego świadczenia po zmarłym małżonku.
Od 2025 roku wdowy i wdowcy, którzy mają prawo do co najmniej dwóch świadczeń emerytalno-rentowych (w tym renty rodzinnej po zmarłym małżonku) będą mogli wybrać, czy chcą otrzymywać całą rentę rodzinną i 15 proc. własnego świadczenia, czy odwrotnie.
Kto ma prawo do polskiej renty rodzinnej
W Polsce nie ma renty małżeńskiej, jak w Stanach Zjednoczonych, czyli niepracująca żona nie dostaje żadnych świadczeń, gdy mąż przejdzie na emeryturę. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) przewidują tylko rentę rodzinną dla wdów i wdowców, która wynosi 85 proc. emerytury zmarłego, a 90 proc. albo 95 proc., jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są odpowiednio dwie lub więcej osób. Do renty rodzinnej mają prawo członkowie rodziny (dzieci, wnuki, małżonek) osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury czy do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do ich uzyskania. Oceniając prawo do renty rodzinnej, ZUS/KRUS przyjmuje, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Prawo do renty rodzinnej ma małżonek zmarłego (czyli wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli spełnia przynajmniej jeden z poniższych warunków:
· w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo
· wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat; albo sprawuje pieczę nad dzieckiem niepełnosprawnym; albo
· ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.
Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
Kto ma prawo do polskiej emerytury
Przypomnę, że jeśli urodziłeś się po 31 grudnia 1948 r., dostaniesz emeryturę ZUS, jeśli ukończysz powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz masz opłacone składki z tytułu ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia emerytalnego i rentowych przynajmniej za 1 dzień, np. jako pracownik czy też osoba prowadząca działalność pozarolniczą.
Osoby, które urodziły się przed 1 stycznia 1949 roku podlegają pod stary system emerytalny. Aby uzyskać emeryturę, muszą udokumentować wymagany staż ubezpieczeniowy, który wynosi 20 lat dla kobiety, 25 lat dla mężczyzny. Za staż ubezpieczeniowy uważa się okresy składkowe i nieskładkowe (nauka w szkole wyższej, pobieranie zasiłku opiekuńczego), a także, od czasu wejścia w życie emerytalnej umowy między Polską i Stanami, lata pracy w USA. Więcej przeczytasz książce „Emerytura polska i amerykańska”.
Dla kogo renta wdowia
Aby ZUS/KRUS mógł wypłacić rentę wdowią (czyli inne świadczenie razem z rentą rodzinną), wdowa lub wdowiec musi spełnić wszystkie poniższe warunki:
· mieć co najmniej 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna), czyli osiągnąć powszechny wiek emerytalny,
· do dnia śmierci swojego małżonka pozostawać z nim we wspólności małżeńskiej,
· nabyć prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż w dniu ukończenia 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna),
· nie być obecnie w związku małżeńskim. Prawo do wypłaty świadczeń łącznie z rentą rodzinną ustaje, jeśli zawrzesz nowy związek małżeński.
Oprócz tego, wdowa lub wdowiec muszą mieć odpowiednio niskie przychody. Suma pobieranych świadczeń emerytalno-rentowych, razem z rentą wdowią, nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury (1884,61 x 3 = 5653,83 zł w 2025 roku). Chodzi tu o świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS, KRUS, WBE, ZER MSWiA, BESW (wraz z dodatkami) oraz zagraniczne świadczenia emerytalno-rentowe, które otrzymujesz z instytucji ubezpieczeniowych innego państwa, z wyjątkiem świadczeń z państw członkowskich UE/EFTA i Wielkiej Brytanii. Jak widać, emerytura albo renta od Social Security może cię zdyskwalifikować.
Jeśli renta rodzinna lub własne świadczenie będzie wyższe od kwoty limitu, ZUS/KRUS nadal będzie wypłacać jedno ze świadczeń – wyższe lub to, które wybierzesz, ale dodatku nie dostaniesz.
Jeśli masz prawo do świadczeń z ZUS oraz z innej instytucji emerytalnej lub rentowej, to ZUS najpierw potwierdzi twoje prawo do łącznej wypłaty świadczeń, a potem każda z tych instytucji będzie odrębnie wypłacała świadczenie, za które odpowiada. ZUS dane wdowy lub wdowca z tych innych instytucji rentowych pobierze we własnym zakresie.
Co ważne, nie ma znaczenia, w jakim systemie emerytalnym byli małżonkowie. Przykładowo, jeśli mąż ma emeryturę z KRUS, a żona z ZUS, to każdemu z nich po śmierci małżonka będzie przysługiwać renta wdowia po spełnieniu ustawowych warunków.
Ile możesz otrzymać
Jeśli jesteś wdową lub wdowcem i masz prawo do polskiej renty rodzinnej oraz polskiej emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, i masz odpowiednio niskie przychody, to możesz wybrać do wypłaty:
· 100 proc. renty rodzinnej i 15 proc. własnego świadczenia albo
· 100 proc. własnego świadczenia i 15 proc. renty rodzinnej.
Sam zdecydujesz, z której opcji chcesz skorzystać. Na internetowej stronie ZUS można znaleźć specjalny kalkulator, który pomoże wybrać korzystniejszy wariant. Dzięki temu narzędziu samodzielnie obliczysz szacunkową łączną kwotę świadczeń. Ta kwota zostanie jeszcze pomniejszona o należny podatek i składkę zdrowotną. Od 1 stycznia 2027 r. otrzymasz nie 15 proc., ale 25 proc. drugiego świadczenia.
O redukcję amerykańskiej emerytury tytułem klauzuli Windfall Elimination Provision nie musisz się martwić, bowiem rent wdowich nigdy nie dotyczyła, a miała przestać obowiązywać w 2025 roku. Przeczytaj https://poradniksukces.com/wp/wiadomosc-z-ostatniej-chwili-klauzula-wep-zniesiona.
Co zrobić, by otrzymać rentę wdowią
Żeby dostać polską rentę wdowią, należy złożyć w ZUS albo w KRUS Wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (ERWD). Jest on dostępny placówkach ZUS i w sieci od 1 stycznia 2025 r. Renta będzie wypłacana od 1 lipca 2025 r. Aby otrzymywać ją od 1 lipca 2025 r., złóż wniosek do 31 lipca 2025 r. Jeśli warunki do renty wdowiej spełnisz po 31 lipca 2025 r. lub złożysz wniosek po tej dacie, ZUS podejmie wypłatę od dnia, w którym spełnisz warunki, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożysz wniosek.
Aby jednak mieć prawo do renty wdowiej, trzeba mieć przyznane prawo do renty rodzinnej lub emerytury. Może się więc okazać, że trzeba będzie złożyć dwa wnioski. Nie ma znaczenia, czy mieszkasz w Stanach czy w Polsce.
Jeśli już masz prawo do renty rodzinnej oraz do własnego świadczenia, to do wniosku o połączenie świadczeń z rentą rodzinną nie musisz dołączać żadnych dokumentów. Jeśli ZUS uzna, że do rozpatrzenia twojego wniosku niezbędne są dodatkowe dokumenty, poprosi cię o ich dostarczenie.
Więcej informacji znajdziesz w sieci: https://www.zus.pl/swiadczenia/renty/ankieta-renta-wdowia.
Elżbieta Baumgartner
nie jest prawnikiem, a artykuł ten nie powinien być uważany za poradę prawną. Jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak kupić dom mądrze i nie przepłacić”, „Podręcznik właściciela domu”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo w wersji elektronicznej bezpośrednio od wydawcy, Poradnik Sukces, www.poradniksukces.com, tel. 1-718-224-3492.
www.poradniksukces.com
