Reklama

Stracone dzieciństwo – parentyfikacja dziecka

Katarzyna Pilewicz
08/15/2024 09:39 PM

Monika dorastała w cichym domu. Jej matka, zmagająca się z problemami natury psychicznej i niestabilnością finansową, w dużym stopniu polegała na niej pod względem wsparcia emocjonalnego i pomocy w domu. Jako najstarsza z trojga dzieci bardzo wcześnie przejęła obowiązki dorosłych, zajmując się gospodarstwem domowym, opieką nad młodszym rodzeństwem i zapewniając matce emocjonalne wsparcie.

Ta zamiana ról pozostawiła jej niewiele okazji, aby cieszyć się beztroskim dzieciństwem. Kiedy rówieśnicy urządzali imprezy w weekendy i opuszczali szkołę, Monika martwiła się o zdolność swojej mamy do płacenia rachunków i próbowała nakłonić ją do brania leków.

Kiedy wkroczyła w dorosłość, skutki parentyfikacji w dzieciństwie miały nadal silny wpływ na jej życie. Trudno jej było postawić granice w relacjach osobistych, często brała na siebie zbyt dużą odpowiedzialność, zaniedbując własne potrzeby.

W pracy nie była asertywna i przesadzała, aby pomóc współpracownikom, co prowadziło do wypalenia. W związkach romantycznych czuła się zmuszona do nadmiernej opieki nad swoimi partnerami, próbując im pomóc, a nawet ich zmieniać — odzwierciedlając rolę opiekunki, którą przyjęła w dzieciństwie.

Przyszła na terapię czując się „przytłoczona i niekompetentna”, a podczas pierwszej sesji od razu powiedziała: „Cały czas czuję niepokój”.

Czym jest parentyfikacja

Parentyfikacja dziecka może mieć miejsce z kilku różnych powodów, ale często wynika z braku zdrowej relacji z opiekunem. Rodzic zamieniający swoje dziecko w małżonka zastępczego jest sam niedojrzały emocjonalnie lub z powodów psychicznych lub fizycznych nie potrafi zaopiekować się sobą w zdrowy sposób. Parentyfikacja występuje, gdy dziecko jest zmuszane do roli opiekuna rodzica, emocjonalnie i praktycznie. W tej dynamice dziecko czuje się odpowiedzialne za dbanie o emocjonalne potrzeby rodzica, często stając się źródłem wsparcia i asekuracji. Dziecko może również przejąć obowiązki rodzicielskie, zarządzanie sprawami domowymi i podejmowaniem decyzji. Może to prowadzić do poczucia winy u dziecka i nieuzasadnionego poczucia odpowiedzialności, gdy coś pójdzie nie tak lub gdy czegoś nie jest w stanie ono naprawić, co dodatkowo wzmacnia przekonanie, że jest winne wszelkim problemom, z którymi boryka się rodzic.

Parentyfikacja nie zawsze jest wykonywana celowo. Często wynika z braku świadomości zachowania i braku zrozumienia, w jaki sposób ta dynamika wpływa na dziecko. Przykładem niecelowej parentyfikacji było w przeszłości poleganie na najstarszym dziecku w rodzinach ubogich jako niezbędnym środku dla zapewnienia bezpieczeństwa rodziny. Jednak to, że nie było to robione celowo, nie umniejsza wpływu, jaki to doświadczenie miało na osoby, które przeżyły parentyfikację.

Cechy osób, które przeżyły parentyfikację

Nadmierna odpowiedzialność i samodzielność. Dzieci będące rodzicami często wykazują zwiększone poczucie odpowiedzialności wykraczające daleko poza ich wiek. Stają się bardzo samodzielne i niezależne, ucząc się polegać na sobie od najmłodszych lat.

Trudności w okazywaniu uczuć i proszeniu o pomoc i wsparcie od innych. Ich rola w dzieciństwie zakładała, że muszą być „silne” więc sama myśl o potrzebie pomocy od kogoś innego wywołuje uczucie niepokoju i strachu.

Perfekcjonizm. Presja, aby sprostać oczekiwaniom, nałożonym przez rodzica, może prowadzić do tendencji perfekcjonistycznych. W rezultacie osoby dorosłe, które były parentyfikowane w dzieciństwie, mogą dążyć do doskonałości we wszystkich dziedzinach swojego życia, w tym w nauce, pracy i obowiązkach osobistych, aby zrekompensować sobie postrzegane niedostatki lub zachować kontrolę.

Trudności w wyznaczaniu granic i utrzymywaniu zdrowych granic. Chodzi o trudności w odróżnianiu własnych potrzeb od potrzeb innych, co prowadzi do problemów z przestrzenią osobistą i dbaniem o siebie.

Potrzeba pomagania innym lub „naprawiania” ich. Odbywa się kosztem własnych potrzeb i dobrego samopoczucia. Ma to swoje korzenie we wczesnych doświadczeniach dziecka związanych z potrzebą troszczenia się o innych, aby zapewnić stabilność rodziny. W rezultacie wiele z nich ma relacje interpersonalne z innymi, w których muszą być „rodzicem” lub bardziej dojrzałą osobą w związku.

Potrzeba aprobaty i spełnianie się tylko przez role opiekuńcze. Poczucie własnej wartości staje się ściśle związane ze spełnianiem oczekiwań innych, ponieważ w dzieciństwie osoby te zinternalizowały, że ich wartość jest mierzona zdolnością do wspierania i zadowalania osób wokół.

Trudności w związkach partnerskich. W wieku dorosłym osoby, które przeżyły parentyfikację, często są przyciągane do związków z wieloma dysfunkcjami i emocjonalnie niedostępnymi partnerami. Ich wczesne doświadczenia mogą mieć wpływ na ich zdolność do zaufania innym i tworzenia zdrowych relacji. Mogą mieć trudności z intymnością lub odczuwać ciągłą potrzebę udowadniania swojej wartości w związkach.

Poczucie winy i urazy. Wynikają one z niemożności spełnienia wszystkich oczekiwań, jakie postawiono w dzieciństwie, albo z powodu konieczności przyjęcia ról, pozbawiających typowego dzieciństwa.

Jak sobie pomóc?

Parentyfikacja w dzieciństwie stanowi jedną z form kompleksowej traumy, która ma wpływ na zachowania, interakcje personalne i związki w dorosłym życiu. Pierwszym krokiem w leczeniu parentyfikacji jest rozpoznanie traumy i jej wpływu. Osoby dotknięte tą formą traumy muszą uznać swoje doświadczenia i zrozumieć, w jaki sposób ukształtowały one ich zachowania i wzorce emocjonalne. Praca nad sobą polega na nawiązaniu kontaktu ze swoim wewnętrznym dzieckiem i przepracowaniu przeszłych doświadczeń w celu uleczenia ran emocjonalnych i rozwinięcia bardziej pozytywnego obrazu siebie. Jeśli zmagasz się z następstwami traumy z dzieciństwa, poszukaj wsparcia u terapeuty, który może pomóc.

Dr Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC