Joanna Marszałek
Jak będą wyglądać wstępne przesłuchania sądowe aresztantów?
Historyczna i owiana licznymi kontrowersjami reforma systemu kaucji w Illinois po serii batalii sądowych wchodzi w życie w poniedziałek, 18 września. Do zmian w początkowych przesłuchaniach aresztantów przygotowują się sądy w całym Illinois, w tym sąd okręgowy powiatu Cook, będący jednym z największych systemów sądowych nie tylko w kraju, ale na całym świecie.
18 września w Illinois w życie wchodzi Ustawa o Sprawiedliwości Przedprocesowej (Pretrial Fairness Act), która całkowicie wyeliminuje konieczność wpłacenia kaucji przez osoby aresztowane i oczekujące na proces sądowy w Illinois. Zmiany są częścią SAFE-T Act (Safety, Accountability, Fairness and Equity-Today) – ustawy podpisanej przez gubernatora J. B. Pritzkera jeszcze w 2021 roku.
Reforma jest odpowiedzią na długo toczącą się dyskusję dotyczącą niesprawiedliwości w obecnym systemie kaucji gotówkowych. Zdaniem zwolenników ustawy, w wielu przypadkach to status finansowy oskarżonej osoby, a nie jej ryzyko wobec społeczeństwa decyduje o tym, czy będzie ona oczekiwać na proces na wolności, czy też w powiatowym więzieniu. Dalej uważają oni, że wymiar sprawiedliwości zezwala na długie przetrzymywanie w areszcie osób tylko dlatego, że nie stać ich na wpłacenie wyznaczonej przez sędziego kwoty gotówki. Wykazano, że system jest nieproporcjonalnie niekorzystny dla społeczności mniejszościowych, zwłaszcza Afroamerykanów i Latynosów.
Przesłuchania w sprawie kaucji… bez kaucji
Jak w praktyce wyglądać będą pierwsze przesłuchania aresztantów po 18 września, kto będzie wypuszczany na wolność, a kto zatrzymywany w areszcie – na te i inne pytania próbowali odpowiedzieć w czwartek, 7 września podczas spotkania z mediami przedstawiciele systemu sądownictwa: m.in. prokurator stanowa powiatu Cook Kim Foxx, obrońca publiczny Sharone Mitchell oraz senator stanowy Robert Peters, który był zwolennikiem ustawy w stanowej izbie niższej.
W Illinois osoby aresztowane w sprawach karnych do tej pory z reguły stawały przed sądem po raz pierwszy w ciągu 48 godzin od aresztowania na przesłuchaniu w sprawie kaucji. Sędzia decydował wówczas, czy dana osoba na rozprawę będzie oczekiwać w areszcie czy na wolności – po wpłaceniu wyznaczonej sumy.
Wbrew obiegowym opiniom i obawom przeciwników reformy sędzia Mary Marubio, przewodnicząca wydziału przedprocesowego sądu okręgowego powiatu Cook, cytowana przez „Chicago Tribune”, zapewniła podczas spotkania, że nowy system „nie będzie zbytnio różnił się od tego, w jaki sposób zwalniamy ludzi teraz, po prostu pieniądze nie będą już warunkiem zwolnienia”.
Sędziowie w dalszym ciągu będą mieli opcję zatrzymania oskarżonego w areszcie, na wniosek prokuratury, jeżeli wobec danej osoby istnieje ryzyko ucieczki lub dana osoba stanowi niebezpieczeństwo dla ogółu społeczeństwa. Sędziowie zachowają również prawo do wyznaczania warunków zwolnienia, dla zapewnienia zgodności z przepisami w obliczu zarzutów karnych.
Dłuższe i częstsze przesłuchania
Nowe prawo wprowadza zmiany w systemie tych początkowych przesłuchań sądowych. Przesłuchania w sprawie kaucji do tej pory były stosunkowo krótkie. Po wejściu w życie nowego prawa prokuratorzy, którzy będą wnioskować do sądu o zatrzymanie oskarżonego w areszcie do czasu rozprawy, będą musieli przedstawić swoje argumenty podczas dłuższego przesłuchania. Jednocześnie oskarżeni i ich obrońcy będą mieli więcej czasu i większą szansę na przygotowanie argumentów przemawiających za zwolnieniem ich do czasu rozprawy. Nowe prawo definiuje też przestępstwa, w przypadku których prokuratorzy mogą wnioskować o pozostawienie oskarżonego w areszcie.
Oprócz wydłużenia czasu początkowych posiedzeń w sądzie powiatu Cook ma zwiększyć się także ich liczba. Przesłuchania oskarżonych, którzy będą warunkowo zwalniani, będą mieć miejsce w południe, a dłuższe przesłuchania, podczas których prokuratorzy mogą wnioskować o zatrzymania oskarżonego w areszcie – rano i po południu. Według Marubio, sprawy dotyczące przemocy domowej prawdopodobnie będą stanowić większość spraw, w których prokuratorzy będą wnioskować o zatrzymanie oskarżonego w areszcie. Władze szacują 10 takich przesłuchań dziennie oraz 20 w weekend.
Nowy rozkład przesłuchań w sądach powiatu Cook został przypieczętowany dokumentem wydanym 11 września przez sędzię Marubio.
A co z aresztantami w Cook County Jail?
A co z osobami, które przebywają w areszcie powiatu Cook w chwili wejścia w życie przepisów? Na drzwiach sal sądowych w budynku sądu kryminalnego przy 26th Street i California Ave. pojawiły się obwieszczenia zachęcające wszystkich przebywających w więzieniu powiatu Cook do skontaktowania się ze swoim adwokatem w celu rozważenia opcji zwolnienia lub redukcji kaucji. „Każda osoba przebywająca w Cook County Jail tylko dlatego, że nie stać jej na wpłacenie kaucji gotówkowej niezbędnej do wyjścia na wolność, powinna zapytać adwokata, czy Cook County Circuit Court General Order 18.8A uprawnia ją do przesłuchania, podczas którego sąd zweryfikuje wysokość jej kaucji. Osoby, którym odmówiono kaucji, również mogą skonsultować się z adwokatem w sprawie, czy Cook County Circuit Court General Order 18.8A może skutkować ustaleniem kaucji w przystępnej wysokości” – czytamy w obwieszczeniu.
Sąd okręgowy powiatu Cook jest jednym z największych jednolitych systemów sądowych nie tylko w kraju, ale na całym świecie. Obsługuje ponad 5 mln osób rocznie. Co roku zakładanych jest tu 1,2 mln spraw, które obsługuje około czterystu sędziów. Wszystkie sądy procesowe skonsolidowane są pod przewodnictwem sędziego Timothy C. Evansa. Dla celów administracyjnych sąd okręgowy podzielony jest na dziesięć wydziałów i sześć regionów geograficznych.
Batalia o reformę
Prokurator stanowa powiatu Cook Kim Foxx powiedziała podczas spotkania, że wysiłki na rzecz zreformowania systemu kaucji i zredukowania populacji więzienia powiatu Cook trwały od lat. Sytuację w przeludnionym więzieniu powiatowym nazwała „kryzysem humanitarnym”. Foxx opowiadała się na rzecz reformy systemu kaucji, odkąd objęła swój urząd, podobnie jak obrońca publiczny powiatu Cook, który nazwał obecny system kaucji „zepsutym modelem”.
Według senatora stanowego Petersa powiaty Cook, DuPage i Kane są dobrze przygotowane do wprowadzenia zmian, w przeciwieństwie do niektórych innych powiatów, których liderzy stawiali znaczny opór wobec reformy.
Reforma systemu kaucji wchodzi w życie z 9-miesięcznym opóźnieniem w związku z pozwami wniesionymi przez stanowych prokuratorów i szeryfów wielu powiatów, którzy zarzucali, że nowe prawo narusza konstytucję stanu Illinois. Przeciwnicy argumentowali, że nowa regulacja pozwoli niebezpiecznym przestępcom wyjść na wolność, dodatkowo utrudni pracę policji oraz że została ustanowiona bez dopuszczenia do głosu wyborców.
SAFE-T Act została podpisana w 2021 r., a część ustawy dotycząca sprawiedliwości przedprocesowej miała wejść w życie 1 stycznia 2023 r. Sąd Najwyższy Illinois w ostatniej chwili wstrzymał wejście nowych przepisów w życie po tym, jak sędzia federalny z powiatu Kane orzekł pod koniec grudnia, że Pretrail Fairness Act jest niezgodna z konstytucją, narusza zasadę podziału władzy, prawa ofiar i podważa autorytet policji. W lipcu Sąd Najwyższy Illinois ostatecznie orzekł, że ustawa jest zgodna z prawem i może wejść w życie.
Inne stany również wprowadziły zmiany w systemie więziennictwa. Nowy Jork i New Jersey nie wyeliminowały, ale znacznie ograniczyły stosowanie kaucji pieniężnych wobec oskarżonych oczekujących na proces. Jednak Illinois jest pierwszym stanem w USA, który zniósł kaucję gotówkową dla osób aresztowanych i oczekujących na proces sądowy na drodze legislacji. Badania pokazują, że tylko około 3 proc. osób zwolnionych i oczekujących na swój proces sądowy dopuszcza się popełnienia ponownego przestępstwa z użyciem przemocy.
JoannaMarszałek[email protected]
